بر بلندای جمعه به مناسبت بر پائی اولین نماز جمعه، در عصر حاکمیت ولایت فقیه
جواد محدثی
وقتی پروانههای شوق، در دلهای خدا جویان پر میکشد.
عاشقان حضور در معبد نیایش و بندگی، به مصلاّهای جمعه میشتابند، تا پیمان هفتگی خود را با نماز و طاعت و اطاعت، تجدید کنند.
قطرهها به هم میپیوندند.
دریای جماعت مسلمین، موج خیز و نیروبخش و زیبا، شکل میگیرد.
خطیب، به خطبه میایستد.
و ... ترنّم خطبههای سرشار از «موعظه»، «آگاهی»، «ارشاد»، سرود وحدت و همبستگی را نوازشگر گوشها میسازد.
فریضه شکوهمند «نماز جمعه»، یکی از جلوههای سیاسی ـ اجتماعی اسلام است که رسول خدا صلیاللهعلیهوآلهوسلم در اولین روزهای هجرت به مدینه، آن را بنیان نهاد، تا مرکزی برای اجتماع هفتگی مردم بر محور عبادت، و پایگاهی برای طرح مسائل اجتماعی سیاسی و بسیج نیروها و آمادگی برای رزم و بیدارگری اذهان نسبت به مسائل روز و جریانهای سیاسی جامعه اسلامی باشد.
اینکه در قرآن، سورهای به نام «جمعه» است و آحاد مسلمانان را به شرکت در این آیین مقدس و شکوهمند میکند، نشانه بُعد اجتماعی نماز جمعه و اسلام است.
تاریخچه اولین نماز جمعه پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآلهوسلم و خطبه حضرت رسول در آن هنگام، همچنین بررسی سیر برگزاری این شعار پرشکوه دینی در دورههای بعد و عصر خلفا و قرونِ پس از صدر اسلام، خواندنی است و همه نشان میدهد که این مراسم، تریبون ندای اسلام و دعوت به تهذیب نفس و بصیرت مسلمین و روشنگری افکار بوده و در عصر خلفا تبدیل به وسیلهای در مسیر اهداف قدرتهای جور گشته است.
خطبای جمعه در دورانهای پسین، گاهی رسالت حقگویی و تقوا آموزی را از یاد میبردند و بیشتر سخنگوی حکّام و سلاطین و مبلّغان اهداف کامجویانه آنان میشدند.
در عالم شیعه و میان مجتهدان مذهب اثنی عشری نیز که معتقد به ولایت و رهبری معصومین و ولات حق بودند، به همان علّتهای یاد شده و دیگر عوامل، متروک ماند و حتّی از سوی برخی علمای شیعه، اقامه آن در عصر غیبت، تحریم شد. البته برخی هم از دیرباز به وجوب اقامه آن فتوا دادند و در این باره «رساله»های متعدّد نوشتند.
در دوران غیبت کبری که فقها بسط ید نداشتند و حکومت در دست دیگران بود، نه خود اقامه جمعه میکردند (مگر اندکی) و نه شرکت در نمازهای جمعهای را که وابسته به دربارها و سلاطین بود، شایسته و مجاز میدانستند، زیرا این سِمَتْ را از مختصّات حکومت صالح اسلامی و اختیارات ولیّ امر مسلمین میدانستند و بر پا کردن آن را بدون حکم و نصب از سوی حاکم اسلامی مجاز نمیشمردند.
در پی پیروزی انقلاب اسلامی و حاکمیّت «فتوا» و نفوذ «ولایت فقیه»، این سنّت الهی که سالهای سال مهجور و متروک بود، دیگر بار احیا شد و سنگرهای نماز جامعه، پایگاه و جایگاه حراست و حمایت از قرآن و نظام اسلامی و محور وحدت مردم و سنگر دفاع از ارزشهای انقلاب گردید و به همین دلیل نیز، مورد هجوم دشمنان اسلام و انقلاب ! ... شاهدش، ائمه جمعه «شهدای محراب» و بمب گذاریها در نمازهای جمعه و تبلیغات سوء دشمن نسبت به این مراسم و تجمّع بود.
امام راحل قدسسره نقشی بسزا در احیاگری این سنّت دینی داشت و دعوتش به سنگر بانی امّت و ائمه جمعه از این پایگاه معنوی برای حضور سیاسی، بر همگان روشن است.
خدا را شکر که امروز، این سکوی تبلیغ حق و این سنگر دعوت به حضور در صحنه، جای خاصّ خود را باز یافته است و هم دوستان و هم دشمنان به حسّاسیت و اهمیّت آن واقف گشتهاند. از این رو، به همان اندازه که بدخواهان در تضعیف و متفرّق ساختن صفوف متشکّل خداجویانِ اهل نماز جمعه میکوشند، مؤمنان بصیر باید در حفظ این سنگر و حضور در این صحنه بکوشند، تا این «برکت جمهوری اسلامی» را و هم این یادگار امام راحل را نگهبان باشند.
به تعبیر حضرت امام: «این نماز جمعهای که همه جا هست، شما ببینید چه برکتی است این نماز جمعه! واقعا اگر انسان بگوید اگر نبود این نماز جمعه (تقریبا همه را مهیّا میکند، مردم را بیدار میکند این نماز جمعه) و اگر نبود الاّ این، برای ما خیلی کار شده بود.»1
و نیز فرموده است: «مساجد، بهترین سنگرها و جمعه و جماعات، مناسبترین میدان تشکّل و بیان مصالح مسلمین میباشد.»2
«ضرورت وحدت» از روشنترین مسائلی است که برای هر آگاه به مسائل اجتماعی، محسوس است.
برای پدید آمدن «وحدت» نیز، «محور» لازم است. این محور، گاهی «شخص» است، گاهی «مکان» است، گاهی یک «برنامه»، «مراسم» و «عبادت». اسلام با توجّه به نقش وحدت مردم، همواره به آن سفارش کرده و قرآن، دعوت به «اعتصام به حبل اللّه» نموده است.
مراسمی چون «حج»، «نماز جمعه»، «نماز جماعت»، «نماز عید»، محتوایی وحدت آفرین دارد و حضور مردم در مصلاهای نماز جمعه که با اعتقادی پاک و نیّتی عبادی انجام میگیرد، ضامن حفظ
این وحدت است و «تن»ها کنار «دل»ها، وحدتی شکوهمند و دوست داشتنی پدید میآورد و توطئههای دشمن را خنثی میکند.
امام عزیز و راحل، در زمینه وحدت بخشیِ نماز جمعه، سخنان بسیار دارد و مردم را بر پاسداری از وحدت، بر محور ائمه جمعه تشویق میکند. از جمله این سخنِ امام امّت:
«اجتماع کنید، نمازهای جمعه را با شکوه بجا بیاورید، و نمازهای غیر جمعه را هم، که شیطانها از نماز میترسند، از مسجد میترسند.»3
نیز میفرماید:
«سعی کنید وحدت را حفظ نمایید، وحدت بین خودتان، وحدت بین خودتان و مسؤولین و وحدت بین خودتان و مردم ... آنچه مردم را مجتمع میکند، همین ائمه جماعتها و جمعههاست.»4
امید است که «موریانه اختلاف»، هرگز به «بدنه امّت» راه نیابد و مردم، این پروانههای عاشق، این صاحبدلانِ خدا جوی، همچنان بر محور «ولایت»، شکوه خود را حفظ کنند. و نماز جمعه پایگاه این «وحدت» باشد.