معرفی وبلاگ
دسته
آرشیو
آمار وبلاگ
تعداد بازدید : 4539074
تعداد نوشته ها : 10297
تعداد نظرات : 320
Rss
طراح قالب
مهدي يوسفي
مسلمانان بعد از یک ماه عبادت و روزه، اوّل شوّال را عید می‌گیرند وبه شکرانه‌ی توفیق بندگی برای برگزاری نماز عید فطر در مساجد جامع یا بیابان‌ها تجمع‌می‌کنند. عید فطر سال 1357 (13 شهریور) شور و نشاطی دیگر داشت. مسلمانان‌سرتاسر کشور پس از یک ماه عبادت خدا و مبارزه با شاه، شکوه اسلامی خود را به‌نمایش گذاشتند. مردم آن روز دعاهای اسلامی را با شعارهای مرگ بر شاه و درود برخمینی به‌جا آوردند. رژیم شاه در بسیاری از شهرها تحمل خود را از دست داد و به روی‌نمازگزاران آتش گشود. روزنامه‌های کیهان و اطلاعات که تازه از زیر فشار سانسور خودرا رها می‌کردند، توانستند گوشه‌هایی از مانور قدرت مسلمانان را در عید فطر نشان‌دهند. کیهان با انعکاس تصاویری از این راهپیمایی بزرگ، 9 صفحه‌ی خود را به این‌راهپیمایی و تظاهرات اختصاص داد و در سوتیتر خود نوشت: «تظاهرات و راهپیمایی‌چند میلیونی. عظیم‌ترین نماز عید فطر تاریخ ایران برگزار شد.» برمبنای همین گزارش‌براساس نظر حضرت امام «راهپیمایان، سربازان و افسران را در خیابان‌ها گل‌باران‌کردند.» «دریای جمعیتی که دیروز خیابان‌ها تهران را پوشانده‌بود، چهره‌ی سیاسی‌ـمذهبی خود را در آرامش شگفت‌آوری پوشاند. صد هزار تظاهرکننده هر جا به مأموران‌و کامیون‌های پر از سرباز رسیدند چون دریایی که جزیره‌ای را در میان بگیرد، به گرمی‌برای سربازان و نظامیان دست تکان دادند.»
بنابر همین گزارش «مردم کرمان در یک راهپیمایی طولانی یکی از بزرگ‌ترین‌میتینگ‌های مذهبی‌ـ سیاسی را برگزار کردند. پیشاپیش جمعیت آیت‌الله حاج‌شیخ‌علی‌اصغر صالحی کرمانی و گروه دیگری از علما و روحانیون در حرکت بودند وعکس‌های حضرت آیت‌الله العظمی روح‌الله خمینی در دست عده‌ای از راهپیمایان بود.»در مشهد «250 هزار نفر» میتینگ دادند. در شیراز نماز را به امامت آآیت‌الله دستغیب درمسجد جامع برگزار کردند و سپس در خیابان به حرکت درآمدند. جمعیت «بیش از یک‌صد هزار نفر تخمین زده می‌شد.» در بعضی از پلاکاردها شعار «بازگشت حضرت‌آیت‌الله خمینی و حکومت اسلام به چشم می‌خورد.» در مراغه و خوی «هزاران نفر ازمردم» در راهپیمایی عید فطر شرکت کردند. آنها پلاکاردهایی را با خود حمل می‌کردندکه نوشته شده بود: «درود بر خمینی‌ـ درود بر شهیدان قم، استقلال و آزادی». در اهواز،مردم «یکی از بزرگ‌ترین راه‌پیمایی‌ها با شرکت ده‌ها هزار نفر» را شکل دادند. «درپیشاپیش راهپیمایان که شعارهایی به طرف‌داری از حضرت آیت‌الله العظمی خمینی وعلیه دولت می‌دادند گروه زیادی از علما و روحانیون معروف خوزستان در حرکت‌بودند.» در این راهپیمایی «پنج هزار دختر و زن چادری نیز دیده می‌شد.» در کرمانشاه«هزاران نفر از مردم که عده‌ی زیادی زن و دختر نیز در بین آنها دیده می‌شدند، در یک‌تظاهرات آرام شرکت کردند». در گرگان، ساری، کاشان، میانه، کرج، یزد، همدان، بابل،بابلسر، شاه‌آباد غرب، گچساران، چالوس، گلپایگان، شاهرود، لنگرود، آباده، سیرجان،ارسنجان، شهرری، اردکان یزد و چند شهر دیگر راهپیمایی‌های بزرگی شکل گرفت.
در بعضی از شهرها تظاهرات به خشونت گرایید و چندین نفر به شهادت رسیدند. درتظاهرات بزرگ قم پلیس دست به خشونت زد و یک نفر را شهید و 35 تن را مجروح‌کرد. در ایلام تظاهرات آرام مردم مورد تعرض پلیس واقع شد و سه نفر به نام‌های‌شیرزاد عبداللهی، اسد شیرخانی و امیر اصغر را به شهادت رساند و پنج نفر دیگر رامجروح کرد. در این درگیری 2 پلیس نیز کشته شدند. در کرج نیز دو نفر به شهادت‌رسیدند. در خمین نیز تظاهرات آرام مردم با دخالت پلیس دو شهید و دو مجروح به جاگذاشت.
بنابر همین گزارش تنها در تبریز نماز عید فطر برگزار نشد. علما در اعتراض به کشتارنیروهای نظامی و انتظامی در آخرین روز ماه رمضان از برگزاری نماز خودداری کردند.
بزرگ‌ترین نمایش قدرت نماز عید فطر تهران بود. در چهار گوشه‌ی تهران چهار نمازبرگزار شد. نماز عید در غرب تهران در بیابان‌های بزرگ‌راه محمدعلی جناح به امامت‌حجت‌الاسلام حاج شیخ‌علی‌اصغر مروارید برگزار شد. در این نماز بیش از 20 هزار نفرشرکت کردند و در پایان دست به تظاهرات زدند. شعار مردم با «درود بر خمینی» آغازشد. در شرِ تهران نماز عید فطر با امامت «علامه یحیی نوری و جمعیتی حدود 50هزار نفر در خیابان فرح‌آباد ژاله» برگزار شد. صف‌های نماز جماعت به طول «5/1کیلومتر» می‌رسید. در جنوب شهر نیز بعد از مراسم نماز عید فطر در بعضی از مساجدمردم در دسته‌های بزرگی به سوی میدان 25 شهریور حرکت کردند. «ساعت 30/11 درحدود 12 تا 15 هزار نفر از خیابان بهبودی به سوی خیابان تاج حرکت می‌کردند و به‌تظاهرکنندگان که با گروه‌های دیگر حرکت می‌کردند پیوستند.»
مهم‌ترین مانور قدرت تهران در تپه‌های قیطریه شکل گرفت: «ساعت 30/7 صبح‌جمعیتی انبوه از مسجد قبا به سوی قیطریه به راه افتاد. در همان موقع از مساجد دیگرتهران نیز جمعیت‌های دیگری به حرکت افتادند. در خیابان کوروش (شریعتی) جمعیت‌آن قدر زیاد شده بود که نیمی از عرض خیابان را در صفی به طول پیش از یک کیلومترپوشانده بود. در حدود سه هزار زن چادری نیز همراه تظاهرکنندگان بودند و پیشاپیش‌آنها حرکت می‌کردند.» دسته‌های مختلف در تپه‌های قیطریه گرد آمدند. با آغاز نماز«حدود 100 هزار نفر به نماز جماعت ایستادند». پس از خطبه‌های آیت‌الله مفتح وسخنرانی دکتر باهنر جمعیت در خیابان کوروش به راه افتاد «تظاهرکنندگان در حال‌حرکت شعار می‌دادند ایران کشور ماست‌ـ نهضت ما حسینی است، رهبر ما خمینی‌است‌ـ استقلال، آزادی، حکومت اسلامی» راهپیمایان طول 20 کیلومتر را تا میدان‌راه‌آهن طی کردند.
خبرگزاری‌های جهان راهپیمایی تهران را تحت پوشش وسیع خبری قرار دادند.خبرگزاری فرانسه راهپیمایان را بین 200 تا 500 هزار نفر برآورد کرد. خبرگزاری رویترگزارش کرد: «در حدود 20 هزار نفر در خیابان‌های اصلی پایتخت رژه رفتند».آسوشیتدپرس گزارش کرد «در تهران حدود صد هزار تن در تظاهرات شرکت کردند. دراین تظاهرات زنان مسلمان نیز چادر به سر شرکت کردند.» رادیو لندن که همواره سعی‌می‌کرد نیروهای مذهبی را بی‌اهمیت جلوه دهد فقط به نماز قیطریه اشاره کرد و گفت:«در شمال تهران در یک زمین بایر و خالی در نزدیکی جاده‌ی قدیم شمیران حدود 10 تا15 هزار نفر جمع می‌شدند تا نماز عید فطر به جای آورند و به خطبه‌ای که به روشنی‌رنگ سیاست و مذهب را توأم داشت گوش دهند.»
راهپیمایی و تظاهرات عید فطر در واقع مانور قدرت نیروهای مذهبی در ایران بود.عظمت این مانور به قدری بود که هیچ گروهی نتوانست در مقابل آن سر تعظیم فرونیاورد. ملی‌گرایان نیز که از اوج‌گیری قدرت نیروهای مذهبی راضی نبودند، این عظمت‌را با زبان خود تفسیر کردند. سنجابی گفت: «تظاهرات دیروز تجلی روح آزادی خواهی‌بود». فروهر گفت: «نمایش ملی دیروز نتیجه‌ی بیداری ملت بود». آنچه در حاشیه‌ی‌راهپیمایی بیشتر جلب نظر می‌کند، نظم و سازماندهی راهپیمایی بود. سولیوان سفیرآمریکا در ایران در این رابطه می‌نویسد: «راهپیمایی روز عید فطر به عنوان یک‌دمونستراسیون و نمایش خیابانی در تاریخ نوین ایران بی‌سابقه بود. حداقل یک صدهزار نفر در این راهپیمایی شرکت کرده بودند. نظم این راهپیمایی فوِالعاده و شبیه به‌یک رژه نظامی بود. مأموران انتظامی راهپیمایی، جوانانی بودند که بیشتر سوار برموتورسیکلت هوندا صفوف راهپیمایان را منظم می‌کردند و در سر چهارراه‌ها و تقاطع‌هاراه عبور و مرور وسایل نقلیه را برای حرکت راهپیمایان مسدود می‌کردند. عده‌ای ازمأموران انتظامی راهپیمایی مجهز به وسائل مخابراتی تاکی‌ـ واکی بودند. پیش‌بینی‌های‌لازم برای تأمین آب و خنکی به عمل آمده بود و عده‌ای هم با بلندگو برای هم‌آهنگ‌ساختن شعارهای راهپیمایان حرکت می‌کردند. به طور خلاصه این راهپیمایی نمایشی ازقدرت مخالفان مذهبی شاه و تشکیلات قوی و منظم آنها بود.» سولیوان از این‌سازماندهی تعجب خود را پنهان نمی‌کند و اذعان می‌کند که «نظم و سازمان این‌راهپیمایی در عین حال که موجب تحیر و شگفتی ما شد، این واقعیت را هم آشکارساخت که ما تشکیلات و فعالیت مخالفان را دست کم گرفته‌ایم و از منابع اطلاعاتی لازم‌در میان گروه‌های مخالف به ویژه روحانیون و بازار برخوردار نیستیم.»
وقتی خبر تظاهرات عظیم مردم تهران در عید فطر را به شاه دادند، شاه تصمیم گرفت‌خود این جمعیت را نظاره کند. وی سوار بر هلی‌کوپتر شد، وقتی کثرت جمعیت را دیدچنان به یأس مبتلا شد که تصمیم گرفت ایران را ترک کند. به روایت احمدعلی مسعودانصاری یکی از درباریان «تظاهرات عید فطر که از قیطریه شروع شد و آن انبوه جمعیت‌غیرمنتظره و شعار حکومت اسلامی که همراه آن جمعیت انبوه بود و اساساً سازماندهی‌بی‌چون و چرائی که آن جمعیت را به قیطریه کشانده و سپس در ردیف‌های منظم به‌راهپیمایی در خیابان آورد، زنگ خطر بزرگی بود.» این تظاهرات یکی از عواملی بود که«روحیه‌ی شاه را یک‌سره دگرگون کرد و حتی می‌شود این لغت را به کار برد که آن مرد باهمه‌ی ابهت و قدرتی که به آن تظاهر می‌کرد یک‌سره شکست.»
بی‌جهت نیست که پیر بلانشه نویسنده‌ی معروف فرانسوی مانور قدرت عید فطر را«آغاز پایان کار رژیم سلطنتی» نام‌گذاری کرده است.
امام خمینی در پیامی ضمن تشکر و تبریک به مردم ایران فرمودند: «فطر امسال عیدحماسه و جنبش هر چه بیشتر تمام جناح‌های ملت ایران بود. روزی که رشد فکری وعملی ملت را به دنیا ثابت کرد و پوچ بودن تبلیغات پردامنه‌ی مخالفین نهضت را ثابت‌نمود.» و «خواست تمام ملت را که رفتن شاه و برچیده شدن بساط ظلم و چپاول مردم‌مسلمان است با کمال صراحت اعلام نمود. مردم مسلمان ایران به دنبال برگزاری نمازعید، دست به عبادت ارزنده‌ی دیگری زدند که آن فریادهای کوبنده علیه استکبار جبارو چپاول‌گر برای به‌پا داشتن حکومت عدل اسلام است که کوشش در این راه از اعظم‌عبادات است.» امام خمینی در این پیام اعلام کردند که ملت ایران بر سر دوراهی«پیروزی و توفیق بیرون کردن شاه یا تا آخر زیر چکمه‌ی دژخیمان خرد شدن» قرار گرفته‌و از این جهت از ملت خواستند تا به «نهضت خود ادامه داده و هرگز سستی به خود راه‌ندهند.» و تأکید کردند که با تمام شدن ماه رمضان مسئولیت‌ها تمام نشده، بلکه«تظاهرات کوبنده برای رسیدن هدف اسلامی... و برقراری حکومت اسلامی» هم‌چنان‌باید ادامه داشته باشد و «در هر فرصت و برای هر حادثه، اجتماعات خود را هرچه‌بیشتر در مساجد و محافل و فضاهای باز عمومی برپا نمایید.» امام خمینی در این پیام ازمبارزان خواستند تا بیشتر با «خبرنگاران مصاحبه کنند» و عدم مشروعیت رژیم پهلوی رابه دنیا نشان دهند.
امام خمینی در این پیام از ارتش که «در راهپیمایی عظیم تهران و سایر شهرستان‌ها به‌روی مردم وطن‌خواه خویش که از ستمکاری پنجاه ساله‌ی دوران پهلوی به جان آمده‌اند،آتش نگشودند» نیز تشکر کردند و خطاب به سربازان غیور از آنها خواستند که «به‌پاخیزید، ذلت و اسارت بس است، پیوند خود را با ملت عزیز استوارتر کنید و فرزندان وبرادران برومند خود را برای هوای نفس یک خاندان چپاول‌گر به خاک و خون‌نکشید.»
منبع: کتاب یک سال مبارزه برای سرنگونی رژیم شاه، حجت الاسلام حسینیان، نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی
بنابر همین گزارش «مردم کرمان در یک راهپیمایی طولانی یکی از بزرگ‌ترین‌میتینگ‌های مذهبی‌ـ سیاسی را برگزار کردند. پیشاپیش جمعیت آیت‌الله حاج‌شیخ‌علی‌اصغر صالحی کرمانی و گروه دیگری از علما و روحانیون در حرکت بودند وعکس‌های حضرت آیت‌الله العظمی روح‌الله خمینی در دست عده‌ای از راهپیمایان بود.»در مشهد «250 هزار نفر» میتینگ دادند. در شیراز نماز را به امامت آآیت‌الله دستغیب درمسجد جامع برگزار کردند و سپس در خیابان به حرکت درآمدند. جمعیت «بیش از یک‌صد هزار نفر تخمین زده می‌شد.» در بعضی از پلاکاردها شعار «بازگشت حضرت‌آیت‌الله خمینی و حکومت اسلام به چشم می‌خورد.» در مراغه و خوی «هزاران نفر ازمردم» در راهپیمایی عید فطر شرکت کردند. آنها پلاکاردهایی را با خود حمل می‌کردندکه نوشته شده بود: «درود بر خمینی‌ـ درود بر شهیدان قم، استقلال و آزادی». در اهواز،مردم «یکی از بزرگ‌ترین راه‌پیمایی‌ها با شرکت ده‌ها هزار نفر» را شکل دادند. «درپیشاپیش راهپیمایان که شعارهایی به طرف‌داری از حضرت آیت‌الله العظمی خمینی وعلیه دولت می‌دادند گروه زیادی از علما و روحانیون معروف خوزستان در حرکت‌بودند.» در این راهپیمایی «پنج هزار دختر و زن چادری نیز دیده می‌شد.» در کرمانشاه«هزاران نفر از مردم که عده‌ی زیادی زن و دختر نیز در بین آنها دیده می‌شدند، در یک‌تظاهرات آرام شرکت کردند». در گرگان، ساری، کاشان، میانه، کرج، یزد، همدان، بابل،بابلسر، شاه‌آباد غرب، گچساران، چالوس، گلپایگان، شاهرود، لنگرود، آباده، سیرجان،ارسنجان، شهرری، اردکان یزد و چند شهر دیگر راهپیمایی‌های بزرگی شکل گرفت.
در بعضی از شهرها تظاهرات به خشونت گرایید و چندین نفر به شهادت رسیدند. درتظاهرات بزرگ قم پلیس دست به خشونت زد و یک نفر را شهید و 35 تن را مجروح‌کرد. در ایلام تظاهرات آرام مردم مورد تعرض پلیس واقع شد و سه نفر به نام‌های‌شیرزاد عبداللهی، اسد شیرخانی و امیر اصغر را به شهادت رساند و پنج نفر دیگر رامجروح کرد. در این درگیری 2 پلیس نیز کشته شدند. در کرج نیز دو نفر به شهادت‌رسیدند. در خمین نیز تظاهرات آرام مردم با دخالت پلیس دو شهید و دو مجروح به جاگذاشت.
بنابر همین گزارش تنها در تبریز نماز عید فطر برگزار نشد. علما در اعتراض به کشتارنیروهای نظامی و انتظامی در آخرین روز ماه رمضان از برگزاری نماز خودداری کردند.
بزرگ‌ترین نمایش قدرت نماز عید فطر تهران بود. در چهار گوشه‌ی تهران چهار نمازبرگزار شد. نماز عید در غرب تهران در بیابان‌های بزرگ‌راه محمدعلی جناح به امامت‌حجت‌الاسلام حاج شیخ‌علی‌اصغر مروارید برگزار شد. در این نماز بیش از 20 هزار نفرشرکت کردند و در پایان دست به تظاهرات زدند. شعار مردم با «درود بر خمینی» آغازشد. در شرِ تهران نماز عید فطر با امامت «علامه یحیی نوری و جمعیتی حدود 50هزار نفر در خیابان فرح‌آباد ژاله» برگزار شد. صف‌های نماز جماعت به طول «5/1کیلومتر» می‌رسید. در جنوب شهر نیز بعد از مراسم نماز عید فطر در بعضی از مساجدمردم در دسته‌های بزرگی به سوی میدان 25 شهریور حرکت کردند. «ساعت 30/11 درحدود 12 تا 15 هزار نفر از خیابان بهبودی به سوی خیابان تاج حرکت می‌کردند و به‌تظاهرکنندگان که با گروه‌های دیگر حرکت می‌کردند پیوستند.»
مهم‌ترین مانور قدرت تهران در تپه‌های قیطریه شکل گرفت: «ساعت 30/7 صبح‌جمعیتی انبوه از مسجد قبا به سوی قیطریه به راه افتاد. در همان موقع از مساجد دیگرتهران نیز جمعیت‌های دیگری به حرکت افتادند. در خیابان کوروش (شریعتی) جمعیت‌آن قدر زیاد شده بود که نیمی از عرض خیابان را در صفی به طول پیش از یک کیلومترپوشانده بود. در حدود سه هزار زن چادری نیز همراه تظاهرکنندگان بودند و پیشاپیش‌آنها حرکت می‌کردند.» دسته‌های مختلف در تپه‌های قیطریه گرد آمدند. با آغاز نماز«حدود 100 هزار نفر به نماز جماعت ایستادند». پس از خطبه‌های آیت‌الله مفتح وسخنرانی دکتر باهنر جمعیت در خیابان کوروش به راه افتاد «تظاهرکنندگان در حال‌حرکت شعار می‌دادند ایران کشور ماست‌ـ نهضت ما حسینی است، رهبر ما خمینی‌است‌ـ استقلال، آزادی، حکومت اسلامی» راهپیمایان طول 20 کیلومتر را تا میدان‌راه‌آهن طی کردند.
خبرگزاری‌های جهان راهپیمایی تهران را تحت پوشش وسیع خبری قرار دادند.خبرگزاری فرانسه راهپیمایان را بین 200 تا 500 هزار نفر برآورد کرد. خبرگزاری رویترگزارش کرد: «در حدود 20 هزار نفر در خیابان‌های اصلی پایتخت رژه رفتند».آسوشیتدپرس گزارش کرد «در تهران حدود صد هزار تن در تظاهرات شرکت کردند. دراین تظاهرات زنان مسلمان نیز چادر به سر شرکت کردند.» رادیو لندن که همواره سعی‌می‌کرد نیروهای مذهبی را بی‌اهمیت جلوه دهد فقط به نماز قیطریه اشاره کرد و گفت:«در شمال تهران در یک زمین بایر و خالی در نزدیکی جاده‌ی قدیم شمیران حدود 10 تا15 هزار نفر جمع می‌شدند تا نماز عید فطر به جای آورند و به خطبه‌ای که به روشنی‌رنگ سیاست و مذهب را توأم داشت گوش دهند.»
راهپیمایی و تظاهرات عید فطر در واقع مانور قدرت نیروهای مذهبی در ایران بود.عظمت این مانور به قدری بود که هیچ گروهی نتوانست در مقابل آن سر تعظیم فرونیاورد. ملی‌گرایان نیز که از اوج‌گیری قدرت نیروهای مذهبی راضی نبودند، این عظمت‌را با زبان خود تفسیر کردند. سنجابی گفت: «تظاهرات دیروز تجلی روح آزادی خواهی‌بود». فروهر گفت: «نمایش ملی دیروز نتیجه‌ی بیداری ملت بود». آنچه در حاشیه‌ی‌راهپیمایی بیشتر جلب نظر می‌کند، نظم و سازماندهی راهپیمایی بود. سولیوان سفیرآمریکا در ایران در این رابطه می‌نویسد: «راهپیمایی روز عید فطر به عنوان یک‌دمونستراسیون و نمایش خیابانی در تاریخ نوین ایران بی‌سابقه بود. حداقل یک صدهزار نفر در این راهپیمایی شرکت کرده بودند. نظم این راهپیمایی فوِالعاده و شبیه به‌یک رژه نظامی بود. مأموران انتظامی راهپیمایی، جوانانی بودند که بیشتر سوار برموتورسیکلت هوندا صفوف راهپیمایان را منظم می‌کردند و در سر چهارراه‌ها و تقاطع‌هاراه عبور و مرور وسایل نقلیه را برای حرکت راهپیمایان مسدود می‌کردند. عده‌ای ازمأموران انتظامی راهپیمایی مجهز به وسائل مخابراتی تاکی‌ـ واکی بودند. پیش‌بینی‌های‌لازم برای تأمین آب و خنکی به عمل آمده بود و عده‌ای هم با بلندگو برای هم‌آهنگ‌ساختن شعارهای راهپیمایان حرکت می‌کردند. به طور خلاصه این راهپیمایی نمایشی ازقدرت مخالفان مذهبی شاه و تشکیلات قوی و منظم آنها بود.» سولیوان از این‌سازماندهی تعجب خود را پنهان نمی‌کند و اذعان می‌کند که «نظم و سازمان این‌راهپیمایی در عین حال که موجب تحیر و شگفتی ما شد، این واقعیت را هم آشکارساخت که ما تشکیلات و فعالیت مخالفان را دست کم گرفته‌ایم و از منابع اطلاعاتی لازم‌در میان گروه‌های مخالف به ویژه روحانیون و بازار برخوردار نیستیم.»
وقتی خبر تظاهرات عظیم مردم تهران در عید فطر را به شاه دادند، شاه تصمیم گرفت‌خود این جمعیت را نظاره کند. وی سوار بر هلی‌کوپتر شد، وقتی کثرت جمعیت را دیدچنان به یأس مبتلا شد که تصمیم گرفت ایران را ترک کند. به روایت احمدعلی مسعودانصاری یکی از درباریان «تظاهرات عید فطر که از قیطریه شروع شد و آن انبوه جمعیت‌غیرمنتظره و شعار حکومت اسلامی که همراه آن جمعیت انبوه بود و اساساً سازماندهی‌بی‌چون و چرائی که آن جمعیت را به قیطریه کشانده و سپس در ردیف‌های منظم به‌راهپیمایی در خیابان آورد، زنگ خطر بزرگی بود.» این تظاهرات یکی از عواملی بود که«روحیه‌ی شاه را یک‌سره دگرگون کرد و حتی می‌شود این لغت را به کار برد که آن مرد باهمه‌ی ابهت و قدرتی که به آن تظاهر می‌کرد یک‌سره شکست.»
بی‌جهت نیست که پیر بلانشه نویسنده‌ی معروف فرانسوی مانور قدرت عید فطر را«آغاز پایان کار رژیم سلطنتی» نام‌گذاری کرده است.
امام خمینی در پیامی ضمن تشکر و تبریک به مردم ایران فرمودند: «فطر امسال عیدحماسه و جنبش هر چه بیشتر تمام جناح‌های ملت ایران بود. روزی که رشد فکری وعملی ملت را به دنیا ثابت کرد و پوچ بودن تبلیغات پردامنه‌ی مخالفین نهضت را ثابت‌نمود.» و «خواست تمام ملت را که رفتن شاه و برچیده شدن بساط ظلم و چپاول مردم‌مسلمان است با کمال صراحت اعلام نمود. مردم مسلمان ایران به دنبال برگزاری نمازعید، دست به عبادت ارزنده‌ی دیگری زدند که آن فریادهای کوبنده علیه استکبار جبارو چپاول‌گر برای به‌پا داشتن حکومت عدل اسلام است که کوشش در این راه از اعظم‌عبادات است.» امام خمینی در این پیام اعلام کردند که ملت ایران بر سر دوراهی«پیروزی و توفیق بیرون کردن شاه یا تا آخر زیر چکمه‌ی دژخیمان خرد شدن» قرار گرفته‌و از این جهت از ملت خواستند تا به «نهضت خود ادامه داده و هرگز سستی به خود راه‌ندهند.» و تأکید کردند که با تمام شدن ماه رمضان مسئولیت‌ها تمام نشده، بلکه«تظاهرات کوبنده برای رسیدن هدف اسلامی... و برقراری حکومت اسلامی» هم‌چنان‌باید ادامه داشته باشد و «در هر فرصت و برای هر حادثه، اجتماعات خود را هرچه‌بیشتر در مساجد و محافل و فضاهای باز عمومی برپا نمایید.» امام خمینی در این پیام ازمبارزان خواستند تا بیشتر با «خبرنگاران مصاحبه کنند» و عدم مشروعیت رژیم پهلوی رابه دنیا نشان دهند.
امام خمینی در این پیام از ارتش که «در راهپیمایی عظیم تهران و سایر شهرستان‌ها به‌روی مردم وطن‌خواه خویش که از ستمکاری پنجاه ساله‌ی دوران پهلوی به جان آمده‌اند،آتش نگشودند» نیز تشکر کردند و خطاب به سربازان غیور از آنها خواستند که «به‌پاخیزید، ذلت و اسارت بس است، پیوند خود را با ملت عزیز استوارتر کنید و فرزندان وبرادران برومند خود را برای هوای نفس یک خاندان چپاول‌گر به خاک و خون‌نکشید.»
منبع: کتاب یک سال مبارزه برای سرنگونی رژیم شاه، حجت الاسلام حسینیان، نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی