3. خوف و خشیت الهی در نماز معصومین(ع)

انسان فطرتا به خدا گرایش دارد خداخواهی در عمق وجود هر انسان ریشه دارد؛ آن فرد که حضور خدا را در تمامی لحظه‏های زندگی‏اش احساس نمی‏کند چشم دلش بر روی حقیقتها بسته شده است. او چنان است که در بیانات امام موحّدان، حسین‏ابن‏علی ـ علیه السلام ـ آمده است: که «عمیت عین لا تراک علیها رقیبا؛ آن چشمی که تو را بر خود نگاهبان نمی‏بیند، نابینا است.22 ارزش و کمال هر انسان در معرفت و شناختی است که از ذات مقدّس احدیّت دارد هر قدر این معرفت و شناخت بیشتر شود خوف و خشیت الهی بر قلب و دل انسان عارف بیشتر تجلی می‏کند. چنانکه قرآن کریم می‏فرماید: «انّما یخشی اللّه من عباده العلماء؛ فقط بندگان عالم و دانشور از خداوند می‏ترسند. از آنجا که نماز حضور در مقابل پروردگار و کرنش در آستان خدای یکتای هستی است این خوف و خشیت در نماز عارفان و مخصوصا معصومین ـ علیهما السلام ـ ظهور بیشتری پیدا می‏کند؛ البته این خوف نه به خاطر هراس از بی‏مهری خدا است؛ که نمازگزار خدا را چندین بار به «رحمان و رحیم» یاد می‏کند، بلکه علّت آن عواملی است که بیشتر به درک عظمت بی‏منتهای الهی ارتباط پیدا می‏کند. اکنون به این عوامل در سیره

معصومین(ع) می‏نگریم:

جلوه‏های درک عظمت الهی در خوف و خشیت معصومین در نماز

یکی از جلوه‏های خوف الهی درک مقام و عظمت خداوند متعال است. چنانکه در آیه شریفه خوف از «مقام ربّ» مطرح شده است: «و امّا من خاف مقام ربّه و نهی النّفس عن الهوی فانّ الجنّة هی المأوی»23 این امر در آستانه ورود معصومین به نماز و هنگام نماز به خوبی مشهود است. در روایت می‏خوانیم: علی (ع) همواره هنگام نماز خواندن این آیه را تلاوت می‏کرد: «وجّهت وجهی للّذی فطر السّموات و الارض؛ صورت خویش را متوجّه آفریدگار آسمانها و زمینها کردم. هنگام تلاوت این آیه، رخسارش متغیّر می‏شد به گونه‏ای که هر بیننده‏ای آن را درمی‏یافت.24

وقتی امام حسن(ع) وضو می‏گرفت رنگش تغییر می‏کرد و مفاصلش می‏لرزید. سبب این امر را حضرت پرسیدند. فرمود: کسی که در مقابل صاحب عرش می‏ایستد، شایسته است رنگش زرد شود و مفاصلش بلرزد.25

نظیر همین حالت در باره امام حسین(ع) نیز نقل شده است. در باره سید الساجدین نقل شده که چون علی ابن‏الحسین وضو می‏گرفت رنگش زرد می‏شد. از او پرسیدند: شما را چه می‏شود؟ فرمود: می‏دانید می‏خواهم پیش چه کسی بایستم؟26

مرحوم سیّد ابن‏طاووس در باره امام صادق(ع) می‏نویسد: هنگام نماز حالت بیهوشی بر امام(ع) عارض می‏شد. چون علّت این امر را جویا شدند، فرمود: در اثر تکرار آیات الهی این حالت بر من عارض شد. فلم تقم القوّة البشریّة بمکاشفة الجلالة الالهیّة؛ چون قدرت بشری در برابر مکاشفه و ظهور عظمت الهی تاب نیاورد این حالت به من دست داد.27