حکمت‌های نماز در کلام حکیم ازلی
روشن است که نماز به عنوان یک عبادت کامل و جامع واجب اسلامی شامل‌مُقدِّمات، شرائط، اَقوال آموزندة دینی، اَفعال سازندة زندگی، اذکار و تَعقیبات مستحب،مبطلات و مکروهات و دارای احکام گسترده می‌باشد. به‌همان نسبت حِکمَت‌ها ورازهای مهم‌ّ ارزنده‌ای از سوی خدای حکیم در آن گنجانده شده است که در بیش ازیکصد و بیست آیه قران کریم و بیست هزار حدیث امده است، که در این مقاله مَجال‌طرح همه آنهانیست.
به عنوان مثال: مُقدِّمات نماز-که شامل طهارت‌ِ ثَلاث (غُسل، وُضو، تَیّمم)،مسواک زدن، اِستنشاق، اِباحة مکان و اِزالة نَجاست از بدن و لباس، و قِبله و وَقت‌شناسی،و از همه مهم‌تر نِیَّت می‌شود-اَفزون بر رُشد علمی و فرهنگی نمازگزار به خاطر وجوب‌یادگیری مسائل شرعی نماز، به او درس بهداشت‌ِ تَن و روان و پاک‌سازی محیط زیست، ورعایت حقوق مردم، و وحدت و یکپارچگی امّت و نظم و انضباط فردی و اجتماعی واِغتنام فرصت و برنامه ریزی در کارهای روزمرّة زندگی می‌دهد.
مسلماً تک تک ارکان و اجزای نماز نیز دارای حکمت‌های عرفانی، اخلاقی،اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است که اگر بخواهیم به همة آنها بپردازیم‌مثنوی هفتاد من کاغذ می‌شود. از این‌رو با الهام از سخن مولا علی(ع): «ما ل''''ا یُدرِک‌ُ کُلُّه‌ُلا یُترَک‌ُ کُلُّه‌ُ» تنها به فلسفه و رازهای کلّی نماز به درگاه بی نیاز در کلام محکم حکیم‌ازلی به شرح اتی اشاره، و همین‌جا با پوزش از قرآنیان اگاه با حافظ عارف هم‌نوا می‌شویم:
آن‌کس است اهل بشارت که اشارت داندنکته‌ها هست، ولی مَحرم اسرار کجاست