حدود شصت روز تا انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران باقی مانده است.شصت روزی که دارای هیجان و در عین حال اهمیت فراوان می باشد.چهره کاندیدا ها مشخص شده و هر یک از احزاب،گروهها و جریان های سیاسی اهداف خاص خود را در این راستا دنبال می کنند.انتخابات ریاست جمهوری به خاطر این که سرنوشت مردم و کشور را برای دوره ای چهار ساله در اختیار  فرد و مجموعه حامیانش قرار می دهد و سکان اداره کشتی کشور را جهت می دهد،از اهمیت فراوانی برخوردار است.

از سوی دیگر برگزاری انتخابات در فضایی آرام و مردم سالارانه، شادابی و تحرک اجتماعی را به دنبال دارد که آحاد شهروندان ضمن ملاحظه رقابت واقعی سیاسی ، از حس سهیم بودن در تعیین سرنوشت برخوردار خواهند شد.

اما در کنار اهمیت سیاسی این واقعه مهم  و تحرک اجتماعی ناشی از این تصمیم گیری ملی، متاسفانه برگزاری انتخابات در ایران دچار آسیبهایی است که این آسیبها گاهی احساس لذت مشارکت را به تخریب سنگین شخصیت و یا خروج از دایره اخلاق نزدیک می کند.این آسیبها اگرچه نمی تواند به کلیت نظام انتخابات آسیب برسانند اما به هر حال دارای تاثیرات مخربی بوده و در شأن گفتمانی که قدرت را ابزاری برای حاکمیت اخلاق و معنویت می داند، نیست.

این آسیبها ،ناشی از فقر اخلاق کارگروهی و تمرین مردمسالاری و نفس مداری در میان برخی نامزدها،جناحها واحزاب و یا طرفداران آنها است.شاید مهم ترین آرزو و آرمان دربرگزاری انتخاباتها از میان رفتن آسیبهای اخلاقی است.حال به بررسی و تدقیق  در این بیماری های اجتماعی به منظور شناخت آنها و راه کارهای حل آنها می پردازیم.البته روی این نوشتار با گروه ،جریان و فرد خاصی نیست بلکه به نوعی آسیب شناسی عام انتخاباتی را دنبال می کند.

1-بیماری شایعه و شب نامه:

برخی اوقات برخی طرفداران نادان برخی نامزدها و یا حتی عوامل نفوذی به قصد تفرقه افکنی، ماشین تولید شب نامه را روشن می کنند.شب نامه ها به صورت سنتی به اقلام انتشاراتی اطلاق می شود که به دنبال انتقال و نشر اطلاعاتی است که نمی توان به صورت رسمی در جامعه  آن را ارائه کرد.مهم ترین انواع شب نامه های انتخاباتی با هدف تخریب سنگین یک کاندیدا با انتساب مسائل اقتصادی،سیاسی ویا حتی اخلاقی درباره فرد یا خانواده و مرتبطین او می باشد.

به صورت کلی چون این اتهامات قابل اثبات نیست و شاید موجب پیگرد قانونی قرار گیرد به صورت گسترده اما بدون ارائه سند و یا گوینده و منبع اصلی منتشر می شود.

شب نامه ها برنامه و عملکرد نامزدها را هدف قرار نمی دهد،بلکه به صورت عمده شخصیت،حوزه خصوصی و یا خانواده نامزدی خاص را آماج حمله قرار می دهد و تخریب و تهمت های اثبات نشده را نثار او می کند.این شب نامه ها اخیرا صورتهای مدرنتری به خود گرفته اند و به صورت ایمیل و یا پیامک و یا پایگاههای اینترنتی بی نام و نشان ،خود را نشان می دهند.این ابزارها باعث شده شمول و گستره مخاطبان آن بسیار بیشتر از صورت سنتی چاپی شود. در مرحله بعدی محتویات این شب نامه ها به صورت شایعاتی اغراق شده در ارتباطات بین فردی در جامعه پخش می گردد.

شاید مهم ترین راهکار مبارزه با این بیماری خود شهروندان می باشند.در یک جامعه مردمسالار شهروندان دارای آگاهی فرض شده اند و این آگاهی از قدرت اختیار این شهروندان منبعث شده است.شهروندان می بایست نسبت به اطلاعاتی که صحت و سقم آنها بر ایشان معلوم نیست  موضع پرسشگرانه داشته باشند و به دنبال دریافت حقیقت باشند.خداوند در قرآن کریم می فرماید:یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِن جَاءکُمْ فَاسِقٌ بنباء فَتَبَیَّنُوا أَن تُصِیبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِینَ  (اى کسانى که ایمان آورده اید ، اگر فاسقى براى شما خبرى مهم آورد ، درباره آن تحقیق کنید ، تا مبادا از روى نادانى به قومى آسیب برسانید ، آن گاه از آنچه بر سرشان آورده اید پشیمان شوید) سوره حجرات آیه 6

2-بیماری توهین و مسخره کردن:

یکی دیگر از آسیبها و بیماری های جدی که هرگز در شان یک جامعه ارزشمدار نیست،رواج و همه گیری اصطلاحات،القاب و شوخی های زننده درباره نامزدهای انتخاباتی است.راقم این سطور هرگز با شادابی فضای انتخاباتی مخالفتی ندارد ،اما میان نشاط و سرزندگی و توهین و تحقیر سایرین تفاوت قائل است.متاسفانه در فضای انتخاباتی  ایران در برخی موارد ویژگیهای جسمی ،ظاهری و یا مواردی از این دست موجب ایجاد زمینه تمسخر می گردد.

جک های انتخاباتی که برخی مواقع به علت فقر فرهنگی متاسفانه همراه با محتوای مستهجن می شوند از نمونه های این امر است.نمونه دیگر ملقب کردن برخی نامزدها به برخی القاب ناشایسته می باشد.شاید اوج این گونه بیماریها در پیامک های انتخاباتی مشهود گردد.

راه درمان این بیماری آموزش عمومی به شهروندان درباره حقوق افراد و حرمت و کرامت آنها است.یک فرد مسلمان اگرچه مخالف من است اما دارای حقوق و کرامتی می باشد که نباید پایمال گردد.خداوند در قرآن می فرماید:یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن یَکُونُوا خَیْرًا مِّنْهُمْ وَلَا نِسَاء مِّن نِّسَاء عَسَى أَن یَکُنَّ خَیْرًا مِّنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَکُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیمَانِ وَمَن لَّمْ یَتُبْ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّالِمُون(اى کسانى که ایمان آورده‏اید! نباید گروهى از مردان شما گروه دیگر را مسخره کنند، شاید آنها از اینها بهتر باشند; و نه زنانى زنان دیگر را، شاید آنان بهتر از اینان باشند; و یکدیگر را مورد طعن و عیبجویى قرار ندهید و با القاب زشت و ناپسند یکدیگر را یاد نکنید، بسیار بد است که بر کسى پس از ایمان نام کفرآمیز بگذارید; و آنها که توبه نکنند، ظالم و ستمگرند!)حجرات 11

 3-سیاه نمایی از کل فعالیتهای رقیب:

یکی از بیماریهای رایج انتخاباتی متاسفانه سیاه نمایی کامل از شخصیت نامزدها،افکار،طرفداران،فعالیتها و سوابق اجرایی آنها است.

یکی از نشانه های مهم فقر در فرهنگ سیاسی ایران،مطلق انگاری و سیاه و سفید دیدن جهان است.از نگاه برخی طرفداران نامزدها ،نامزد مورد نظر او،اقداماتش و تمام اطرافیانش مظهر جبهه خیر و رقبا کلا شر می شوند.فضای انتخاباتی متاسفانه گاهی دیگر به میدان رویارویی طرفداران  رقبا با انواع اتهامات به همدیگر می شود.رقیب مظهر بدی و تمام اقداماتش منفی و در صورت داشتن مسوولیت اجرایی،از او چیزی جز فساد ،ناکارایی ، فقر و تباهی  حاصل نشده است.هر یک از گروهها اخیرا می کوشند طرف دیگر را به وابسته بودن به یک قدرت بزرگ بین المللی متهم می کنند و در این میان آن چه باقی می ماند این است که آیا در کارنامه طرفین کورسویی از موفقیت،تلاش و یا اخلاص وجود ندارد؟این گمانهای نادرست به صورت سخنرانیها و یا مصاحبه های تخریبی بدون امکان طرف دیگر برای دفاع تجلی می کند.

نکته دیگر ارائه اخبار و اطلاعاتی از جبهه رقیب است که از قول منابع موثق و یا آگاهان نقل می گردد!!این اطلاعات اکثرا حاکی از نقشه های پیچیده رقیب،وابستگی آنها  ویا اختلافات داخلی آنها است.صرف نظر از صحت ویا سقم آن روش دریافت این اطلاعات چیزی شبیه شبه جاسوسی است!که در شان رقابت و مشارکت در مردم سالاری دینی نیست.

 شاید مساله اصلی برداشت نادرست افراد از رقابت سیاسی بدون توجه به منافع ملی و حفظ مشروعیت نظام در عرصه رقابت است.شاید اصلی ترین مفهوم در مردم سالاری دینی این است که شهروندان با هم برادرند و حسن ظن باید میانشان جریان داشته باشد و رقابت آنها برای هم افزایی در نیکیها و خیر عمومی است.خداوند در قرآن می فرماید:

   یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ( اى کسانى که ایمان آورده‏اید! از بسیارى از گمانها بپرهیزید، چرا که بعضى از گمانها گناه است; و هرگز (در کار دیگران) تجسس نکنید; و هیچ یک از شما دیگرى را غیبت نکند، آیا کسى از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟! (به یقین) همه شما از این امر کراهت دارید; تقواى الهى پیشه کنید که خداوند توبه‏پذیر و مهربان است!)حجرات 12

نتیجه گیری:

مشارکت سیاسی در مردم سالاری دینی امری نشاط آفرین و سرنوشت ساز است.اما برخی بیماریهای اخلاقی در فرهنگ سیاسی برخی طرفداران نامزدها باعث شده ، نوعی آسیبهای انتخاباتی به و جود آید.این آسیبها مانند سیاه نمایی مطلق از رقیب،شایعه سازی،شب نامه نویسی،تمسخر رقبا،اسراف در تبلیغات و ...با فلسفه اصلی مردم سالاری دینی در تضاد است.کسب قدرت در مردم سالاری دینی به هر وسیله ای مشروع نیست و مشارکت و رقابت  سیاسی باید اخلاق مدارانه باشد.راهکار اصلی مبارزه با این بد اخلاقی ها در کوتاه مدت نظارت جدی،بی طرفانه و عادلانه دستگاههای نظارتی بر انتخابات و قضایی و مبارزه موثر با عوامل بی اخلاقی انتخاباتی بدون توجه به جایگاه و موقعیت سیاسی شان می باشد.در بلند مدت نیز می بایست از کودکی در نظام تعلیم و تربیت در فرایند اجتماعی شدن ویا در طی زندگی شهروندان از طریق رسانه ها ،مبانی فکری و هنجارهای عملی مشارکت سیاسی و رقابت سیاسی آموزش داده شده و تمرین گردد.

تبیان نیز در نطر دارد در راستای تحقق این امر،با رعایت بی طرفی انتخاباتی و با توجه به رویکرد اطلاع رسانی خود به آگاهی سازی سازنده در این زمینه اقدام نماید.اطلاع رسانی که به ارتقای بینش انتخاباتی و درک تحولات سیاسی کشور یاری رساند.

سید حسین زرهانی

گروه جامعه و سیاست