آفات خدمتگزارى

خدمتگزارى مانند هر عمل دیگرى ممکن است در حین انجام و یا پس از آن گرفتار آفات گردد بدین شرح :

1. منت و آزار

چه بسا خدمتى در مرحله انگیزه و صحنه عمل صحیح و خدایى انجام پذیرداز لحاظ شکل و قالب به شایستگى به فرجام برسد ولى پس از اتمام گرفتار آفت و به ضدارزش تبدیل شود. مانند: بذرى که در زمین آماده پاشیده مى شود و به محصول دهى هم مى رسد اما پیش از بهره بردارى دچار آفت مى گردد.

منت همه جا محکوم است منت نیشى است که نوش خدمت رااز بین مى برد. خداوند ضمن فرمان به انجام صدقه وانفاق از هرگونه عملى که ارزش و مقدار آن را نابود سازد نهى مى کند:

لاتبطلوا صدقاتکم بالمن والاذى 29 ... على (ع) خطاب به مالک و همه دولتمردان هشدار مى دهد که مبادا خدمات عمومى و فعالیتهاى مردمى را با منت و... آلوده سازند:

ایاک والمن على رعیتک باحسانک اوالتزید فیما کان من فعلک اوان تعدهم

فتتبع موعدک بخلفک ... فان المن یبطل الاحسان 30 .

بپرهیز که با نیکى خود بر رعیت منت بگذارى یا آنچه کرده اى بزرگ شمارى یا آنان را وعده اى دهى و در وعده خلاف آرى که منت نهادن ارج نیکى را ببرد.

دراین راستاست که امام سجاد[ ع] یکى از مکارم اخلاق را خدمت بى منت دانست واز خداوند طلب مى کند:

واجر للناس على یدى الخیر و لاتمحفه بالمن 31 .

خدایا! خیر و نیکى و خدمت را به دست من روان ساز و آن را به منت نهادن تباه مساز.

روشن شد که اسلام به ارزشهاى اجتماعى اشخاص و حیثیت مردم تاکید مى ورزد و هر خدمت و کارنیکى را که ارزشها و موقعیت افراد را نادیده بینگارد طرد و مهرابطال بر آن مى زند.

2. ریا و شهرت طلبى

هر عملى و خدمتى صاف و خالص آن از جایگاه ارزشى برخورداراست . خدمتى که براى آوازه و زیبا جلوه دادن اعمال و رفتار و خوش نامى عرضه گردد آلوده است و در پیشگاه حق غیرمقبول .این آفت روح عمل را مى میراند و آن را قالبى بى محتوى جلوه مى دهد.

قرآن مجید به انفاق و خدمات عمومى و مردمى تاکید مى کند ولى اعمال برخاسته از شهرت طلبى را نمى پذیرد و آن را ناشى از عدم اعتقاد به خداوند و روز جزا مى داند.

کالذى ینفق ماله رثاءالناس و لایومن بالله والیوم الاخر فمثله کمثل صفوان علیه تراب فاصابه وابل فترکه صلدا لایقدرون على شى ء مما کسبوا 32 .

اى ایمان آورندگان ! همانند آن که اموال خود رااز روى ریا و خودنمایى انفاق مى کند و به خداوند و روز قیامت ایمان ندارد... مباشید زیرا فرجام او فرجام آن کوه خاراست که بر روى آن قشرى از خاک متراکم را به صورت بوستان و کشتزارى پرثمر پرورده باشند و باران دانه درشتى سیل آسیا ببارد و قشر خاک را بلغزاند و در هم

بپیچد که جز صفحه خاراى صاف و براق بر جاى نماند و کشتکار از مزرعه و بوستانى که پرورده چیزى به دست نیاورد.

3. زیاده روى

دراعمال و رفتار اعتدال بایسته است و خروج ازاعتدال و راه میانه تباهى آور و آفت زا.

اسلام در همه برنامه هاى فردى واجتماعى اصل میانه روى را پذیرفته و به پیروانش سفارش نموده است . با دوستیها تشریفات اسراف و تبذیرها که در پیرامون خدمات و کارهاى خیرانجام مى گیرد. موردامضاى اسلام نیست واز آن نهى شده است در خدمات عمومى و مردمى باید کوشش شود که این آفت بنیاد برافکن راه نیابد.

اسراف و تبذیر در هر کجا که راه یابد تباهى آفرین است و عمل را هر چند مقدس وارزشمندازاوج به حضیض مى آورد و چه بسا تبدیل به ضدارزش مى کند. قرآن ضمن تاکید و تشویق به انفاق و هرگونه کار نیک اجتماعى به این نکته نیزاشاره مى کند:

والذین اذاانفقوا لم یسرفوا و لم یقتروا و کان بین ذلک قواما. 33

هم آنان که چون انفاق کننداز حد لازم عدول نکنند و کوتاه هم نیایند بلکه در میان افراط و تفریط حداعتدال را در پیش گیرند که قوام زندگى رااز دست ندهند.

در همین باره :

ولاتجعل یدک مغلوله الى عنقک ولاتبسطها کل البسط 34 .

نه دست خود رااز روى خست برگردن ببند و نه به سخاوت یکباره بگشاى ...

آنچه بیان شد نگاهى بود گذرا به برخى از آفتها و ضدارزشها در خدمتگزارى .البته دراینجا ناگفته بسیاراست و ذکر مصادیق و موارد بى شمار که مجالى دیگر مى طلبد.