احکامشناسی
عبدالرحیم موگِهی
نکته اول
بسیاری از مراجع عظام تقلید فرمودهاند: ساختن مجسمه جاندار حرام است؛ اما برخی از مراجع بزرگوار تقلید مانند حضرت آیتالله نوری همدانی فرمودهاند:
«اگر ساختن مجسمه جاندار برای "هدفی عقلایی" انجام پذیرد و اسراف نباشد، در این صورت اشکالی ندارد.»1
و بعضی دیگر مانند حضرت آیتالله مکارم شیرازی نیز فرمودهاند:
«در صورتی که مجسمهسازی جاندار جنبه "اسباببازی" داشته باشد، مانند ساختن عروسک، اشکالی ندارد.»2
و برخی دیگر مانند حضرت آیتالله صافی گلپایگانی فرمودهاند:
«چنانچه مجسمه سر و صورت تنها باشد، اشکال ندارد.»3
نکته دوم:
گاهی سطح مُهر نماز ناصاف است و مقداری برجستگی دارد. آیا سجده روی سطح ناصاف مهر صحیح است؟
برخی از مراجع عظام تقلید مانند حضرت آیتالله فاضل لنکرانی فرمودهاند:
«لازم نیست سجده بر سطح صاف مهر باشد، بلکه همین قدر که پیشانی به اندازه یک دو ریالی روی مهر قرار گیرد و صدق سجده کند، نماز صحیح است.»4
نکته سوم:
مردم در برخی از مواقع لباسهای خود را به لباسشوییهای عمومی میدهند. با توجه به این که در هر محله و منطقه، افرادی که طهارت اسلامی را رعایت نمیکنند کم و بیش وجود دارند، هر چند این امر یقینی نیست، آیا لباسهایی که در این لباسشوییها شسته میشوند، پاکاند؟
برخی از مراجع معظم تقلید مانند حضرت امام خمینی ـ قدس سره ـ درباره طهارت این گونه لباسها فرمودهاند:
«اگر لباس را پاک تحویل دادهاند و شک داشته باشند که نجس شده، پاک است. نیز چنانچه لباس نجس بوده و کسی که مسؤول شستن است بگوید آن را تطهیر کردهام، این لباس محکوم به طهارت است.»5
نکته چهارم:
گاه به شوخی گفته میشود: ادرار بچه تا شش ماهگی و یا دو سالگی پاک است. شاید منشأ چنین مطلبی تخفیفی است که در تطهیر ادرار پسر شیرخوار داده شده است. به فتوای شماری از مراجع بزرگوار تقلید مانند حضرت امام خمینی ـ قدس سره ـ در این باره توجه کنیم:
«اگر چیزی به ادرار پسر شیرخواری که غذاخور نشده و شیر خوک نخورده نجس شود، چنانچه "یک مرتبه" آب روی آن بریزند که به تمام جاهای نجس آن برسد پاک میشود و در لباس و فرش و مانند اینها "فشار دادن" لازم نیست.»6
بنابراین «دو مرتبه» آب ریختن روی آن لازم نیست، اگرچه احتیاط مستحب است. «نیز «فشار دادن» لباس و فرش و مانند اینها و بیرون آمدن غساله آنها لازم نیست. البته برخی علاوه بر ادرار پسر شیرخوار، ادرار دختر شیرخوار را نیز ذکر کردهاند.7
نکته پنجم:
برخی از مراجع مکرم تقلید مانند حضرت آیتالله مکارم شیرازی درباره «هیپنوتیزم» فرمودهاند:
«اگر هیپنوتیزم برای مقاصد پزشکی و مانند آن باشد، مانعی ندارد؛ ولی چنانچه برای کشف امور پنهانی و یا خبر از گذشته و حال و آینده باشد، جایز نیست.»8
نکته ششم:
«مَهر السُّنَة» طبق نرخ امروز چه مقدار است؟
برخی از مراجع معظم تقلید مانند حضرت آیتالله مکارم شیرازی در این باره فرمودهاند:
«مقدار مهرالسنة 500 درهم نقره است و هر درهم در حدود 5/2 گرم است. بنابراین، پانصد درهم نقره در حدود 1250 گرم نقره میشود. در این تاریخ و با پرسش از نقرهفروشان هر گرم نقره با توجه به جنسهای متفاوت آن، بین 400 تومان تا 1500 تومان متفاوت است.»
شایان گفتن است این مراجع نکته دیگری را نیز در این باره بیان فرمودهاند و آن عبارت از این است که اگر زن و شوهر میدانستهاند که مهر السنة برابر با 500 درهم نقره است، باید معادل آن را با پول رایج حساب کرد و در صورت مطالبه، آن را پرداخت؛ ولی چنانچه هر دو یا یکی از آنان از مقدار مهرالسنة آگاهی نداشتهاند، احتیاط این است که در مورد مقدار مهر با یکدیگر مصالحه کنند.9
نکته هفتم:
همان گونه که میبینیم فالگیرانی وجود دارند که ادعا میکنند از گذشته و آینده و بیماری مراجعان خبر دارند و یا به افراد میگویند که شما فلان گرفتاری را داری و یا خواهی داشت و یا دعای محبت میان پسران و دختران و یا زنان و شوهران مینویسند. مراجعه به این گونه اشخاص چه حکمی دارد؟
شماری از آیات عظام مانند حضرت آیتالله مکارم شیرازی در این باره فرمودند:
«مراجعه به آنان حرام است و پول گرفتن در برابر این گونه کارها جایز نیست. نیز دعانویسی اگر طبق دعاهای وارد شده در شرع مقدس اسلام باشد مانعی ندارد، ولی دعانویسی خرافی جایز نیست.»10
نکته هشتم:
گاهی برخی از افراد به ویژه جوانان و نوجوانان با تیر و کمان گنجشکی را میزنند و پس از افتادن روی زمین، با دست، سر آن را میکنند و سپس گوشت آن را میخورند. این گونه افراد باید توجه داشته باشند که طبق فتوای شماری از مراجع تقلید مانند حضرت آیتالله مکارم شیرازی خوردن گوشت چنین گنجشکهایی حرام است؛ زیرا در ذبح و سر بریدن گنجشک باید از فلز تیزی مانند چاقو استفاده کنند تا خوردن گوشت آنها با رعایت شرایط دیگر حلال شود.11
نکته نهم:
گاه کار انسان در برخی از ادارهها و مکانها انجام نمیگیرد مگر آن که مقداری پول به برخی از آنان داده شود. پرسشی که پیش میآید این است که آیا انسان در چنین مواردی میتواند با دادن پول کار خود را انجام دهد یا خیر؟
شماری از مراجع مکرم تقلید مانند حضرت آیتالله فاضل لنکرانی در این باره فرمودند:
«در صورتی که اثبات حق منحصراً بر دادن پول متوقف باشد، این کار جایز است واشکالی ندارد.»12