روحانیت و تواضع

روحانیت متعهد در طول تاریخ پیشاهنگ حرکتهاى اسلامى بوده است. آنچه آنان را محبوب دلها کرده پیوندهاى عمیق عاطفى و اخلاقى با مردم و تبلور فضایل و مکارم اخلاقى در آنان است. مردم روحانیان را افرادى امین دلسوز مهربان و متخلق به اخلاق اسلامى مى شمارند. فروتنى و افتادگى آنان در برابر آحاد مردم و اظهار برادرى نسبت به آنان موجب تألیف قلوب و جلب توجه و علاقه آنان شده است. این بزرگترین عامل پیروى مردم از روحانیت بوده است در طول تاریخ.

تواضع و فروتنى براى همگان لازم و ضرورى است و برازندگى مى آورد و آراستگى; امّا براى حوزویان و اهل علم ضروى تر است و برازندگى بیشترى مى آورد. به دو دلیل:

1 . آنان وارثان انبیاء نمایندگان حجّت خدا هستند. روشن است که وراثت آنان تنها به جنبه هاى علمى محدود نمى گردد بلکه در سیره عملى و اخلاقى هم باید وارث پیامبران باشند. همان گونه که پیامبران بهترین سلوک را در میان مردم داشته اند آنان هم باید در میان مردمان به گونه اى زندگى کنند که این وراثت براى همه محسوس باشد. از این روى مردم توقع دارند که روحانیان و حوزویان بهترین اخلاق و متواضعانه ترین رفتار را با آنان داشته باشند.

در منابع دینى آمده است: عیسى مسیح(ع) از حواریون خواست که اجازه دهند تا پاهاى آنان را شستشو دهد.

گفتند: ما بدین کار سزاوارتریم.

حضرت در پاسخ آنان فرمود:

(انّ أحق الناس بالخدمة العالم انّما توضعت هکذا لکیما تتواضعوا بعدى فى الناس کتواضعى لکم23)

شایسته ترین مردم براى خدمت شخصِ عالم است. بدان جهت نسبت به شما چنین تواضع کردم که پس از من در میان مردمان چنین کنید.

عالمان دینى با اقتدا به پیشوایان بزرگ اسلام و سیره رسول اکرم(ص) وائمه اطهار(ع) همواره در کمال فروتنى و خوشرویى مى زیسته اند و از معاشرت و همنشینى با محرومان و مستضعفان لذت مى برده اند.

2 . روحانیان حاملان علوم دینى هستند. دانش چون با ایمان و تقوى همراه گردد فروتنى و افتادگى مى آورده آنان که حظّى از علم برده اند درختان پرمیوه را مانند که شاخسار خویش را بر روى زمین فرود مى آورند و همگان را بر خوردار و بهره مند مى سازند.

ابو بصیر مى گوید:از امام صادق(ع) شنیدم که امیرالمؤمنین(ع) همواره مى فرمود:

(یاطالب العلم ان العلم ذو فضائل کثیرة فرأسه التواضع24).

اى دانش پژوهان همانا دانش داراى فضیلتهاى بى شمارى است که سر آمدآن تواضع است.

فروتنى بار درخت دانش است25. عالم کامل کسى است که افزون بر علم و تقوى خود را به زیور تواضع بیاراید. پیغمبر اسلام(ص) فروتنى را ملازم با دانش اندوزى شمرده است:

(من طلب العلم للّه لم یصب منه باباً الاّ ازداد به فی نفسه ذُلاًّ وفی الناس تواضعاً وللّه خوفاً وفی الدین اجتهاداً وذلک الذی ینتفع بالعلم 26)

کسى براى خدا دانش اندوزد با هرفصل و بابى که از آن فراگیرد فروتنى و تواضعش فزون گردد خود را حقیر شمارد. بر خوف و خشیت الهى و تلاش و اجتهاد در دینش افزوده گردد. اوست که از دانش سود مى برد.

اگر انسان قسمتى از عمرش را صرف تعلیم و تعلم کند و آثار و ثمرات آن در او ظاهر نگردد بى گمان عمرش را تباه ساخته و براى خدا دانش نیاموخته است. چه بسا چنین دانشى موجب تکبر و گردن فرازى وى گردد. از این روى در منابع دینى به عالمان هشدار داده شده و آنان را از افتادن به دام تکبر و جباریت برحذر داشته اند. به آنان سفارش گردیده که با تکبر بر کرسى تدریس ننشینند و در محضر درس استادان و معلمان فروتنى و وقار را از یاد نبرند و چنان نکنند که سخن حق آنان با رفتار مغرورانه از ارزش بیفتد.