دوران دانش‏اندوزی

سیداحمد در هفتمین بهار زندگی به دبستان اوحدی واقع در چهارراه بیمارستان فاطمی قم (میدان شهداء کنونی) رفت. خودش خاطرات این دوران را چنین ترسیم می‏کند: اولین روزی که به مدرسه‏ام فرستادند فرار کردم، بعد با کتک معلمم ناچار در کلاس حاضر می‏شدم، تا ششم ابتدایی از خیلی معلمان کتک

دامنی که احمد در آن پرورش یافت از صداقت، تقوا و درستی موج می‏زد و مادرش همان زن وارسته‏ای است که به حق باید او را بانوی بزرگ انقلاب اسلامی و اسوه صبر و استقامت بانوان لقب داد.

خوردم. یخ حوض مدرسه‏ام را می‏شکستند و دستهایم را شاید نزدیک به نیم ساعت توی آب یخ می‏گذاشتند و بعد چوب، هرچه فکر می‏کنم نمی‏دانم چرا اینقدر من را می‏زدند ... چه می‏شود کرد که روش تربیتی قدیم چنین اقتضا می‏کرد، شیرین اینکه کلاس هفتم و هشتم و نهم را هم با کتک طی کردم. در کلاس سوم متوسطه عضو تیم فوتبال قم شدم. از همه کوچکتر بودم، به فوتبال هم عشق می‏ورزیدم، در کلاس پنجم متوسطه کاپیتان تیم فوتبال قم شدم.5

از همبازیهای او در دوران کودکی محمود معتمدی فرزند شیخ ابوالقاسم بود.6 از دوستانش در مقطع متوسطه آقای کاظم رحیمی می‏باشد که خاطرات جالبی از تمرینهای ورزشی ایشان دارد.7 حاج احمدآقا دوران دبستان و دبیرستان را در قم سپری نمود. حضرت امام از همان اوان کودکی در باره تربیت و تحصیل او دقت ویژه‏ای مبذول می‏داشتند و متوجه بودند که ایشان با چه افرادی رفت و آمد می‏نماید و دوستانش چه کسانی هستند.8 فرزند ایشان حجت‏الاسلام سیدحسن خمینی می‏گوید: پدرم می‏گفت: کوچک بودم آنقدر که توان خواندن نداشتم و امام مرا در کنار خویش می‏نشاند، خود مشغول خواندن بود و من با کتابهای او بازی می‏کردم، در چنین گستره‏ای است که همدوش دیگر فرزندان امام از کانون پرفروغ آن عزیز روشنی می‏گیرد و از فیض پدر استفاده می‏کند و در دل و یاد خود نقش عشق می‏زند، آنچه را که از

اولین روزی که به مدرسه‏ام فرستادند فرار کردم بعد با کتک معلمم ناچار در کلاس حاضر می‏شدم یخ حوض مدرسه‏ام را می‏شکستند و دستهایم را شاید نزدیک به نیم ساعت توی آب یخ می‏گذاشتند و بعد چوب، هرچه فکر می‏کنم نمی‏دانم چرا اینقدر من را می‏زدند ...

زبان امام جاری می‏شود بر صفحه ذهن و دلش ترسیم می‏گردد.9

حاج احمدآقا پس از اخذ مدرک دیپلم از دبیرستان حکیم نظامی قم، تحصیلات حوزوی را آغاز می‏نماید. حجت‏الاسلام و المسلمین سیدعلی‏اکبر محتشمی‏پور در این باره گفته است: حاج احمدآقا سال 1345ه···.ش که از نجف به قم برگشت به توصیه حضرت امام وارد سلک روحانیت گردید و با جدیت درس طلبگی را شروع نمود. البته آن مرحله‏ای که دیگر به صورت رسمی وارد شد بعد از پیامی بود که امام از نجف به قم دادند که به احمد خبر دهید و بگویید: من نصیحتم به تو این است که طلبه بشوی و درس بخوانی، اگر این کار را کردی مخارج تو را می‏پردازم ولی اگر طلبه نشدی و درس نخواندی خودت باید بروی و به فکر خودت باشی و من هیچ گونه کمک مادی به تو نخواهم کرد.10 وی از همان آغاز تحصیلات حوزوی ساده و بی‏اعتنا به شأن آقازادگی مشغول فراگیری علوم اسلامی شد. آیت‏اللّه‏ طاهری خرم‏آبادی یادآور شده است: ضمن اینکه یک طلبه جدی بود و همانند دیگران درس می‏خواند برای همه دوستان و علاقه‏مندان به امام، آن روز یک نقطه امید بود، همه شاهد بودیم از اینکه فرزند امام با اینکه زیر سایه پدر نیست مشغول به درس و بحث مثل سایر طلبه‏هاست در عین حال یک زندگی ساده داشت؛ در همان زمانها بنده مکرر منزل ایشان می‏رفتم.11

فراست و تیزهوشی از جمله امتیازاتی است که تمام آشنایان آن مرحوم به آن اعتراف دارند و به همین دلیل با سرعت و در حد بسیار مطلوبی دوره‏های مقدماتی و سطح حوزه علمیه را طی کرد و همزمان به تدریس سطوح قبلی اشتغال داشت، سپس دروس خارج فقه و اصول را نزد اعاظم آن زمان آموخت. مشوق و پشتوانه اصلی پیشرفتها و موفقیتهای تحصیلی ایشان، نظارت دائمی پدر بزرگوارشان بوده است. حاج احمدآقا وقتی که برای پیگیری امر مبارزه و کسب علم از محضر درس خارج فقه امام در سال 1356ه···.ش به نجف هجرت نمود در سطحی از علوم حوزوی قرار داشت که در آنجا مکاسب و کفایه را درس می‏داد، تسلط او بر مبانی فقه و اصول در ضمن تدریس کاملاً مشهود بود. به علاوه او به مباحث فلسفی و عرفانی علاقه‏ای وافر داشت و سالها از محضر درس بزرگان، شرح منظومه و اسفار آموخته و به دیگران تعلیم داده بود، در باب منطق و فلسفه غرب نیز مطالعات گسترده‏ای داشت و مکتبهای فلسفی و سیاسی معاصر اروپا را می‏شناخت و آنها را نقد می‏کرد. در ادبیات فارسی و متون منظوم و منثور ادبی مطالعه داشت و اشعار حافظ، سعدی و مولانا را به خوبی می‏شناخت و سروده‏های زیادی از این شاعران به حافظه سپرده بود. در تفسیر معانی اشعار عرفانی بزرگان ادب فارسی نیز نظرات ارزنده‏ای ارائه می‏داد که گاه اهل فن را شگفت‏زده می‏کرد، ذوقی لطیف و شاعرانه داشت و از هنر و رشته‏های هنری استقبال می‏کرد. در وادی سیاست به اعتراف دوست و دشمن، یکی از برجسته‏ترین نظریه‏پردازان سیاسی نظام جمهوری اسلامی ایران و حتی جهان اسلام بود.12