تعداد بازدید : 4306
تعداد نوشته ها : 2
تعداد نظرات : 0
سوال:
كم خوني ناشي از تغذيه، در اثر كمبود كداميك از مواد مغذي به وجود مي آيد؟ اين مواد مغذي را نام ببريد و در مورد تاثير كمبود هر يك از اين مواد مغذي در بروز كم خوني، به طور جداگانه توضيح مختصري بدهيد.
جواب:
كم‌خوني وضعيتي است كه در آن تعداد يا اندازه گلبول‌هاي قرمز و يا مقدار هموگلوبين موجود در خون كاهش يافته و تبادل اكسيژن و دي‌اكسيدكربن بين خون و سلول‌هادچار اختلال مي‌شود. از علل ايجادكننده كم‌خوني مي‌توان كمبودهاي تغذيهاي، خونريزي، ناهنجاري‌هاي ژنتيكي، بيماري‌هاي مزمن و يا مسموميت‌هاي دارويي را نام برد. منظور از كم‌خوني‌هاي تغذيه اي كم‌خوني‌هايي است كه در اثر دريافت ناكافي مواد مغذي ايجاد مي‌شوند.
از مهم‌ترين مواد مغذي جهت خونسازي كه كمبود آنها موجب بروز كم‌خوني مي‌شود مي‌توان به آهن، ويتامين ب 12 و اسيدفوليك اشاره كرد. از بين آنها كم‌خوني ناشي از فقر آهن يكي از شايع‌ترين كم‌خوني‌هاي تغذيهاي است.
كم‌خوني ناشي از فقر آهن
فقر آهن يكي از شايع‌ترين اختلالات تغذيهاي در كشورهاي در حال توسعه و مهم‌ترين علت كم‌خوني تغذيهاي در كودكان و زنان در سنين باروري است كه با ايجاد گلبول‌هاي قرمز كوچك و كاهش ميزان هموگلوبين مشخص مي‌شود كه اين بيماري سبب اتلاف منابع و مراقبت‌هاي بهداشتي، كاهش بهره‌وري در اثر افزايش ميزان مرگ و مير ابتلا به بيماري در مادران و كودكان و بالاخره كاهش ظرفيت جسمي و رواني در بخش بزرگي از جامعه مي‌شود.
ميزان نياز به آهن
ميزان نياز به آهن براساس سن، جنس و وضعيت فيزيولوژيكي افراد متفاوت است. مثلا زنان باردار به علت افزايش حجم خون، رشد جنين و جفت و ساير بافت‌ها به آهن بيشتري نياز دارند. به همين دليل بيش از سايرين در معرض خطر كم‌خوني قرار دارند. در شيرخواران در صورت سلامت مادران، ميزان آهن موجود در شير مادر براي 6ـ4 ماه اول زندگي كافي است. ولي در مورد نوزاداني كه با وزن كم متولد مي‌شوند، ذخاير آهن كم بوده و بايد از 3 ماهگي آهن اضافي به صورت قطره خوراكي خورانده شود. همچنين بستن پيش از موقع بند ناف نيز به اين دليل كه نوزاد را از يك سوم كل خونش محروم مي‌كند، خطر فقر آهن را افزايش مي‌دهد.
دلايل فقر آهن
دلايل گوناگوني براي كمبود آهن وجود دارد كه از آن جمله مي‌توان به علل زير اشاره كرد
1 ـ دريافت ناكافي آهن به دليل رژيم غذايي مورد استفاده كه در آن آهن كمي وجود دارد، مانند بعضي از رژيم‌هاي گياه خواري.
2 ـ جذب ناكافي آهن در اثر اسهال، كاهش ترشح اسيد معده، مشكلات گوارشي يا تداخلات دارويي و داروهايي مثل كلستيرامين، سايمتيدين، پانكراتين، رانيتيدين و تتراسايكلين).
3 ـ افزايش نياز به آهن براي افزايش حجم خون در دوران نوزادي، نوجواني، بارداري و شيردهي.
4 ـ خونريزي زياد در دوران عادت ماهانه و يا در اثر جراحات يا ناشي از هموروييد (بواسير) يا بيماري‌هاي بدخيم و انگل‌ها. كمبود آهن در مردان بزرگسال معمولا در اثر از دست دادن خون است.
علايم كم‌خوني ناشي از فقر آهن
بعضي از علايم كم‌خوني فقر آهن عبارتند از:
رنگ پريدگي پوست، زبان و مخاط داخل لب و پلك چشم‌ها، خستگي زودرس، سرگيجه و سردرد، خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست و پاها، حالت تهوع و در كم‌خوني شديد گود شدن روي ناخن(ناخن قاشقي).
درمان كم‌خوني ناشي از فقر آهن
براي درمان كم‌خوني از چند روش استفاده مي‌شود كه بهترين و كم‌خطرترين آنها استفاده از مكمل‌هاي خوراكي است. درمان با نمك‌هاي ساده آهن مثل سولفات فروي خوراكي كاملا موثر بوده و به شكل قرص، كپسول يا مايع است و بايد مصرف آنها تا چندين ماه ادامه يابد.
چنانكه اين قرص‌ها با معده خالي مصرف شوند جذب آنها بهتر و بيشتر صورت مي‌گيرد، ولي در اين حالت سبب تحريك معده و بروز مشكلات گوارشي مي‌شوند. عوارض گوارشي ناشي از مصرف آهن نظير تهوع، دل پيچه، سوزش قلب، اسهال يا يبوست را مي‌توان به حداقل رساند، به شرطي كه آهن را با ميزان بسيار كم مصرف كرده و به تدريج به ميزان آن افزوده تا به حد مورد نياز بدن برسد. بهتر است قرص آهن در آخر شب قبل از خواب استفاده شود تا عوارض ناشي از آن كاهش يابند.
ويتامينC جذب آهن را افزايش مي‌دهد. به همين دليل معمولا مصرف ويتامين C به همراه آهن پيشنهاد مي‌شود. علاوه بر درمان دارويي بايد به ميزان آهن قابل جذب در غذا نيز توجه كرد. جذب آهن غذا اغلب تحت تاثير شكل آهن موجود در آن مي‌باشد. آهن موجود در پروتئين‌هاي حيواني مانند گوشت گاو، ماهي، پرندگان (آهن هم) بيشتر جذب مي‌شود، در حالي كه جذب آهن پروتئين‌هاي گياهي مانند سبزي‌ها و ميوه‌ها (آهن غيرهم) كمتر مي‌باشد. بايد توجه داشت كه ويتامينC جذب آهن سبزي‌ها و ميوه‌ها (آهن غيرهم) را بيشتر مي‌كند. مصرف چاي همراه يا بلافاصله بعد از غذا مي‌تواند جذب آهن را تاحدصفر تا پنج درصد كاهش دهد.
قهوه، تخم‌مرغ، شير و لبنيات، نان گندم، حبوبات (حاوي اسيد فيتيك) و فيبرهاي غذايي جذب آهن را به علت تشكيل كمپلكس‌هاي نامحلول كاهش مي‌دهند. بنابراين فرآورده‌هاي حاوي آهن، طي يك ساعت قبل يا دو ساعت بعد از مصرف هر يك از اين مواد نبايد مصرف شود.
منابع غذايي آهن دار
منابع غذايي آهن‌دار عبارتند از جگر، قلوه، گوشت قرمز، ماهي، زرده تخم‌مرغ، سبزي‌هاي داراي برگ سبز تيره مانند جعفري، اسفناج و حبوبات، مثل عدس و لوبيا همچنين ميوه‌هاي خشك (برگه‌ها) بخصوص برگه زردآلو و دانه‌هاي روغني.
عوامل افزايش دهنده جذب آهن و منابع غذايي آنها:
ـ اسيد سيتريك و اسيد اسكوربيك يا ويتامين ث كه در آلو، خربزه، ريواس، انبه، گلابي، طالبي، گل كلم، سبزي‌ها، آب پرتقال، ليمو شيرين، ليمو ترش، سيب و آناناس وجود دارند مي‌توانند عوامل افزايش دهنده جذب آهن در بدن باشند.
2 ـ اسيد ماليك و اسيد تارتاريك كه در هويج، سيب زميني، چغندر، كدوتنبل، گوجه فرنگي، كلم پيچ و شلغم موجود است نيز سبب افزايش جذب آهن مي‌شوند.
3 ـ محصولات تخميري مثل سس سويا نيز در اين دسته از عوامل گنجانده مي‌شود.
توصيه‌هاي كلي زير را به كار ببنديد:
1 ـ استفاده از غذاهايي كه غني از آهن مي‌باشند.
2 ـ استفاده از منابع غذايي حاوي ويتامين ث هر وعده غذايي جهت جذب بهتر آهن (مثل پرتقال، گريب‌فروت، گوجه فرنگي، كلم، توت فرنگي، فلفل سبز، ليمو ترش)
3 ـ گنجاندن گوشت قرمز، ماهي يا مرغ در برنامه غذايي.
4 ـ پرهيز از مصرف چاي يا قهوه همراه يا بلافاصله بعد از غذا.
5 ـ برطرف كردن مشكلات گوارشي و يبوست.
6 ـ تصحيح عادات غذايي غلط (مثل مصرف مواد غير خوراكي مانند خاك، يخ) كه خود از علايم كم خوني فقر آهن مي باشند.
7 ـ مشاوره با پزشك و متخصص تغذيه جهت پيشگيري به موقع و يا بهبود كم‌خوني.
8 ـ استفاده از نانهايي كه از خمير ورآمده تهيه شده‌اند.
9 ـ استفاده از خشكبار مثل توت خشك، برگه آلو، انجير خشك و كشمش كه منابع خوبي از آهن هستند.
10 ـ استفاده از غلات و حبوبات جوانه زده.
11 ـ شست و شو و ضد عفوني كردن سبزي‌هايي كه استفاده مي‌كنيد.
12 ـ شستن كامل دستها با آب و صابون قبل از تهيه و مصرف غذا و پس از هر بار اجابت مزاج
13 ـ مصرف روزانه يك قرص آهن از پايان ماه چهارم بارداري تا سه ماه پس از زايمان در زنان باردار.
14 ـ مصرف قطره آهن همزمان با شروع تغذيه تكميلي تا پايان 2 سالگي در كودكان
دوستان خوبم یک جواب دیگه هم برای این سوال برایتون مینویسم که اینم میتونه گزینه انتخابی شما باشه هر کدام را که خواستید برای جواب انتخاب کنید:
انواع كم‌خوني با منشأ تغذيه:
1. كم‌خوني ناشي از كمبود آهن: علامت مشخصه‌ي اين بيماري گلبول‌هاي قرمز كوچك و كم‌رنگ مي‌باشد. علت اين كم‌خوني عمدتاً از دست دادن مزمن خون است. مثلاً در قاعدگي درازمدتي كه حجم زيادي از خون دفع مي‌شود، بارداري‌هاي مكرر، عفونت‌هاي انگلي، دريافت ناقص آهن، اختلال در جذب آهن، اسهال مزمن و افزايش حجم خون كه در دوران طفوليت و بارداري به وجود مي‌آيد در اين كم‌خوني ديده مي‌شود. منابع غذايي غني از آهن عبارتند از: جگر، گوشت گوساله، تخم‌مرغ، برگه‌ها، نخود و لوبيا، آجيل، سبزي‌هاي برگي شكل سبز و غلات كامل.
2. كم‌خوني ناشي از كمبود ويتامين ب 12: علت اصلي به وجود آمدن اين نوع كم‌خوني، فقدان فاكتور داخلي است كه براي جذب ويتامين ب 12 ضروري است، اما علل ديگري مثل كاهش جذب اين ويتامين، رشد بيش از اندازه‌‌ي باكتري‌ها در روده‌ي كوچك، ابتلا به كرم نواري و بيماري‌هايي كه قسمت انتهايي ايلئوم را گرفتار مي‌كنند. علايم اين كم‌خوني مشابه كم‌خوني ناشي از اسيدفوليك است ولي در كمبود ويتامين ب 12 ميليني شدن ناكافي اعصاب باعث بي‌حسي، ناهماهنگي عضلات، ضعف حافظه و توهم مي‌شود. منابع غذايي خوب ويتامين ب 12 عبارتند از: جگر، گوشت، ماهي، ماكيان، شير و تخم‌مرغ.
3. كم‌خوني ناشي از كمبود اسيدفوليك: اسيدفوليك نقش مؤثري در سنتز پروتئين توسط گلبول‌هاي قرمز به عهده دارد. ذخاير فولات در رژيم‌هاي فقير از اين ماده در عوض 2 تا 4 ماه تحليل مي‌روند ولي كمبود آن ممكن است در اثر اشكال در جذب (در عمل جراحي روده) و يا سوء جذب مادرزادي فولات، افزايش نياز بدن به اين ماده (بارداري و رشد كودكان) و يا در اثر مصرف بعضي داروها مثل داروهاي ضد تشنج و قرص‌هاي بارداري به وجود آيد. منابع غذايي غني از فولات عبارتند از: سبزي‌هاي برگي شكل تيره، غلات كامل، حبوبات، آجيل.
4. كم‌خوني ناشي از كمبود ويتامين ث: عمل اصلي ويتامين «ث» در خونسازي جذب آهن و تبديل اسيد فوليك به شكل فعال آن يا اسيد فولينيك است. از نظر شكل گلبول‌هاي قرمز اين آنمي، ماكروسيتي (گلبول‌هاي قرمز بزرگ) مي‌باشند. منابع غذايي خوب اين ويتامين عبارتند از مركبات، خربزه، كلم، فلفل قرمز، گوجه‌فرنگي، توت فرنگي و طالبي.
5. كم‌خوني ناشي از كمبود مس: وجود عنصر مس براي تشكيل هموگلوبين و حركت آن از محل‌هاي ذخيره آن در بدن ضروري است و در نبود آن آهن از محل‌هاي ذخيره خود آزاد نمي‌گردد. بنابراين ميزان آهن سرم و هموگلوبين كاهش مي‌يابد. اين نوع كم‌خوني در نوزاداني ديده مي‌شود كه از شير گاو تغذيه مي‌كنند يا در نوزاداني كه از فرمول‌هاي داراي مقادير بسيار جزيي مس تغذيه مي‌شوند، مشاهده مي‌گردد. اين بيماري در كودكان و افراد بالغي كه دچار سوء جذب مي‌باشند و يا براي مدت طولاني از فرمول‌هاي تغذيه با لوله عاري از مس تغذيه شده‌اند نيز ديده مي‌شود. منابع غذايي مس عبارتند از: جگر، غلات كامل، آجيل، حبوبات، صدف خوراكي و حلزون.
6. كم‌خوني ناشي از كمبود ويتامين «ب 6»: در اين نوع كم‌خوني ميزان بالاي آهن سرم، افزايش درجه اشباع پروتئين متصل به آهن و رسوب هموگلوبين در مغز استخوان و كبد ديده مي‌شود. اين نوع كم‌خوني از نوع ميكروسيتي و هايپوكروميك است و به درمان با پيريدوكسين (ويتامين ب 6) جواب مي‌دهد. منابع غذايي غني از ويتامين عبارتند از: جگر، گوشت، ماكيان، غلات كامل و حبوبات.
7. كم‌خوني ناشي از كمبود ويتامين «اي»: در اين كم‌خوني گلبول‌هاي قرمز داراي شكل غيرطبيعي و شكننده مي‌باشد. اين كم‌خوني در نوزاداني كه غذاي آنها با ويتامين «اي» تكميل نمي‌شود ديده مي‌شود. منابع غذايي خوب ويتامين «اي» عبارتند از: روغن‌هاي گياهي، روغن‌هاي PUFA مثل روغن دانه‌هاي سويا و ذرت، پنبه‌دانه و كانولا. اين ويتامين در گوشت، ماهي، چربي‌هاي حيواني، ميوه و سبزي به مقدار كافي وجود دارد.
پيشگيري:
پيشگيري از كم‌خوني، از درمان آن خيلي آسان‌تر است. ورود كافي آهن در طول عمر يك روش مهم پيشگيري از كم خوني فقر آهن است. رژيم غذايي، بيشترين تأثير را در درمان كم‌خوني دارد. تقريباً تمام مواد غذايي براي ساختن گلبول‌هاي قرمز به هموگلوبين و آنزيم‌ها نياز دارند. غذاهاي تصفيه شده مثل نان سفيد، برنج بدون سبوس و شكر، قسمت زيادي از آهن را از دست مي‌دهند. آهن مورد نياز بدن هميشه بايد از اشكال ارگانيك و طبيعي آن مصرف شود. چون ثابت شده است كه مصرف اشكال غير طبيعي آن مضر بوده و ويتامين‌هاي محافظت كننده و اسيد چرب اشباع نشده را تخريب مي‌كند. مهم‌ترين غذاهاي سرشار از منبع آهن طبيعي شامل: گندم، حبوبات، سبزيجات داراي برگ سبز، كلم، هويج، كرفس، چغندر، گوجه‌فرنگي، اسفناج، ميوه‌هايي مثل سيب، توت، گيلاس، انگور، كشمش، انجير، خرما، هلو و تخم‌مرغ مي‌باشند. ثابت شده است كه ورودي زياد آهن، ميزان هموگلوبين بيشتري را توليد نمي‌كند، بلكه بايد ميزان پروتئين هم كافي باشد بنابراين در رژيم غذايي، بايد پروتئين كافي هم وجود داشته باشد. كه اين را در شير و تخم‌مرغ مي‌توان يافت.
مس هم براي استفاده از آهن در ساختمان هموگلوبين ضروري است. ويتامين «ب 12» براي پيشگيري و درمان كم‌خوني بايد وجود داشته باشد. اين ويتامين معمولاً در پروتئين‌هاي حيواني يافت مي‌شود. مصرف گوشت زياد با هموگلوبين بالا و ميزان گلبول قرمز بالا همراه است كه اين امر، البته زيان‌آور است.
منابع ويتامين ب 12 شامل محصولات لبني مثل شير، پنير، تخم‌مرغ، بادام زميني، گندم و دانه سويا مي‌باشند. گياهخواران بايد مقادير قابل ملاحظه‌اي از شير، تركيبات آن و تخم‌مرغ را در رژيم غذايي‌شان مورد استفاده قرار دهند. براي پيشگيري از كم‌خوني، لازم است كه ويتامين‌هاي خانواده «ب» كه از جمله مهم‌ترين آنها ب 12 است از طريق غذاهاي طبيعي وارد بدن شود. خوردن منابع لبني كه پروتئين كاملي محسوب مي‌شوند و منبع خوبي از ويتامين ب 12 هستند نيز عليه كم‌خوني مفيد مي‌باشد. قارچ‌هاي خوراكي هم منبع خوبي از يك پروتئين كامل به شمار مي‌روند. براي جذب آسان‌تر آهن، وجود اسيد اسكوربيك (ويتامين ث) ضروري است. مصرف روزانه مركبات و غذاهاي سرشار از ويتامين ث، فاكتور مهمي براي تأمين ويتامين ث موردنياز بدن است. آب چغندر شامل مقادير قابل توجهي پتاسيم، فسفر، كلسيم، سولفور، يد، آهن، مس، كربوهيدرات، ويتامين‌هاي ب 1 و ب 2 است. فاكتورهاي مهم ديگري همچون نفس عميق و ورزش‌هايي مثل قدم زدن در بازسازي سيستم ساخت هموگلوبين مؤثر است. ماساژ عضلات بدن هم به دليل كمك به جريان خون خيلي مؤثر است.
دسته ها :
چهارشنبه هفتم 4 1385