اندیشه : ثمرات فقهى - اقتصادى دفعى یا تدریجى بودن تحریم ربا در قرآن

سید عباس موسویان

مقدمه از تفاوت هاى اساسى اقتصاد اسلامى با سایر نظام ها, تحریم ربا و بهره است و این در حالى است که امروزه قرض هاى با بهره, به شکل اوراق قرضه, وام ها و سپرده هاى بانکى از مهم ترین ابزارهاى پیشرفت اقتصادى به حساب مىآید. بر این اساس, برخى صاحب نظران کوشیده اند راه حلى براى این مسئله پیدا کنند. از جمله این راه حل ها, نظریه اختصاص رباى محرم به رباى فاحش بود که به تبع اقتصاددانان مسیحى از سوى برخى اندیشمندان مسلمان مطرح گردید. در جواب از آن, نظریه تدریجى بودن تحریم ربا مطرح شد و نشان داد که قرآن بر فرض هم در بعضى مراحل, خصوص رباى فاحش را حرام کرده باشد, در مرحله نهایى آن را به طور کلى تحریم نموده است. در حال حاضر نظریه سومى که قصد کاربردى کردن مفاهیم قرآن را دارد وارد گفت وگو شده است و در عین پذیرش تحریم مطلق ربا, معتقد است همانند وضعیت صدر اسلام, در وضعیت کنونى کشورهاى اسلامى, تحقق کامل احکام ربا مقدور نیست, از این رو در مقام اجرا باید شیوه تحریم تدریجى را در پیش گرفت. مقاله اى که در پیش رو دارید به نقد و بررسى نتایج فقهى ـ اقتصادى این نظریه ها مى پردازد.