معرفی وبلاگ
دسته
آرشیو
آمار وبلاگ
تعداد بازدید : 4539398
تعداد نوشته ها : 10297
تعداد نظرات : 320
Rss
طراح قالب
مهدي يوسفي
اسراییل بر اساس نظریه « موازنه تهدید » ـ که به موجب آن دولتها در مقابل آنها که منشا بیشترین تهدید هستند متحد می شوند ـ خود را در چارچوب استراتژی « مهار جدید » آمریکا که از همه طرف به دنبال محاصره و اعمال فشار بر ایران است قرار داده است . در « مهار جدید » که حادثه 11 سپتامبر زمینه مناسبی را برای اجرای آن فراهم کرد آمریکا برای مهار ایران در سیستم های منطقه ای همجوار ایران از جمله آسیای مرکزی جنوب آسیا و حتی کشورهای همسایه ایران مانند عراق و افغانستان حضور یافته است .
در این سیاست اسراییل جایگاه مهمی دارد و به عنوان یک قدرت هژمون منطقه ای سازگار با هژمون بین المللی به دنبال خنثی کردن تهدیدات ایران در مقام یک قدرت ضدهژمون است . آمریکا همان گونه که پس از خروج نیروهای انگلیسی از خلیج فارس در سال 1350 سیاست به کارگیری قدرتهای منطقه ای برای حفظ منافع خود را به کار گرفته و به همین دلیل سیاست 2 ستونی با حضور ایران و عربستان را اجرا کرد از دهه 1370 و بویژه پس از حادثه 11 سپتامبر نیز تلاش می کند هژمونهای سازگار منطقه ای خود را تقویت و ضد هژمونهای منطقه ای را مهار کند. از نظر زمانی جنوب آسیا جدیدترین سیستم منطقه ای است که آمریکاو اسراییل ایفای نقش جدی وفعال در آن را دنبال می کنند. هژمونی آمریکا در چارچوب سیاست مهار جدید پیش از این به میزان زیادی در آسیای مرکزی و قفقاز اجرا شده است .
به طور خلاصه آمریکا و اسراییل تلاش می کنند که در منطقه جنوب آسیا هند و پاکستان را به قدرت هژمون منطقه ای سازگار با هژمون جهانی تبدیل کنند و به این وسیله مانع حضور تاثیرگذار ایران در این سیستم منطقه ای شوند و از دستیابی به اهداف بلندمدت آن در این ناحیه جلوگیری کنند. علاوه بر این آمریکا تلاش می کند تا به این وسیله از ظهور هژمونهای جهانی از جمله چین نیز جلوگیری کند.
اسراییل و جنوب آسیا
1 ) پیش از دهه 1370
گسترش روابط اسراییل باهند و برقراری روابط دیپلماتیک آن با پاکستان در دهه های 1330 تا 1370 باموانع زیادی روبه رو بود. علاوه بر جنگ های مکرر اسراییل با کشورهای عرب دولت هند نیز در سیاست خارجی خود دارای یک جهت گیری ویژه بود . دولت هند در سال 1330 در زمان نخست وزیری « جواهر لعل نهرو » اسراییل را به رسمیت شناخت اما روابط دیپلماتیک میان آنها تا سال 1371 برقرار نشد . دلیل اصلی این امر حمایت هند از آرمان فلسطین و ابراز همدردی با عراق و فلسطینی ها بود. هند یکی از بنیانگذاران جنبش عدم تعهد بود که از نهضت های ضد استعماری در سراسر جهان حمایت می کرد و این امر به منزله حمایت گسترده از سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف ) بود. هند یکی از کشورهای غیرعربی بود که استقلال فلسطین رابه رسمیت شناخت و از جمله کشورهایی بود که اجازه داد ساف دردهلی نو سفارتخانه ایجادکند.
وجود یک اقلیت 130 میلیون نفری مسلمان در هند حضور حزب کنگره هند در راس قدرت قرار گرفتن در بلوک شرق حضور صدها هزار کارگر هندی در کشورهای عربی و از همه مهمتر ضرورت مقابله بانفوذ پاکستان در جهان عرب موجب شد که هندوستان تمایلی برای برقراری روابط دیپلماتیک با اسراییل نداشته باشد و این وضعیت با وجود برخی همکاری های نظامی تا سال 1371 ادامه یافت و تلاشهای اسراییل برای نزدیک شدن به هند به نتیجه نرسید.
مقامات اسراییلی از سال 1327 به شیوه های مختلف به دنبال برقراری رابطه با پاکستان بوده اند . این در حالی است که پاکستانی ها به دلایل متعدد تا سالهای اخیر چراغ سبزی در این رابطه به اسراییلی ها نشان ندادند. « محمدعلی جناح » بنیانگذار پاکستان 3 دهه قبل از اعلام استقلال این کشور از هند با اعلامیه بالفور برای تشکیل یک دولت یهودی مخالفت کرد. رهبر حزب مسلم لیگ معتقد بود که فلسطین بخشی از سرزمین امت اسلامی است و غیرمسلمانان حق تسلط بر آن را ندارند. این مواضع « جناح » توسط دیگر مقامات دولت پاکستان به کرات تکرار شد. این کشور از جمله مخالفین اصلی طرح تقسیم فلسطین در سازمان ملل نیز بود. پاکستان در کنفرانس باندونگ که قرار بود تعداد زیادی از کشورهای آسیایی و آفریقایی در آن شرکت کنند با حضور اسراییل در این کنفرانس مخالفت کرد. اندونزی و پاکستان مخالف حضور اسراییل هند و سریلانکا موافق حضور این رژیم در کنفرانس باندونگ بودند. ظفرالله خان سفیر پاکستان در سازمان ملل در فروردین 1334 گفت : فلسطین تنها یک موضوع عربی نیست بلکه به همه جهان اسلام تعلق دارد و پاکستان اسراییل را به رسمیت نخواهد شناخت .
مواضع ضد اسراییلی پاکستان در دهه های 1330 تا 1360 جنبه عملی بیشتری به خود گرفت . هنگام ملی شدن کانال سوئز 22 کشور در لندن جمع شدند و از جمال عبدالناصر خواستند که اجازه عبور و مرور به کشتی ها را بدهد . هند از این درخواست حمایت اما پاکستان با آن مخالفت کرد . موشه دایان در خلال جنگ 1352 گفت : هواپیماهای پاکستانی از فراز اردن گذشتند و این به معنی مشارکت آن کشور در جنگ با اسراییل است . وی افزود : هواپیماهای اسراییلی یک هواپیمای پاکستانی را در آسمان سوریه ساقط کرده اند . در دومین نشست سران سازمان کنفرانس اسلامی در سال 1353 پاکستان تلاش زیادی برای به رسمیت شناختن سازمان آزادیبخش فلسطین به عنوان نماینده مشروع فلسطینی ها کرد. « ذوالفقار علی بوتو » که حدود 2 دهه در پست های حساس سیاستگذاری پاکستان نقش داشت با اسراییل مخالفت کرد . وی گفت : بیت المقدس متعلق به مسلمانان است نه غیرمسلمانان . دولت پاکستان در راستای همبستگی سیاست خارجی خود با جهان اسلام در سازمان ملل از اعراب علیه اسراییل حمایت کرده درخواست های مکرر اسراییل برای کمک به مردم حادثه دیده پاکستان در حوادث طبیعی را رد نموده از رقابت های ورزشی با ورزشکاران اسراییلی اجتناب ورزیده حامی تحریم اسراییل بویژه در حوزه فرهنگی و تجاری بوده حاکمیت اردن را بر کرانه باختری به رسمیت شناخته نیروهای سازمان آزادیبخش فلسطین را آموزش داده قطعنامه ای را در سال 1346 در مورد رد حاکمیت اسراییل بر بیت المقدس پیشنهاد نموده و به آمریکا در مورد انتقال سفارت خود از تل آویو به بیت المقدس هشدار داد.
در مقابل این حجم از مخالفت های پاکستان مقامات اسراییل مماشات به خرج داده اند اما از 6 دهه پیش به موازات تلاشهای خود برای نزدیک شدن به هند در جهت برقراری رابطه با پاکستان نیز تلاش کرده اند. در گزارش مفصلی که توسط « مرکز مطالعات استراتژیک یافی » تهیه شده مهمترین دیدارهای مذکور در واشنگتن نیویورک (مقر سازمان ملل ) رانگون توکیو لاگوس آنکارا تهران کاراکاس اتاوا بروکسل رم و لندن انجام شده اند.
پاکستان در این مقطع خود را جزئی از جهان اسلامی دانست و به دنبال آن بودکه حمایت مسلمانان و بویژه اعراب را در مناقشه خود با هند بر سر کشمیر جلب کند. از نظر پاکستانی ها کشمیر از وضعیت مشابهی با فلسطین برخوردار بود زیرا این 2 منطقه توسط هندوها و یهودیان اشغال شده اند . دیپلمات های پاکستانی تلاش می کردند موضوع کشمیر را نیز به عنوان یکی از دستور کارهای سازمان کنفرانس اسلامی قرار دهند. بنابراین اسراییل طی این مدت نتوانست روابط رسمی با پاکستان برقرار نماید در حالی که هند آن را به رسمیت شناخته بود اما روابط دیپلماتیک با آن نداشت .
2 ) پس از دهه 1370
با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تغییر معادلات بین المللی و منطقه ای تعامل اسراییل و جنوب آسیا وارد مرحله جدیدی شد. تلاشهای متقابل هند و اسراییل موجب شد که ابتدا روابط کنسولی آنها برقرار شود و پس از آن در نهم بهمن 1371 روابط دیپلماتیک میان آنها برقرار گردید . بعد از برقراری روابط دیپلماتیک ابتدا شیمون پرز وزیر امور خارجه وقت اسراییل در اردیبهشت 1372 از دهلی نو دیدار کرد و پس از وی وایزمن رئیس جمهور و سپس در سال 1372 آریل شارون به هند سفر کردند . در مقابل مقامات ارشد هند نیز به تل آویو رفتند . در این سفرها توافقنامه های متعددی در زمینه های امنیتی نظامی اقتصادی کشاورزی علمی و... منعقد شد.
تلاش های اسراییل برای برقراری رابطه با پاکستان نیز پس از چندین دهه ناکامی از اوایل دهه 1370 تشدید شد . برقراری روابط دیپلماتیک هند با اسراییل و آگاهی مقامات تل آویو از رقابت پاکستانی ها با همسایه هسته ای خود موجب شد بار دیگر آنها تلاشهای خود را برای نزدیکی به پاکستان از سر گیرند. تفاوت این مرحله با مرحله قبلی این بود که پاکستانی ها نیز چراغ سبز نشان می دادند. « سیده عبیده حسین » سفیر پاکستان در آمریکا به دنبال ابراز امیدواری وزارت امور خارجه اسراییل برای برقراری رابطه با سایر کشورهای آسیایی ـ پس از چین و هند ـ در مصاحبه ای مطبوعاتی در 11 بهمن ماه 1371 گفت : وقتی فلسطینی ها با اسراییل وارد مذاکره مستقیم شده اند و روابط کامل هند با اسراییل برقرار شده دلیلی برای عدم برقراری روابط پاکستان با اسراییل وجود ندارد. سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان اظهارات عبیده حسین را تکذیب کرد ولی با این وصف چندین دیدار محرمانه بین مقامات ارشد اسراییلی و پاکستان انجام شد . اگر چه قرار بود « نواز شریف » نخست وزیر پاکستان و « شیمون پرز » وزیر امورخارجه اسرائیل در 25 آذر 1371 در توکیو با هم دیدار کنند اما این دیدار برگزار نشد . تلاش دیگری نیز برای دیدار مقامات 2 کشور در سال 1372 در داووس سوئیس طراحی شد که آن هم انجام نشد .
البته در سطوح پایین تر مقامات اسرائیل و پاکستانی بارها با یکدیگر دیدار کردند. « جاد یاکوبی » سفیر اسرائیل در سازمان ملل در سال 1371 با یک هیئت پاکستانی دیدار کرد . قبل از آن اسراییل از عضویت پاکستان در شورای امنیت حمایت کرده بود . « جمشی مرکار » سفیر پاکستان در سازمان ملل در 27 اسفند 1372 با « اسحاق رابین » نخست وزیر اسرائیل دیدار کرد . در سال 1374 « یاکوبی » چندین دیدار نیز با « احمد کمال » سفیر پاکستان در سازمان ملل انجام داد .
در نیمه اول دهه 1370 مطبوعات اسرائیل اخباری درباره سفر هیئت های مطبوعاتی اسرائیل به پاکستان منتشر کردند و در برخی مطبوعات پاکستان نیز بر لزوم تغییر مواضع پاکستان در قبال اسرائیل تحلیلهایی منتشر شد. در سال 1373 یاسر عرفات « بی نظیر بوتو » نخست وزیر وقت پاکستان را برای سفر به نوارغزه دعوت کرد و مقامات اسراییل از پاکستان خواستند تا رسما از تل آویو درخواست ویزای ورود کند اما پاکستان مرجع صدور این مجوز را فلسطین می دانست نه اسرائیل . این موضوع باعث شد وقفه ای در تلاشهای طرفین برای نزدیکی به یکدیگر ایجاد شود. با این حال « بوتو » با « عزر وایزمن » رئیس جمهور اسراییل در آفریقای جنوبی دیدار کرد . در 17 بهمن 1375 یک هیئت از خبرنگاران پاکستان به اسرائیل رفت در هفتم آبان 1377 « عزر وایزمن » و « رفیق تارر » روسای جمهوری 2 کشور در مراسم هفتاد و پنجمین سالگرد تشکیل ترکیه جدید با یکدیگر دست دادند و سرانجام در دهم شهریور 1384 « خورشید قصوری » و « سیلوان شالوم » وزرای امور خارجه پاکستان و اسرائیل در استانبول با یکدیگر دیدار کردند. « قصوری » پس از این دیدار گفت : پس از تحولات اخیر در اسراییل و تخلیه نوار غزه اسلام آباد تصمیم به برقراری مناسبات سیاسی با اسرائیل گرفته است . وی افزود : پاکستان یک کشور بزرگ اسلامی است و معتقد است دستیابی به صلح منطقه ای و جهانی در گرو پایان دادن به مناقشات طولانی مدت مانند فلسطین و کشمیر است .
ج ) نقش سازمانهای بین المللی صهیونیستی در گسترش نفوذ اسراییل در جنوب آسیا
یکی از وجوه تمایز سیاست خارجی اسرائیل با کشورهای دیگر پراکندگی بخش عمدهای از جمعیت بالقوه آن یعنی یهودیان در کشورهای مختلف به تبع آن وجود سازمانها و لابی قدرتمند صهیونیستی است .
اگر چه سازمانهای صهیونیستی سالهاست که در کشورهای مختلف فعالیت دارند به گونه ای که قدمت برخی از آنها مانند کمیته یهودیان آمریکا به بیش از 100 سال پیش باز می گردد اما در عصر جهانی شدن زمینه برای فعالیت سازمانهای غیر دولتی فراهم شده است .به گفته « ویلیام کنلی » فن آوری نوین ارتباطات امکانی را فراهم آورد که سطوح بی سابقه ای از ارتباطات انسانی را تحقق بخشید و آنها را قادر ساخته تا نه تنها در عرصه نهادهای دولتی بلکه از طریق فعالیت های شهروندی و سازمانهای غیر دولتی به ایفای نقش بپردازند. سازمانهای صهیونیستی برخی از ویژگی های سازمانهای غیر دولتی از جمله انجام فعالیت موثر در بیش از یک کشور را دارند.
در رابطه با سیاست خارجی اسراییل در جنوب آسیا سازمانهای صهیونیستی نقش ویژه ای را ایفا می کنند زیرا از یک طرف اکثر این سازمانها در آمریکا واقع شده اند که هند و پاکستان حتی سایر کشورهای آسیایی مانند چین برای همپیمانی با آن با یکدیگر به رقابت می پردازند و از طرف دیگر در فقدان رابطه دیپلماتیک اسراییل با پاکستان این سازمانها نقش تسهیل کننده ای را ایفا می کنند.با توجه به اهمیت این موضوع ابتدا به نقش این سازمانها در قبال برقراری رابطه اسرائیل با پاکستان می پردازیم .
سازمانهای صهیونیستی باتوجه به اینکه اسراییل و پاکستان رابطه دیپلماتیک ندارند تلاش های خود را برای زمینه سازی برقراری روابط دیپلماتیک میان آنها متمرکز کردند .اگر از اقدامات برخی صهیونیست های متنفذ از جمله « ادموند روچلید » در دهه 1330 یعنی در نخستین سالهای تشکیل اسراییل و پاکستان ـ دعوت از بازرگانان بزرگ پاکستانی برای سفر به اسرائیل ـ بگذاریم از اوایل دهه 1370 که روابط هند و اسرائیل تقویت شد سازمانهای صهیونیستی تلاش خود را برای برقراری روابط دیپلماتیک میان پاکستان و اسرائیل آغاز کردند . در سال 1371 انجمن ضد افترا و بنای بریث در نامه ای به « شهریارخان » معاون وزیر امور خارجه وقت پاکستان نوشتند : یقینا برقراری روابط میان اسرائیل و پاکستان یک عصر جدید در زمینه اقتصادی سیاسی فرهنگی و اجتماعی را میان 2 طرف به وجود خواهد آورد که به سود طرفین خواهد بود.
در سال 1372 سازمانهای صهیونیستی تلاش خود را برای برقراری رابطه میان پاکستان و اسرائیل آغاز کردند . در این سال نمایندگانی از کمیته یهودیان آمریکا و انجمن ضد افترا با سفرای پاکستان در سازمان ملل و آمریکا دیدار کردند. « ایزی لیبلر » معاون کنگره یهودیان آمریکا از 23 تا 25 بهمن از اسلام آباد دیدن کرد . تدارک این سفر با وزارت امور خارجه اسرائیل و استرالیا (به علت تابعیت استرالیایی لیبلر) و وزارت امور خارجه آمریکا هماهنگ شد. سیده عبیده حسین سفیر پاکستان مقدمات دیدار « لیبلر » با « شهباز شریف » (برادر متنفذ نواز شریف نخست وزیر وقت را فراهم کرد. « لیبلر » در دیدار با شریف گفت : تغییر رویکرد پاکستان به اسرائیل باعث احیای چهره مخدوش پاکستان نزد آمریکا می شود . لیبلر در 30 فروردین 1372 نیز با یک هیئت بلند پایه پاکستانی در لندن دیدار کرد اما یک روز قبل از این دیدار نواز شریف از قدرت ساقط شده بود . در 23 اردیبهشت 1372 نیز نمایندگان انجمن ضد افترا با سفیر پاکستان در آمریکا دیدار کردند.
کنگره یهودیان آمریکا از جمله سازمانهای صهیونیستی است که برای برقراری رابطه اسرائیل و پاکستان دور جدید تلاشهای خود را از سال 1382 آغاز کرد . « جک روزن » رئیس این کنگره در شهریور 1384 روند تلاش سازمانهای صهیونیستی بویژه سازمان متبوع خود در این رابطه را این گونه شرح می دهد :
تلاش های ما به 2 سال پیش باز می گردد . در نتیجه گفت و گوهای غیر رسمی با تعدادی از مقامات پاکستان و بویژه « جامعه آمریکایی ـ پاکستانی » من و تعداد دیگری از رهبران کنگره یهودیان آمریکا به پاکستان دعوت شدیم و با پرویز مشرف ملاقات کردیم ... چون این سفر از نظر سیاسی بسیار حساس بود ما با مقامات ارشد امنیتی در واشنگتن و تل آویو مشورت کردیم و چند هفته قبل از آن نیز با جرج بوش رئیس جمهور آمریکا گفت و گو کرده بودیم که وی گفت شرایط مساعدی برای دیدار شما با مشرف فراهم شده است . از آن زمان به بعد سازمانهای یهودی آمریکا تلاش گسترده ای را برای برقراری ارتباط با کشورهای مسلمان میانه رو آغاز کردند. »
جک روزن در مصاحبه با یک شبکه تلویزیونی خصوصی « جئو » پاکستان نیز گفت : اسرائیل روابط دوستانه ای با بسیاری از کشورهای عرب داشته و قصد دارد با پاکستان نیز دوست باشد. این تنها آغاز روند طولانی مدت عادی سازی روابط با پاکستان است و ما تلاش می کنیم به این فرآیند سرعت بخشیم . اسرائیل می تواند در زمینه های مختلف از جمله کشاورزی و پزشکی به پاکستان کمک کند. »
کنگره یهودیان آمریکا نه تنها زمینه دیدار « خورشید قصوری » وزیر امور خارجه پاکستان و « سیلوان شالوم » وزیر امور خارجه اسرائیل را در استانبول فراهم کرد بلکه به دنبال رایزنی های فراوان « پرویز مشرف » رئیس جمهوری سابق پاکستان را متقاعد کرد که هنگام سفر به آمریکا در جمع اعضای این کنگره سخنرانی کند . « مشرف » در 26 شهریور 1384 در این زمینه طی سخنان مفصلی گفت : « از آقای جک روزن که مرا به کنگره یهودیان آمریکا دعوت کرد سپاسگزارم . این یک فرصت بی نظیر است زیرا موجب می شود که ما تهدیدات و نگرانی های متقابل را درک کنیم ... من تاکید می کنم که بین اسلام و یهودیت تشابهات زیادی وجود دارد و موارد اختلاف آنها بسیار محدود است ... وقتی من فیلم مشهور « فهرست شیندلر » را می بینم به یاد این جمله قرآن می افتم که می گوید کشتن یک انسان بی گناه مانند کشتن همه بشریت است و نجات یک انسان مانند نجات همه بشریت است ... در این قرن خونین یهودیان بزرگترین تراژدی خود در هولوکاست را تجربه کردند... پاکستان اختلاف مستقیمی با اسرائیل ندارد. ما تهدیدی برای امنیت اسرائیل نیستیم و مطمئنیم که اسراییل نیز تهدیدی برای پاکستان محسوب نمی شود اما مردم ما همبستگی عمیقی با مردم فلسطین دارند و تشکیل یک دولت مستقل برای آنها را خواستارند. در پاسخ به اقدام آریل شارون در عقب نشینی از نوارغزه پاکستان تصمیم گرفته است با اسراییل ارتباط رسمی داشته باشد... چه علامتی برای صلح بهتر از گشودن سفارتخانه ها در اسراییل از سوی کشور اسلامی چون پاکستان می تواند وجود داشته باشد.
از نظر زمانی جنوب آسیا جدیدترین سیستم منطقه ای است که آمریکاو اسراییل ایفای نقش جدی وفعال در آن را دنبال می کنند. هژمونی آمریکا در چارچوب سیاست مهار جدید پیش از این به میزان زیادی در آسیای مرکزی و قفقاز اجرا شده است
به طور خلاصه آمریکا و اسراییل تلاش می کنند که در منطقه جنوب آسیا هند و پاکستان را به قدرت هژمون منطقه ای سازگار با هژمون جهانی تبدیل کنند
تلاش های اسراییل برای برقراری رابطه با پاکستان نیز پس از چندین دهه ناکامی از اوایل دهه 1370 تشدید شد . برقراری روابط دیپلماتیک هند با اسراییل و آگاهی مقامات تل آویو از رقابت پاکستانی ها با همسایه هسته ای خود موجب شد بار دیگر آنها تلاشهای خود را برای نزدیکی به پاکستان از سر گیرند. تفاوت این مرحله با مرحله قبلی این بود که پاکستانی ها نیز چراغ سبز نشان می دادند
در هفتم آبان 1377 « عزر وایزمن » و « رفیق تارر » روسای جمهوری 2 کشور در مراسم هفتاد و پنجمین سالگرد تشکیل ترکیه جدید با یکدیگر دست دادند و سرانجام در دهم شهریور 1384 « خورشید قصوری » و « سیلوان شالوم » وزرای امور خارجه پاکستان و اسرائیل در استانبول با یکدیگر دیدار کردند
در رابطه با سیاست خارجی اسراییل در جنوب آسیا سازمانهای صهیونیستی نقش ویژه ای را ایفا می کنند زیرا از یک طرف اکثر این سازمانها در آمریکا واقع شده اند که هند و پاکستان حتی سایر کشورهای آسیایی مانند چین برای همپیمانی با آن با یکدیگر به رقابت می پردازند و از طرف دیگر در فقدان رابطه دیپلماتیک اسراییل با پاکستان این سازمانها نقش تسهیل کننده ای را ایفا می کنند
کنگره یهودیان آمریکا نه تنها زمینه دیدار « خورشید قصوری » وزیر امور خارجه پاکستان و « سیلوان شالوم » وزیر امور خارجه اسرائیل را در استانبول فراهم کرد بلکه به دنبال رایزنی های فراوان « پرویز مشرف » رئیس جمهوری سابق پاکستان را متقاعد کرد که هنگام سفر به آمریکا در جمع اعضای این کنگره سخنرانی کند
در این سیاست اسراییل جایگاه مهمی دارد و به عنوان یک قدرت هژمون منطقه ای سازگار با هژمون بین المللی به دنبال خنثی کردن تهدیدات ایران در مقام یک قدرت ضدهژمون است . آمریکا همان گونه که پس از خروج نیروهای انگلیسی از خلیج فارس در سال 1350 سیاست به کارگیری قدرتهای منطقه ای برای حفظ منافع خود را به کار گرفته و به همین دلیل سیاست 2 ستونی با حضور ایران و عربستان را اجرا کرد از دهه 1370 و بویژه پس از حادثه 11 سپتامبر نیز تلاش می کند هژمونهای سازگار منطقه ای خود را تقویت و ضد هژمونهای منطقه ای را مهار کند. از نظر زمانی جنوب آسیا جدیدترین سیستم منطقه ای است که آمریکاو اسراییل ایفای نقش جدی وفعال در آن را دنبال می کنند. هژمونی آمریکا در چارچوب سیاست مهار جدید پیش از این به میزان زیادی در آسیای مرکزی و قفقاز اجرا شده است .
به طور خلاصه آمریکا و اسراییل تلاش می کنند که در منطقه جنوب آسیا هند و پاکستان را به قدرت هژمون منطقه ای سازگار با هژمون جهانی تبدیل کنند و به این وسیله مانع حضور تاثیرگذار ایران در این سیستم منطقه ای شوند و از دستیابی به اهداف بلندمدت آن در این ناحیه جلوگیری کنند. علاوه بر این آمریکا تلاش می کند تا به این وسیله از ظهور هژمونهای جهانی از جمله چین نیز جلوگیری کند.
اسراییل و جنوب آسیا
1 ) پیش از دهه 1370
گسترش روابط اسراییل باهند و برقراری روابط دیپلماتیک آن با پاکستان در دهه های 1330 تا 1370 باموانع زیادی روبه رو بود. علاوه بر جنگ های مکرر اسراییل با کشورهای عرب دولت هند نیز در سیاست خارجی خود دارای یک جهت گیری ویژه بود . دولت هند در سال 1330 در زمان نخست وزیری « جواهر لعل نهرو » اسراییل را به رسمیت شناخت اما روابط دیپلماتیک میان آنها تا سال 1371 برقرار نشد . دلیل اصلی این امر حمایت هند از آرمان فلسطین و ابراز همدردی با عراق و فلسطینی ها بود. هند یکی از بنیانگذاران جنبش عدم تعهد بود که از نهضت های ضد استعماری در سراسر جهان حمایت می کرد و این امر به منزله حمایت گسترده از سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف ) بود. هند یکی از کشورهای غیرعربی بود که استقلال فلسطین رابه رسمیت شناخت و از جمله کشورهایی بود که اجازه داد ساف دردهلی نو سفارتخانه ایجادکند.
وجود یک اقلیت 130 میلیون نفری مسلمان در هند حضور حزب کنگره هند در راس قدرت قرار گرفتن در بلوک شرق حضور صدها هزار کارگر هندی در کشورهای عربی و از همه مهمتر ضرورت مقابله بانفوذ پاکستان در جهان عرب موجب شد که هندوستان تمایلی برای برقراری روابط دیپلماتیک با اسراییل نداشته باشد و این وضعیت با وجود برخی همکاری های نظامی تا سال 1371 ادامه یافت و تلاشهای اسراییل برای نزدیک شدن به هند به نتیجه نرسید.
مقامات اسراییلی از سال 1327 به شیوه های مختلف به دنبال برقراری رابطه با پاکستان بوده اند . این در حالی است که پاکستانی ها به دلایل متعدد تا سالهای اخیر چراغ سبزی در این رابطه به اسراییلی ها نشان ندادند. « محمدعلی جناح » بنیانگذار پاکستان 3 دهه قبل از اعلام استقلال این کشور از هند با اعلامیه بالفور برای تشکیل یک دولت یهودی مخالفت کرد. رهبر حزب مسلم لیگ معتقد بود که فلسطین بخشی از سرزمین امت اسلامی است و غیرمسلمانان حق تسلط بر آن را ندارند. این مواضع « جناح » توسط دیگر مقامات دولت پاکستان به کرات تکرار شد. این کشور از جمله مخالفین اصلی طرح تقسیم فلسطین در سازمان ملل نیز بود. پاکستان در کنفرانس باندونگ که قرار بود تعداد زیادی از کشورهای آسیایی و آفریقایی در آن شرکت کنند با حضور اسراییل در این کنفرانس مخالفت کرد. اندونزی و پاکستان مخالف حضور اسراییل هند و سریلانکا موافق حضور این رژیم در کنفرانس باندونگ بودند. ظفرالله خان سفیر پاکستان در سازمان ملل در فروردین 1334 گفت : فلسطین تنها یک موضوع عربی نیست بلکه به همه جهان اسلام تعلق دارد و پاکستان اسراییل را به رسمیت نخواهد شناخت .
مواضع ضد اسراییلی پاکستان در دهه های 1330 تا 1360 جنبه عملی بیشتری به خود گرفت . هنگام ملی شدن کانال سوئز 22 کشور در لندن جمع شدند و از جمال عبدالناصر خواستند که اجازه عبور و مرور به کشتی ها را بدهد . هند از این درخواست حمایت اما پاکستان با آن مخالفت کرد . موشه دایان در خلال جنگ 1352 گفت : هواپیماهای پاکستانی از فراز اردن گذشتند و این به معنی مشارکت آن کشور در جنگ با اسراییل است . وی افزود : هواپیماهای اسراییلی یک هواپیمای پاکستانی را در آسمان سوریه ساقط کرده اند . در دومین نشست سران سازمان کنفرانس اسلامی در سال 1353 پاکستان تلاش زیادی برای به رسمیت شناختن سازمان آزادیبخش فلسطین به عنوان نماینده مشروع فلسطینی ها کرد. « ذوالفقار علی بوتو » که حدود 2 دهه در پست های حساس سیاستگذاری پاکستان نقش داشت با اسراییل مخالفت کرد . وی گفت : بیت المقدس متعلق به مسلمانان است نه غیرمسلمانان . دولت پاکستان در راستای همبستگی سیاست خارجی خود با جهان اسلام در سازمان ملل از اعراب علیه اسراییل حمایت کرده درخواست های مکرر اسراییل برای کمک به مردم حادثه دیده پاکستان در حوادث طبیعی را رد نموده از رقابت های ورزشی با ورزشکاران اسراییلی اجتناب ورزیده حامی تحریم اسراییل بویژه در حوزه فرهنگی و تجاری بوده حاکمیت اردن را بر کرانه باختری به رسمیت شناخته نیروهای سازمان آزادیبخش فلسطین را آموزش داده قطعنامه ای را در سال 1346 در مورد رد حاکمیت اسراییل بر بیت المقدس پیشنهاد نموده و به آمریکا در مورد انتقال سفارت خود از تل آویو به بیت المقدس هشدار داد.
در مقابل این حجم از مخالفت های پاکستان مقامات اسراییل مماشات به خرج داده اند اما از 6 دهه پیش به موازات تلاشهای خود برای نزدیک شدن به هند در جهت برقراری رابطه با پاکستان نیز تلاش کرده اند. در گزارش مفصلی که توسط « مرکز مطالعات استراتژیک یافی » تهیه شده مهمترین دیدارهای مذکور در واشنگتن نیویورک (مقر سازمان ملل ) رانگون توکیو لاگوس آنکارا تهران کاراکاس اتاوا بروکسل رم و لندن انجام شده اند.
پاکستان در این مقطع خود را جزئی از جهان اسلامی دانست و به دنبال آن بودکه حمایت مسلمانان و بویژه اعراب را در مناقشه خود با هند بر سر کشمیر جلب کند. از نظر پاکستانی ها کشمیر از وضعیت مشابهی با فلسطین برخوردار بود زیرا این 2 منطقه توسط هندوها و یهودیان اشغال شده اند . دیپلمات های پاکستانی تلاش می کردند موضوع کشمیر را نیز به عنوان یکی از دستور کارهای سازمان کنفرانس اسلامی قرار دهند. بنابراین اسراییل طی این مدت نتوانست روابط رسمی با پاکستان برقرار نماید در حالی که هند آن را به رسمیت شناخته بود اما روابط دیپلماتیک با آن نداشت .
2 ) پس از دهه 1370
با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تغییر معادلات بین المللی و منطقه ای تعامل اسراییل و جنوب آسیا وارد مرحله جدیدی شد. تلاشهای متقابل هند و اسراییل موجب شد که ابتدا روابط کنسولی آنها برقرار شود و پس از آن در نهم بهمن 1371 روابط دیپلماتیک میان آنها برقرار گردید . بعد از برقراری روابط دیپلماتیک ابتدا شیمون پرز وزیر امور خارجه وقت اسراییل در اردیبهشت 1372 از دهلی نو دیدار کرد و پس از وی وایزمن رئیس جمهور و سپس در سال 1372 آریل شارون به هند سفر کردند . در مقابل مقامات ارشد هند نیز به تل آویو رفتند . در این سفرها توافقنامه های متعددی در زمینه های امنیتی نظامی اقتصادی کشاورزی علمی و... منعقد شد.
تلاش های اسراییل برای برقراری رابطه با پاکستان نیز پس از چندین دهه ناکامی از اوایل دهه 1370 تشدید شد . برقراری روابط دیپلماتیک هند با اسراییل و آگاهی مقامات تل آویو از رقابت پاکستانی ها با همسایه هسته ای خود موجب شد بار دیگر آنها تلاشهای خود را برای نزدیکی به پاکستان از سر گیرند. تفاوت این مرحله با مرحله قبلی این بود که پاکستانی ها نیز چراغ سبز نشان می دادند. « سیده عبیده حسین » سفیر پاکستان در آمریکا به دنبال ابراز امیدواری وزارت امور خارجه اسراییل برای برقراری رابطه با سایر کشورهای آسیایی ـ پس از چین و هند ـ در مصاحبه ای مطبوعاتی در 11 بهمن ماه 1371 گفت : وقتی فلسطینی ها با اسراییل وارد مذاکره مستقیم شده اند و روابط کامل هند با اسراییل برقرار شده دلیلی برای عدم برقراری روابط پاکستان با اسراییل وجود ندارد. سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان اظهارات عبیده حسین را تکذیب کرد ولی با این وصف چندین دیدار محرمانه بین مقامات ارشد اسراییلی و پاکستان انجام شد . اگر چه قرار بود « نواز شریف » نخست وزیر پاکستان و « شیمون پرز » وزیر امورخارجه اسرائیل در 25 آذر 1371 در توکیو با هم دیدار کنند اما این دیدار برگزار نشد . تلاش دیگری نیز برای دیدار مقامات 2 کشور در سال 1372 در داووس سوئیس طراحی شد که آن هم انجام نشد .
البته در سطوح پایین تر مقامات اسرائیل و پاکستانی بارها با یکدیگر دیدار کردند. « جاد یاکوبی » سفیر اسرائیل در سازمان ملل در سال 1371 با یک هیئت پاکستانی دیدار کرد . قبل از آن اسراییل از عضویت پاکستان در شورای امنیت حمایت کرده بود . « جمشی مرکار » سفیر پاکستان در سازمان ملل در 27 اسفند 1372 با « اسحاق رابین » نخست وزیر اسرائیل دیدار کرد . در سال 1374 « یاکوبی » چندین دیدار نیز با « احمد کمال » سفیر پاکستان در سازمان ملل انجام داد .
در نیمه اول دهه 1370 مطبوعات اسرائیل اخباری درباره سفر هیئت های مطبوعاتی اسرائیل به پاکستان منتشر کردند و در برخی مطبوعات پاکستان نیز بر لزوم تغییر مواضع پاکستان در قبال اسرائیل تحلیلهایی منتشر شد. در سال 1373 یاسر عرفات « بی نظیر بوتو » نخست وزیر وقت پاکستان را برای سفر به نوارغزه دعوت کرد و مقامات اسراییل از پاکستان خواستند تا رسما از تل آویو درخواست ویزای ورود کند اما پاکستان مرجع صدور این مجوز را فلسطین می دانست نه اسرائیل . این موضوع باعث شد وقفه ای در تلاشهای طرفین برای نزدیکی به یکدیگر ایجاد شود. با این حال « بوتو » با « عزر وایزمن » رئیس جمهور اسراییل در آفریقای جنوبی دیدار کرد . در 17 بهمن 1375 یک هیئت از خبرنگاران پاکستان به اسرائیل رفت در هفتم آبان 1377 « عزر وایزمن » و « رفیق تارر » روسای جمهوری 2 کشور در مراسم هفتاد و پنجمین سالگرد تشکیل ترکیه جدید با یکدیگر دست دادند و سرانجام در دهم شهریور 1384 « خورشید قصوری » و « سیلوان شالوم » وزرای امور خارجه پاکستان و اسرائیل در استانبول با یکدیگر دیدار کردند. « قصوری » پس از این دیدار گفت : پس از تحولات اخیر در اسراییل و تخلیه نوار غزه اسلام آباد تصمیم به برقراری مناسبات سیاسی با اسرائیل گرفته است . وی افزود : پاکستان یک کشور بزرگ اسلامی است و معتقد است دستیابی به صلح منطقه ای و جهانی در گرو پایان دادن به مناقشات طولانی مدت مانند فلسطین و کشمیر است .
ج ) نقش سازمانهای بین المللی صهیونیستی در گسترش نفوذ اسراییل در جنوب آسیا
یکی از وجوه تمایز سیاست خارجی اسرائیل با کشورهای دیگر پراکندگی بخش عمدهای از جمعیت بالقوه آن یعنی یهودیان در کشورهای مختلف به تبع آن وجود سازمانها و لابی قدرتمند صهیونیستی است .
اگر چه سازمانهای صهیونیستی سالهاست که در کشورهای مختلف فعالیت دارند به گونه ای که قدمت برخی از آنها مانند کمیته یهودیان آمریکا به بیش از 100 سال پیش باز می گردد اما در عصر جهانی شدن زمینه برای فعالیت سازمانهای غیر دولتی فراهم شده است .به گفته « ویلیام کنلی » فن آوری نوین ارتباطات امکانی را فراهم آورد که سطوح بی سابقه ای از ارتباطات انسانی را تحقق بخشید و آنها را قادر ساخته تا نه تنها در عرصه نهادهای دولتی بلکه از طریق فعالیت های شهروندی و سازمانهای غیر دولتی به ایفای نقش بپردازند. سازمانهای صهیونیستی برخی از ویژگی های سازمانهای غیر دولتی از جمله انجام فعالیت موثر در بیش از یک کشور را دارند.
در رابطه با سیاست خارجی اسراییل در جنوب آسیا سازمانهای صهیونیستی نقش ویژه ای را ایفا می کنند زیرا از یک طرف اکثر این سازمانها در آمریکا واقع شده اند که هند و پاکستان حتی سایر کشورهای آسیایی مانند چین برای همپیمانی با آن با یکدیگر به رقابت می پردازند و از طرف دیگر در فقدان رابطه دیپلماتیک اسراییل با پاکستان این سازمانها نقش تسهیل کننده ای را ایفا می کنند.با توجه به اهمیت این موضوع ابتدا به نقش این سازمانها در قبال برقراری رابطه اسرائیل با پاکستان می پردازیم .
سازمانهای صهیونیستی باتوجه به اینکه اسراییل و پاکستان رابطه دیپلماتیک ندارند تلاش های خود را برای زمینه سازی برقراری روابط دیپلماتیک میان آنها متمرکز کردند .اگر از اقدامات برخی صهیونیست های متنفذ از جمله « ادموند روچلید » در دهه 1330 یعنی در نخستین سالهای تشکیل اسراییل و پاکستان ـ دعوت از بازرگانان بزرگ پاکستانی برای سفر به اسرائیل ـ بگذاریم از اوایل دهه 1370 که روابط هند و اسرائیل تقویت شد سازمانهای صهیونیستی تلاش خود را برای برقراری روابط دیپلماتیک میان پاکستان و اسرائیل آغاز کردند . در سال 1371 انجمن ضد افترا و بنای بریث در نامه ای به « شهریارخان » معاون وزیر امور خارجه وقت پاکستان نوشتند : یقینا برقراری روابط میان اسرائیل و پاکستان یک عصر جدید در زمینه اقتصادی سیاسی فرهنگی و اجتماعی را میان 2 طرف به وجود خواهد آورد که به سود طرفین خواهد بود.
در سال 1372 سازمانهای صهیونیستی تلاش خود را برای برقراری رابطه میان پاکستان و اسرائیل آغاز کردند . در این سال نمایندگانی از کمیته یهودیان آمریکا و انجمن ضد افترا با سفرای پاکستان در سازمان ملل و آمریکا دیدار کردند. « ایزی لیبلر » معاون کنگره یهودیان آمریکا از 23 تا 25 بهمن از اسلام آباد دیدن کرد . تدارک این سفر با وزارت امور خارجه اسرائیل و استرالیا (به علت تابعیت استرالیایی لیبلر) و وزارت امور خارجه آمریکا هماهنگ شد. سیده عبیده حسین سفیر پاکستان مقدمات دیدار « لیبلر » با « شهباز شریف » (برادر متنفذ نواز شریف نخست وزیر وقت را فراهم کرد. « لیبلر » در دیدار با شریف گفت : تغییر رویکرد پاکستان به اسرائیل باعث احیای چهره مخدوش پاکستان نزد آمریکا می شود . لیبلر در 30 فروردین 1372 نیز با یک هیئت بلند پایه پاکستانی در لندن دیدار کرد اما یک روز قبل از این دیدار نواز شریف از قدرت ساقط شده بود . در 23 اردیبهشت 1372 نیز نمایندگان انجمن ضد افترا با سفیر پاکستان در آمریکا دیدار کردند.
کنگره یهودیان آمریکا از جمله سازمانهای صهیونیستی است که برای برقراری رابطه اسرائیل و پاکستان دور جدید تلاشهای خود را از سال 1382 آغاز کرد . « جک روزن » رئیس این کنگره در شهریور 1384 روند تلاش سازمانهای صهیونیستی بویژه سازمان متبوع خود در این رابطه را این گونه شرح می دهد :
تلاش های ما به 2 سال پیش باز می گردد . در نتیجه گفت و گوهای غیر رسمی با تعدادی از مقامات پاکستان و بویژه « جامعه آمریکایی ـ پاکستانی » من و تعداد دیگری از رهبران کنگره یهودیان آمریکا به پاکستان دعوت شدیم و با پرویز مشرف ملاقات کردیم ... چون این سفر از نظر سیاسی بسیار حساس بود ما با مقامات ارشد امنیتی در واشنگتن و تل آویو مشورت کردیم و چند هفته قبل از آن نیز با جرج بوش رئیس جمهور آمریکا گفت و گو کرده بودیم که وی گفت شرایط مساعدی برای دیدار شما با مشرف فراهم شده است . از آن زمان به بعد سازمانهای یهودی آمریکا تلاش گسترده ای را برای برقراری ارتباط با کشورهای مسلمان میانه رو آغاز کردند. »
جک روزن در مصاحبه با یک شبکه تلویزیونی خصوصی « جئو » پاکستان نیز گفت : اسرائیل روابط دوستانه ای با بسیاری از کشورهای عرب داشته و قصد دارد با پاکستان نیز دوست باشد. این تنها آغاز روند طولانی مدت عادی سازی روابط با پاکستان است و ما تلاش می کنیم به این فرآیند سرعت بخشیم . اسرائیل می تواند در زمینه های مختلف از جمله کشاورزی و پزشکی به پاکستان کمک کند. »
کنگره یهودیان آمریکا نه تنها زمینه دیدار « خورشید قصوری » وزیر امور خارجه پاکستان و « سیلوان شالوم » وزیر امور خارجه اسرائیل را در استانبول فراهم کرد بلکه به دنبال رایزنی های فراوان « پرویز مشرف » رئیس جمهوری سابق پاکستان را متقاعد کرد که هنگام سفر به آمریکا در جمع اعضای این کنگره سخنرانی کند . « مشرف » در 26 شهریور 1384 در این زمینه طی سخنان مفصلی گفت : « از آقای جک روزن که مرا به کنگره یهودیان آمریکا دعوت کرد سپاسگزارم . این یک فرصت بی نظیر است زیرا موجب می شود که ما تهدیدات و نگرانی های متقابل را درک کنیم ... من تاکید می کنم که بین اسلام و یهودیت تشابهات زیادی وجود دارد و موارد اختلاف آنها بسیار محدود است ... وقتی من فیلم مشهور « فهرست شیندلر » را می بینم به یاد این جمله قرآن می افتم که می گوید کشتن یک انسان بی گناه مانند کشتن همه بشریت است و نجات یک انسان مانند نجات همه بشریت است ... در این قرن خونین یهودیان بزرگترین تراژدی خود در هولوکاست را تجربه کردند... پاکستان اختلاف مستقیمی با اسرائیل ندارد. ما تهدیدی برای امنیت اسرائیل نیستیم و مطمئنیم که اسراییل نیز تهدیدی برای پاکستان محسوب نمی شود اما مردم ما همبستگی عمیقی با مردم فلسطین دارند و تشکیل یک دولت مستقل برای آنها را خواستارند. در پاسخ به اقدام آریل شارون در عقب نشینی از نوارغزه پاکستان تصمیم گرفته است با اسراییل ارتباط رسمی داشته باشد... چه علامتی برای صلح بهتر از گشودن سفارتخانه ها در اسراییل از سوی کشور اسلامی چون پاکستان می تواند وجود داشته باشد.
از نظر زمانی جنوب آسیا جدیدترین سیستم منطقه ای است که آمریکاو اسراییل ایفای نقش جدی وفعال در آن را دنبال می کنند. هژمونی آمریکا در چارچوب سیاست مهار جدید پیش از این به میزان زیادی در آسیای مرکزی و قفقاز اجرا شده است
به طور خلاصه آمریکا و اسراییل تلاش می کنند که در منطقه جنوب آسیا هند و پاکستان را به قدرت هژمون منطقه ای سازگار با هژمون جهانی تبدیل کنند
تلاش های اسراییل برای برقراری رابطه با پاکستان نیز پس از چندین دهه ناکامی از اوایل دهه 1370 تشدید شد . برقراری روابط دیپلماتیک هند با اسراییل و آگاهی مقامات تل آویو از رقابت پاکستانی ها با همسایه هسته ای خود موجب شد بار دیگر آنها تلاشهای خود را برای نزدیکی به پاکستان از سر گیرند. تفاوت این مرحله با مرحله قبلی این بود که پاکستانی ها نیز چراغ سبز نشان می دادند
در هفتم آبان 1377 « عزر وایزمن » و « رفیق تارر » روسای جمهوری 2 کشور در مراسم هفتاد و پنجمین سالگرد تشکیل ترکیه جدید با یکدیگر دست دادند و سرانجام در دهم شهریور 1384 « خورشید قصوری » و « سیلوان شالوم » وزرای امور خارجه پاکستان و اسرائیل در استانبول با یکدیگر دیدار کردند
در رابطه با سیاست خارجی اسراییل در جنوب آسیا سازمانهای صهیونیستی نقش ویژه ای را ایفا می کنند زیرا از یک طرف اکثر این سازمانها در آمریکا واقع شده اند که هند و پاکستان حتی سایر کشورهای آسیایی مانند چین برای همپیمانی با آن با یکدیگر به رقابت می پردازند و از طرف دیگر در فقدان رابطه دیپلماتیک اسراییل با پاکستان این سازمانها نقش تسهیل کننده ای را ایفا می کنند
کنگره یهودیان آمریکا نه تنها زمینه دیدار « خورشید قصوری » وزیر امور خارجه پاکستان و « سیلوان شالوم » وزیر امور خارجه اسرائیل را در استانبول فراهم کرد بلکه به دنبال رایزنی های فراوان « پرویز مشرف » رئیس جمهوری سابق پاکستان را متقاعد کرد که هنگام سفر به آمریکا در جمع اعضای این کنگره سخنرانی کند