دهستانها:
شغل اهالي صيد، ماهي گيري و كشاورزي است، تجارت و سفر و كار در منطقه پارس جنوبي است. وصادرات پارسيان در سابق خرما و غله بودهاست.
در منطقه پارسيان درههاي متعدي وجود دارد كه به صورت مسيل و يا رودخانه فصلي در جريان است، مشهورترين درههاي منطقه عبارتاند از: درواه گبري، رودخانه، درواه حلواي، درواه گز آبدين، دوراه چا درواه، درواه تنگ بردول، و درواه آبيار. در گوشه وكنار بعضي از اين درواهها زمينهاي (جوكار) وجود دارد كه در بعضي او قات كشاورزان در آن جو و گندم ميكارند و دراين سالها كه شهرستان با خشك سالي روبه رو شدهاست ديگر شاهد اب گيري اين درهها نيستيم.
در منطقه پارسيان نخلستان وسيعي وجود دارد و در زمان پيشين محصولات خرما و غله از اين منطقه به هند ومومباسا برده ميشدهاست ومردم منطقه از راه تجارت وسفر به هند و آفريقا امرا معاش مينمودهاند، نخلستان پارسيان به شرح زير است:
نخل فولاد، نخل جنگل غربي، نخل خلفاني، نخل ملا خنجيها، نخل درواه، نخل خواجه، نخل علي قاسم، نخل ملا اسحاق، نخل باقر حافظي، زريبه مير، زريبه ملا احمد وهزارها باغها ونخلستانهايي كه در دوران گذشته در منطقه وجوده داشتهاست كه متأسفانه بعلت ايجاد سدهاي كوچك در مسير ابخور اين زمينهاوكم بود آب شرين، بيشتر نخلها مردهاند و نابود شدهاند.از زمان ايجاد اين سدها در مسير اكثر نخلستانهاي منطقه خشك شدهاند.
پارسيان داراي كشتزارهاي گستردهاست كه عبارتانداز: گود قاسمو، چاه دروا، جنگل، خور خنجيها، بند ملا، خالصي، لمري، باغ مقبل، ارض بردول، زمين جوكار پشت كوه، در اين كشتزارها در حدود ۱۰۰۰۰ من جو و گندم و غله كاشته ميشود و زراعت ديم است كه اين اسامي در سالهاي قبل مورد استفاده مردم شهرستان بوده ودر سالهاي اخير ديگر از اين اسامي استفاده نميشود.
اين منطقه داراي غذاهاي بخصوصي است كه از ميان آنها ميتوان نام برد:
اين منطقه داراي قسمتهاي زيادي است كه از اين ميان ميتوان به احشام، {دشتي}متن ضخيم، بستانو، بهده، بوچير، جهواز، شيوو، ستلو، كوشكنار، فومستان، ميلكي، روستاي باصفاي خوزوو_ بركه دكا، سروباش، يرد خردو، يردخلف، يُرد قاسمعالي، يُرد كوخردي، كناردان- روستاي عماني -اشاره كرد.
طي سالهاي اخير پيشرفتهاي قابل توجهي در منطقه بوجود آمدهاست كه بهوسيله نهادهاي دولتي و همچنين نيكوكاران بودهاست كه از مهمترين اقدامات انجام شده ميتوان به موارد زير اشاره كرد:
بوستانها
بوستانهاي دولت، دوم خرداد، جمال آباد، كودك و غدير با امكانات محل بازي كودكان و سريس بهداستي درسطح شهر رودان، ازاماكن تفريحي مردم به شمار مي روند .
بوستان دولت – ورودي شهر، قسمت شرقي
بوستان دوم خرداد – ورودي شهر، جنب بيمارستان
بوستان جمال آباد – بلوارجمهوري، سنگ رستم
بوستان كودكان – روبه روي اداره بازرگاني
بوستان غدير – ورودي شهر
بازيهاي محلي
مجولا، تيله بازي، كليكا، دارتوپ، كتلا، كوتپكا ( قايم باشك )، خيارتولا، رمازا، درا، درامُگاو...
صنايع دستي
سفالگري
اين صنعت دستي حرفهاي مردانه است و انواع ظروف سفالي شامل ظرف آبخوري " جهله " ،
ظرف نگهداري خرما " گراشي " كوزه، آفتابه گلي، ليوان آبخوري ، " برنگ " و ... را با چرخ هاي سفالگري مي سازند .
حصيربافي
حصير بشتر توسط زنان و دختران منطقه بافته مي شود . مواد اوليه آن، برگ خرما و ضايعات درخت خرما است كه پس از تبديل به نوارهاي باريك، مدتي آن را در آفتاب قرار مي دهند تا نرم شود . آن گاه محصولاتي مانند زيانداز " تك "، سيني بزرگ وگرد " سپ "، سبد دردار " كنتله "، درپوش كوزه " سرجهله "، قفس حصيري، بادبزن و ... مي سازند .
شك بافي
شك به وسيله نوعي هاون چوبي، چند قرقره مخصوص كه به قالب معروف است و يك بالش كوچك پارچه اي تهيه مي شود . بالش را روي هاون چوبي گذاشته وبا دست مي بافند . براي تزئين لبه آستين، دوريقه، جلوسينه، لبه دامن، لباس هاي زنانه، اطراف مقنعه و سجاده نماز از آن استفده مي شود .
خوس دوزي
از انواع سوزن دوزي است كه نوارهاي نقره اي باريك روي پارچه توري ريز بافت دوخته مي شود و براي ترئين مقنعه، دستارو ... به كارمي رود .
بادله دوزي
بادله دوزي يا تلي بافي ازبافتن چند نوع زري به يكديگر شكل مي گيرد . ازبادله اي كه به كمك نوارهايي به پهناي 15 سانتي متر توليد مي شود، براي تزئين لبه شلوارهاي زنانه استفاده مي شود .
سوزن دوزي
پس ازانتخاب پارچه مناسب در قطع و اندازه هاي مختلف، طرح كلي سوزن دوزي را روي آن دوخته و سپس به پركردن فواصلي كه در طرح مشخص شده است مي پردازند . غذاهاي محلي
به دليل شرايط خاص آب وهوايي و خصوصيات اقليمي، غذاهاي محلي رودان بسيار متنوع است .
غذاهايي كه با گوشت درست مي كنند ( گوشت مرغ، ماهي، گوسفند وميگو ) :
قليه ماهي، ماهي برشته، مهياوه، سوراغ، هواري، كاتخ ( آبگوشت ) قبولي، دوپيازه، هوگرمو، كباب آردي، نيمرو، هوجشن، دالك گندم، قليه بادمجان، خورشت سبزي، فسنجان، دم كش ماهي، تاس كباب، كوكوماهي، كتلت، كوفته و...
غذاهايي كه از حبوبات وخرما درست مي كنند :
رنگينه، چنگال، كلمبا، مقلك، جلابي، كنگ شانه زده، كنگ سه روزه، اشكوته، كنگ جوشانده، خرماشيره، خرمالكي، خرما ماليده، كپنگ، سيسوك، جازگ، آش گندم .
شيريني
رنگينه، حلوا شيره، حلوا تخم مرغ، حلواسوراي، فرني، كدلمه، مالوكي، نان خرمايي، كلوچه بلوچي، ترك، حلوا برع، انگشت پيچ، شله زرد، نان پنجره اي، لكي ماست
نان
نان دستي، نان تاوه اي، نان بالا تاوه، نان تنوري، نان دارچوبه اي، نان سوراغ، نان كولوكو، نان فطير، نان مشته، نان كرسك، نان ريته، نان تيمشي، نان جراده، نان كماچ، نان تيقني و ...
ترشي
ترشي انبه دررودان بسيار متداول است وبه دو صورت ترشي انبه چغاله يا انبه نارس سالم تهيه مي شود . ديگر ترشي هاي رودان شامل ترشي ليمو، پياز، سير، كلم، پوزيلگ ومخلوط است.
مربا
مرباي انبه، مرباي نارنج، مرباي هويج، مرباي ليمو، مرباي خرما و... متداول است . يكي از بهترين مرباهايي كه به تنهايي خورده مي شود، مرباي خرما يا كنگ شانه زده است .
وجود رودخانه هاي دائمي وآب شيرين رودان وجغين، ذخايربه نسبت عظيم آب هاي زيرزميني و دشت ها و جلگه هاي آبرفتي، خاك حاصلخيز و علاقه مردم به كشاورزي، همه و همه باعث شده كشاورزي دراين منطقه رشد وتوسعه زيادي داشته است .
مهمترين محصولات كشاورزي رودان شامل خرما، مركبات، صيفي جات و غلات است . پرتقال، نارنگي وليموترش ازمركبات با ارزش اين شهرستان و گوجه فرنگي، خيارسبز، هندوانه، پياز، بادمجان و انواع سبزي ها ازمهمترين صيفي جات منطقه هستند .
وجود كارخانه هاي توليد لبنيات، سردخانه وبسته بندي محصولات كشاورزي ازديگر مزيت هاي اقتصادي منطقه است .
دِهبارز واقع در بخش مركزي از توابع شهرستان رودان در استان هرمزگان و يكي از نقاط ديدني استان هرمزگان در جنوب ايران است.
اين منطقه يكي از مهمترين اماكن گردشگري شهرستان رودان (دِهبارز) به شمار ميآيد. آثارتاريخي وجاذبه هاي گردشگري
سنگ نوشته هاي بادافشان
درمنطقه اي به همين نام درفاصله 25 كيلومتري شمال رودان، روي سنگ هاي ستبر كلماتي به خط ميخي و نقاشي هايي بديع وجود دارد كه قدمت آن ها به دوران ايلامي و آشوري مي رسد
قلعه كميز
در فاصله 12 كيلومتري شرق رودان، قلعه اي كه نشان هويت و پايمردي مردم اين سامان است، نظر هر بيننده اي رابه خود جلب مي كند . درقديم چون اغلب نقاط رودان را آب فرا گرفته بوده، مردم دراين قلعه مستحكم سكونت داشته اند .
تم مارو ( تپه خيرآباد )
درنزديكي قلعه كميز، به نام تم مارو وجود دارد كه درگذشته محل دفن مردگان واشياي گران قيمت بوده است . گفته مي شود درنام اين تپه ازماراستفاده شده تا مردم جرات نزديك شدن به آنجا را نداشته باشند .
قلعه دختران
اين قلعه درفاصله 5 كيلومتري شمال رودان ودرمنتهي اليه جنوبي كوه گرم قراردارد كه درحال حاضر به ويرانه اي تبديل شده است . وجود سنگرهاي سنگي متعدد در اطراف قلعه وغاري درپايين آن، حكايت از دقت و توجه خاص ساكنان قلعه به امنيت پناهگاهشان دارد .
زيارتگاه امامزاده سيد سلطان محمد
براساس اسناد تاريخي نسب شريف امامزاده سيدسلطان محمد، به امام موسي بن جعفر ( ع ) مي رسد . بقعه اين امامزاده در روستاي زيارت پيرچوگان درفاصله 45 كيلومتري رودان قرار دارد .
كوه زندان
مكان بسيارصعب العبوري است كه گويا در قديم مخصوص زندانيان سياسي بوده است . براي رسيدن به آن
بايد از راه هاي باريك بدنه كوه رد شد . مسير عبور از تونل باريك وتاريكي كه به صورت هلالي
در بدنه كوه حفرشده به گونه اي است كه با اندك غفلتي امكان سقوط به اعماق دره وجود دارد . بعد از اين تونل، شكاف غار قراردارد كه پس از عبور از آنجا مي توان وارد قلعه شد .
12 اتاق در بدنه كوه زندان حفر شده است .
امامزاده شاه قطب الدين حيدر
نسب اين امامزاده براساس شجره نامه مستند به امام حسن مجتبي (ع) مي رسد كه دربخش جنوبي رودان درمحله بند ملا قرار دارد .
ساير آثارتاريخي وبقاع متبركه رودان عبارتند از :
روستاي نمونه گردشگري زيارت سيد محمد ( پيرچوگان )، پل آبنما، قلعه بيژن، قلعه مهران شميلو، تم سيدي، قلعه برنطين، قلعه جغين ورودخانه، قبرستان گبرها، تپه خودروگان، تپه پالور، جلگه موري، قدمگاه حضرت ابوالفضل، حضرت امير، باغ وكاخ شاه نازدشت، قنات كهنوج بالا، امامزاده جلال الدين، امامزاده سيداميربن سليمان، ساير زيارتگاه ها شامل : زيارتعلي، پيرسركوه دربخش رودخانه و ...
مسجد افغان واقع در بخش مركزي شهرستان بندر لنگه و از نقاط ديدني استان هرمزگان در جنوب ايران است.
اين مسجد تاريخي در محلهٔ افغان بندرلنگه واقع شدهاست. اين بنا، از بناهاي مرحوم حاج عبدالله افغان، بازمانده افغانيهاي بستك در شهرستان بندر لنگه واز بناهاي دوره افشاريه ميباشد . اين مسجد داراي يك شبستان تابستاني و يك شبستان زمستاني ميباشد . ستون اين مسجد با گچ بريهاي زيبا و برجسته تزئين شدهاست . تاريخ ساخت اين بنا به سال ۱۲۷۰ هجري قمري بر ميگردد.
حمام شهر قديمي حريره (جزيره كيش) واقع در بخش كيش شهرستان بندر لنگه استان هرمزگان و از نقاط ديدني استان هرمزگان در جنوب ايران است.
بقاياي اين بناي تاريخي كه به «حمام شهر قديمي حريره» معروف است، در ميان آثار مكشوفه شهر قديم حريره كه ما بين قرنهاي ۴ تا ۹ هحري قمري به عنوان مركز تجاري از رونق زيادي برخوردار بودهاست، در ساحل جزيره كيش، واقع شده و معرف معماري يكي از قديميترين حمامهاي منطقهاست .
بناي حمام به مساحت حدود ۵۰۰ متر مشتمل بر قسمتهاي مختلف است. سرتاسر بخش شمالي به پهناي ۵ متر به خدمات، انبار و اتاق كارگر حمام اختصاص يافتهاست. سر بينه و گرم خانه و تون حمام در جنوب بخش ياد شده قرار گرفته و توسط راهروي سر پوشيدهاي از آن جدا شدهاست. دو خزينه كوچك و بزرگ در جنوب گرم خانه آخرين بخش از ساختمان حمام را تشكيل ميدهد. مطالعه بقاياي موجود، گوياي چند دوره ساختماني و تعميراتي در مدت برپايي حمام است.
بازار مساح بازاري تاريخي واقع در بخش مركزي شهرستان بندر لنگه و از نقاط ديدني استان هرمزگان در جنوب ايران است.
«بازار مساح» در وسط شهر بندرلنگه واقع شدهاست. بازاري است بسيار تاريخي كه احتمالاً تاريخ بناي آن به دورهٔ پيش از اسلام بر ميگردد. در اين بازار دكانها، و دكان داران متعددي وجود دارند. وجميع انواع لوازم خانگي، پخت وپز، وجميع انواع دكانهاي: خرازي، بزازي، عطاري، قنادي، و نانوايي وجود دارد. بازاري است پرجنب وجوش، مخصوصاً در اوقات صبحگاهي. در سال ۱۳۴۶ خورشيدي هنگامي كه امير عباس هويدا نخست وزير وقت ايران به بندر لنگه رفته بود، از «بازار مساح» بازديد نمود، بازار مذكور مورد پسند وتوجه ايشان قرار گرفته بود. در دوران گذشته «بازار مساح» يكي از بزرگترين بازارهاي شهر بندر لنگه بودهاست.
مسجدخالدي لنگه معروف به مسجدخالدي سلطان العلما ، واقع در بخش مركزي شهرستان بندر لنگه و از نقاط ديدني استان هرمزگان در جنوب ايران است.
«مسجدخالدي سلطان العلما» (بندر لنگه)، اين بنا در محله بلوكي بندر لنگه واقع شده و بناي اوليه آن از آثار دورهٔ زنديه است كه در دوره اخير بازسازي شده و گسترش يافتهاست. در مجاورت مسجد مدرسه علوم ديني سلطان العلما تأسيس سال ۱۳۳۶ هجري قمري، ويژه اهل سنت واقع شدهاست. بناي مسجد بر روي سطح مرتفع تري از زمينهاي اطراف ساخته شده و مشتمل بر صحن شبستان و ايوانهاي ستوندار است. ورودي صحن مسجد از جبهه خاوري است و در آن آب انبار (بركه) و حوض جهت وضو تعبيه شدهاست. مسجد داراي محراب و منبري مجلل با تزيينات واكليل گچبري است. شبستان مسجد داراي دو ستون اصلي در ميانه و دو نيم ستون در ميانه اضلاع شمالي و جنوبي است. پوشش مسطح تير و چوبي اين شبستان بر روي ستونهاي مياني و جرزهاي كناري قرار گرفتهاست. تزيينات منحصر به آرايههاي گچي است. در جبهه جنوب شرقي حياط اصلي مسجد مأذنهاي ساخته شدهاست.
زبان لارستاني يا لاري گروهي از از زبانهاي فارسي[۱][۲] است كه خاطر تفاوتهاي زياد آن با فارسي معيار به عنوان يك زبان از شاخهٔ زبانهاي ايرانيتبار جنوب غربي قلمداد شدهاست. زبان لارستاني زباني است كه مانند زبان فارسي در شاخه زبانهاي ايراني جنوب غربي قرار ميگيرد.[۳] اين زبان را ميتوان به پارسي ميانه ارتباط داد. اين زبان گونه جنوب غربي خالصتر از زبان پارسي مدرن است كه تحت تاثير زبانهاي شمالي قرار گرفتهاست.[۴]
لارستاني زبان ساكنان جنوبي استان فارس و مردم غرب هرمزگان است كه در منطقه وسيعي به نام لارستان كاربرد دارد. اگرچه به زبان همه ساكنان لارستان، لاري گفته ميشود، اين زبان در جاي جاي اين منطقه نمودهاي گوناگوني دارد كه بيشتر اين تفاوتها در تلفظ واژگان است. زبان لارستاني بيش از نُه لهجه را دربر ميگيرد: لاري، فرامرزي، كُوخِردي، خُنجي، اسيري، اِوَزي، جناحي، گَودهاي، گِراشي، فيشوَري، فداغي، بيخهاي و بَستَكي.
ما لچانوا زبان شناس معاصر روسي، عقيده دارد كه كومزاري نيز يكي از لهجههاي لارستاني است.
قلعه توصيله يكي از قلعههاي سهگانه و تاريخي كوخرد واقع در بخش كوخرد و درغرب استان هرمزگان ايران است.
پيشينيان كوخرد يعني منطقه تاريخي سيبه در نگهداري و نگهباني از جان و مال و چاهها و نخلستانها و كشتزارهاي خود كه محدوده زمينها از سمت مغرب: از لُركش شروع ميشود تا دشتهاي پاراو و تنب بردومه، و از پشت رودخانه، از كاد ممدي تا بشكرو بوده، در دو رشته كوههاي شمالي و جنوبي كوخرد قلعههايي و استحكاماتي داشتهاند كه هنوز آثار آنها باقي ماندهاست دژي به نام قلعه توصيله در قله كوه پَرِ توصيله در گري زامردان در كوه ناخ شمال كوخرد ساخته بودند.
اين قلعه نقش مهمي با قلعه سيبه (مقر حاكم وقت كوخرد قديم) داشتهاست از نظر حفاظت و نظارت از منطقه. چون در روزگار حكمران مملكت سيبه بر منطقه نگهباناني در اين قلعه نظارت ورود و خروج وراهاي قلعه سيبه و منطقه را به عهده داشته بودند، و به حكم موقعيت قلعه كه بر فراز قله كوهي بلند قرار داشته بود تمام منطقه سيبه و راههاي پيرامون آن بهوسيله ديدهبانها نظارت ميشد، و منطقه سيبه كاملاً جلو چشم ديدهبانها قابل رؤيت بود، و هر حركتي غير طبيعي ملاحظه ميكردند به حاكم ابلاغ ميكردند. اين دژ در قله كوه توصيله قرار دارد، و با ورود به پشت پَرِ دُراخي در كوه شمال و رسيدن به گري چپان بقايا قلعه از دور نمايان ميگردد، وآثارش هنوز برجاي ماندهاست.