اشتغال خارج از منزل زن معاصر در غرب: تمایل شخصی یا اضطرار؟

شذی درکزلی

ترجمه‏ی مهدی بهزادیان

در آغازین روز آوریل 1996 م، خبر جنجال انگیزی، محافل مطبوعاتی و به دنبال آن افکار عمومی بریتانیا را لرزاند.

این خبر حاکی از انتشار مقاله‏ی ده تن از پژوهشگران [1] Ginn et al,1996 در تأیید جنبش دفاع از حقوق زنان»، موسوم به «فمینیزم» [2] Feminism بود.

این مقاله در یکی از مشهورترین مجلات تخصصی علوم اجتماعی [3] British Journal of Sociology در بریتانیا، استشار یافت.

در این مقاله، پژوهشگری به نام «کاترین حکیم» [4] Cathrin Hakim,1995 به دلیل پژوهشی که در یکی از شماره‏های گذشته‏ی همان نشریه به چاپ رسانده بود، سخت به باد انتقاد گرفته شد. موضوع پژوهش خانم حکیم انعکاس نظرسنجی و پژوهشی میدانی خود در باره‏ی تمایل زنان انگلیسی به کار در داخل یا خارج منزل بود.

نتیجه ی پژوهش وی، حاکی از تمایل اکثریت زنان انگلیسی به ماندن در منزل و رسیدگی و مراقبت از فرزندان به جای کار در خارج منزل بود، مگر آنکه شرایط دشوار مالی، آنان را به کار در خارج منزل وادارد.

نتیجه‏ی این پژوهش همه‏ی محافل بریتانیا را بهت زده کرد و جریان‏های مربوط به فمینیزم را سخت آزرده ساخت.

چرا که بر یکی از مبانی اصیل فمینیزم یعنی «اشتغال زن در خارج از منزل جهت کسب شخصیت مستقل» خط بطلان می‏کشید جالب آنکه انتقاد از خانم کاترین مربوط به صحت آمارهای دقیقی نبود که حاکی از جعلی بودن اطلاعات منتشر شده توسط گروه‏های فمینیزم بود، بلکه انتقاد از وی، متعمد معرفی کردن این گره‏ها در نشر این اطلاعات با هدف خلق اسطوره‏ای خیالی از اهداف و آرمان‏های زن در زندگی بود.

بزرگترین دفاع این گروه ده نفره از جنبش‏های گذشته‏ی فمینیزم این بود که گفته‏ها و آمارهای‏شان، جعلی نبوده و فقط اشتباهات غیر عمد بوده است!.... لذا از این پژوهشگر خواستند تا از ایراد اتهام جعل عمدی اطلاعات بر علیه فمینیزم، دست بردارد.

شگفت آنکه مقاله‏ی خانم حکیم که در سپتامبر سال 1995 م منتشر شد، هیچ تکانی را در افکار عمومی برنیانگیخت، چرا که در نشریه‏ای تخصصی منتشر شده و خطاب عمومی نداشت، ولی مقاله‏ی ده هزار نفر منتقدان این پژوهش که در شماره ماه مارس سال 1997 م ذر همان نشریه صورت گرفت، افقهای این پژوهش را روشن‏تر نمایاند. هر چند هدف این گروه، استفاده از این فرصت برای اعلان فعالیت‏ها و زیر سؤال بردن نتایج این پژوهش با استفاده از وسایل و امکانات عدیده‏ی تبلیغاتی شان بود، ولی از آنچه که [عدو شود سبب اخیر اگر خدا خواهد [5] این جمله ترجمه نیست، بلکه نوعی از معادل فارسی ضرب المثل عربی «رُبَّ ضارّه نافعه » که در متن استعمال شده است ـ می‏باشد.] این انتقاد ایشان نتوانست چیزی از ارزش این پژوهش فرو کاهد و تلاش گروه‏های فمینیزم برای نقد منفی این پژوهشگر ناکام و عقیم ماند و به نتیجه‏ای نرسید. ولی نکته‏ای که در سرانجام این جدال، بر ملا شد این بود که حرکت‏های فمینیزم غربی که شرق و غرب جهان را در نور دیده‏اند ـ در تلاش اند تا چهره‏ای کاملاً خیالی از زن و آرمان‏های او ارایه دهند [نه عینی و واقعی‏] نقد غوغا سالار این عده بر مقاله‏ی این پژوهشگر سبب طرح پرسش‏های متعددی گردید. از آن جمله: چه دلایلی، سبب ترجیح منزل و مراقبت از فرزندان بر کار خارج از منزل توسط زن غربی شده است آیا مطالبه‏ی برخی شرایط و حقوق محروم شده، منجر به بروز پاره‏ای امور فرعی شده است که در طرح اولیه وجود نداشت؟ آیا فریادهای جریان‏های فمینیزم، فقط نمایانگر خواسته‏های گروه اندکی از زنان است و نه همه‏ی آنان؟

برای پاسخ گویی به این پرسش‏ها، ناگریز از بازنگری پیشینه‏ی تاریخی جریان‏های فمینیزم در غربیم.