معرفی وبلاگ
دسته
آرشیو
آمار وبلاگ
تعداد بازدید : 4540278
تعداد نوشته ها : 10297
تعداد نظرات : 320
Rss
طراح قالب
مهدي يوسفي
به حق انتخابات را میتوان آینه تجلی حضور و مشارکت ملت در تعیین سرنوشت خویش نامید که در آن، فرهنگ و رشد خود را به نمایش میگذارند. این حضور و مشارکت نشانگر دو چیز است: تدبیر و توصیف. تدبیر سخن از عقل است و توصیف سخن از عشق و وصف حال. عشق به ایران و آرمانهای مقدس انقلاب اسلامی و شهدا.
بر این اساس انتخابات، انتخاب عقل و عشق برای ماندگاری، در جهان پر از بحران و آشوب، و تلاش برای ساختن فردای بهتر. ساختنی که حضور سیاسی مردم را عقلانی ـ معنوی میداند و این ایجاد طرح نو در دنیای امروز است که برای سیاست و سازندگان امروز، رفتاری بدیع و ناشناخته باقی مانده است.
حال این پرسش مطرح است که در اندیشة مقام معظم رهبری، یک رئیس جمهوردر نظام مردم‌سالار دینی چه وظایف و نقشی در یک سیستم دارد: تلاش برای پاسخ به این سؤال، ساختار پژوهش ما را شکل خواهد داد.
برای شکل گیری انتخابات به سه عنصر نیاز است:
یکم. انتخاب مردم؛ دوم. نامزدهای انتخابات؛ سوم. ارتباط نامزدها با مردم.
اما شرح و بسط هر یک از این عناصر:
یکم. انتخاب مردم
مردم موتور اصلی حرکت جامعه و تضمین‌کنندة سعادت، رشد و تعالی جامعهاند و بی‌حضور و مشارکت آنان، اهداف متعالی اسلام و جامعه اسلامی هرگز تحقق نخواهد یافت.
الف) جایگاه مردم در قانون اساسی: مرور گذرا بر قانون اساسی و مطالعه فصول و اصول مختلف آن، نشان میدهد که مردم نقشی اساسی و جدی، هم در شکلگیری و پیروزی انقلاب اسلامی ایران، هم در تأسیس نظام جمهوری اسلامی و هم در استمرار و اداره نظام اسلامی داشته و دارند. از مهمترین عرصهها و نمودهای نقش و تأثیر مردم در نظام جمهوری اسلامی، میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
1. شکلگیری انقلاب و پیروزی آن؛2. حق حاکمیت ملی؛ 3. تعیین نوع نظام؛ 4. تصویب قانون اساسی و اصلاحات آن؛ 5. انتخاب غیر مستقیم رهبری؛ 6. انتخاب مستقیم رئیس جمهوری؛ 7. انتخاب مستقیم نمایندگان مجلس؛ 8. شوراها؛ 9. همه پرسی؛ 10. نظارت عمومی و...
یکی از این نمودها، انتخاب نمایندگان مجلس است. طبق «اصل 63» قانون اساسی، «دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی چهارسال است» و«نمایندگان ملت به طورمستقیم و با رای مخفی انتخاب می‌شوند»[1]
ب) جایگاه مردم در اندیشه رهبران دینی: بر این اساس، رهبری جمهوری اسلامی معتقد است: «همه مسئول سرنوشت کشور و اسلام هستند، چه در نسل حاضر و چه در نسلهای آتیه [2]و گمان نمیکنم که نقش و اهمیت انتخابات بر کسی پوشیده باشد». بحمدالله هر چه از عمر با برکت انقلاب شکوهمند اسلامی میگذرد، مردم مسلمان و متعهد کشور به اهمیت حضور و نقش تعیین‌کنندة خود در تمامی صحنههای انقلاب آشناتر می‌شوند و راز دوام، بقا و استحکام قیام الهی خود را بهتر کشف مینمایند.[3] از طرفی مقام معظم رهبری این حضور را حضوری مسئولانه میداند: «وظیفه آحاد عظیم ملت هم این است که در این حادثه بسیار مهم که به سرنوشت کشور مربوط میشود، به طور دلسوزانه و مسئولانه شرکت کنند».[4] از طرفی ایشان انتخابات را مظهر اقتدار ملی میداند: «... اگر ملت عزیز ایران بتواند در این انتخابات، آرای فراوان خود را به میدان بیاورد و حضور مردمی، حضور چشمگیری باشد، این بزرگترین مظهر اقتدار و عزت ملی است».[5]
ج) ویژگیهای انتخاب مردم: طبق اندیشه رهبران دینی ما، انتخابات نمایندگان مجلس توسط مردم یک اصل است و این اصل به دلیل ویژگیهای ذیل است.
1. مسئولیت‌پذیری همگانی.[6]
2. عدم مسامحه در انتخابات.[7]
3. شرکت در انتخابات برای حفظ حیثیت اسلام و مصالح کشور.[8]
4. مبتنی بودن سرنوشت کشور بر انتخابات.[9]
د) اصول انتخاب مردم: مقام معظم رهبری چند مسئله اساسی را در انتخاب مردم، شرط میداند.
1. مسئله حضور مردم: ایشان معتقد است که هر کس به نظام اسلامی علاقه دارد، در این انتخابات شرکت خواهد کرد و انتخابات را یک تکلیف الهی و اسلامی محاسبه میکنند. کسانی که به مسائل دینی توجه ندارند نیز باید به چشم یک تکلیف وجدانی و ملی به آن بنگرند.[10] علاوه بر این باید انتخابات را یک آزمایش بزرگ بدانند. بنابراین مقام معظم رهبری، حضور مردم را یک آزمایش بزرگ و شرکت در آن را یک تکلیف الهی، اسلامی، وجدانی و ملی میداند. حضرت آیت الله خامنه‌ای در اجتماع عظیم مردم یزد، با تشکر صمیمانه از ابراز احساسات گرم و پرشور آنان، اعتماد به نفس ملی را از عوامل اصلی توفیقات ملت ایران در میدانهای مختلف خواندند و با اشاره به اهمیت فراوان انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی، حضور گسترده و همه جانبه مردم در این انتخابات، تلاش برای شناسایی و انتخاب نامزدهای اصلح و مراعات رفتار صحیح انتخاباتی و پرهیز از تخریب نامزدها، را ضروری برشمردند.[11]
ایشان یکی از اهداف دشمنان اسلام را بی‌رونق کردن انتخابات و شرکت نکردن مردم در آن میداند که مردم باید نسبت به آن هوشیار باشند: «دشمن چشم دوخته است که انتخابات بی‌رونقی بشود، برای آنها این مهم است در درجه اول، دشمن مایل است که انتخابات، بی‌رونق شود.» [12]
2. ویژگیهای حضور: از مهمترین ویژگیهای حضور مردم در انتخابات به این شرح است:
1ـ2. حضور حداکثری است: یکی از بزرگترین شاخصهای مردمی‌بودن حکومتها در دنیا، شرکت مردم در انتخابات و گزینشهای بزرگ ملی است. از نظر رهبری، اگر مردم حضور حداکثری داشته باشند، نتایج ذیل حاصل میشود:
الف) کشور بیمه میشود: مقام معظم رهبری معتقد است: «حضور مردم در انتخابات، کشور را بالفعل بیمه میکند. انتخابات نشان‌دهنده واقعی حضور مردم در صحنه سیاسی کشور است. هر انتخاباتی که پر شور «برگزار» شود، کشور را بیمه میکند».[13]
ب) اقتدار حکام افزایش مییابد: «اگر ملت عزیز ایران بتواند در این انتخابات آرای فراوان خود را به میدان بیاورد و حضور مردمی، حضور چشمگیری باشد، این بزرگترین مظهر اقتدار و عزت ملی است». [14]
ج) آینده دولت را تضمین میکند: «حضور شما، پایداری انقلاب را محکم میکند و به مدیران آینده کشور جرأت و قدرت کار میبخشد و آینده را تضمین میکند».[15]
د) اثبات نظام مردم‌سالاری است: «حضور [شما] در پای صندوقها، نشان دادن مردم‌سالاری در این کشور، تقریباً از همه کشورهای غربی و کشورهای لائیک بیشتر بوده و این دفعه هم به فضل الهی همین طور خواهد شد».[16]
هـ)موجب پیشرفت و زنده شدن فضای زندگی خواهد شد: «حضور مردم زنده کنندة فضای زندگی در یک کشور است. وقتی مردم در سیاست دخالت نکنند و نسبت به اوضاع سیاسی اظهار نظر و دلسوزی نکنند و ندانند که چه کسی آمد و رفت و چه کسی مسئولیت پیدا کرد و ندانند که با چه کسی مبارزه میکنیم و به کدام سمت میرویم، کشور پیش نخواهد رفت.»[17]
2ـ2. حضور به همراه انتخاب اصلح: از نظر مقام معظم رهبری، مسئله انتخابات مسئله سپردن سرنوشت بخش عمده امکانات کشور به یک نفر و یک مجموعه است و سرنوشت مسائل اقتصادی، فرهنگی، روابط خارجی و مسائل گوناگون دیگر تا حدود زیادی به این قضیه وابسته است؛ از این رو «مردم وظیفه دارند، به ملاکهای دینی و شرعی و انقلابی نگاه کنند، به روابط و قوم و خویشی و این طایفه و این طور چیزها نگاه نکنند؛ ببینند واقعاً چه کسی با معیارهای الهی و انقلابی مناسبتر و به آن نزدیکتر است، او را انتخاب کنند و با شور و شوق به عنوان یک وظیفه در این کار دخالت کنند».[18] ایشان معتقد است که انتخاب فرد اصلح و دارای تقوا و تدبیر، وظیفهای شرعی، عقلی و انقلابی است و کوتاهی در این امر، یا (کوتاهی) در حضور پای صندوقهای رأی، خسارتهای جبران‌ناپذیری به بار خواهد آورد.[19]
هـ) راههای شناخت نامزدها:
1. تشخیص خود فرد: امام خمینی (ره) راههای شناخت نامزدهای شایسته را به مردم گوشزد میکند و میفرماید: «احدی شرعاً نمیتواند به کسی کورکورانه و بدون تحقیق رأی بدهد».(22) ایشان همچنین میفرماید: «فرض کنید که اگر همة کسانی که در رأس[اند] پیشنهاد بکنند که فلان آدم را شما وکیل کنید، لکن شما به نظرتان درست نباشد، جایز نیست شما تبعیت کنید، باید خودتان تشخیص بدهید که آدم صحیحی است تا اینکه بتوانید رأی بدهید».(23)
2. شناخت سوابق اشخاص: امام (ره) مینویسد: «امید است ملت مبارز و متعهد، به مطالعه دقیق در سوابق اشخاص و گروهها، آرای خود را به اشخاصی بدهند که به اسلام عزیز و قانون اساسی وفادار باشند».(24) ایشان در جایی دیگر می‌فرمایند: «در هر حال، مردم با بصیرت و درایت و تحقیق، کاندیداهایی را شناسایی کردند و به سوابق و روحیات و خصوصیات دینی ـ سیاسی نامزدهای انتخاباتی توجه نمایند».(25)
3. معرفی روحانیون متعهد: امام معتقد است: اگر برای کسی شناخت نامزد مشکل باشد، میتواند از طریق «معرفی روحانیون متعهد در شهرستانها یا اشخاص متدین موجه که گرایش به چپ و راست یا دستهای نداشته باشند»،(26) به انتخاب بپردازد.
4 مشورت با علما و اشخاص مورد اعتماد: در نظر امام «مردم با علما و اشخاص مورد اعتمادشان مشورت کنند، بعد به هر کس که خواستند رأی دهند». (27)
دوم. نامزدهای انتخابات:
در نظام جمهوری اسلامی، نمایندگی شأن مهمی است. کسی که نامزد پستهای حکومتی میشود، باید بداند که در چه نظامی وارد صحنه شده است؛ زیرا نظامهای سیاسی، تفسیر و تلقی یکسانی از پستهای حکومتی ندارند. در نظام غربی، پستهای حکومتی ماهیت قدرت‌مدارانه دارند و انتخابات، عرصه مسابقه و رقابت خواهد بود و این رقابت در جهت کسب قدرت سیاسی است که این برگرفته از اندیشه غرب است که اعتقاد دارد علم تولیدکنندة قدرت است، از این رو رقابت انتخاباتی نامزدها، رقابت در قدرتطلبی است. اما در نظام اسلامی، پستهای حکومتی ماهیت قدرت‌مدارانه ندارد؛ قدرت از آن خداست و اگر مقام و منصبی در نظام اسلامی است، نه برای تصاحب قدرت که برای جلب رضای الهی، در خدمت به بندگان او، عدالت‌گستری است. بنابراین چگونه آمدن و چگونه ماندن یک نماینده، بسیار مهم است.
الف) چگونه آمدن: طبق قانون اساسی شخصی که در انتخابات نمایندگی مجلس برای انتخاب شدن شرکت میکند، باید پیش از شروع انتخابات، آمادگی خود را رسماً اعلام دارد. وی باید صفات و شرایط لازم این مقام را دارا باشد.
بر طبق اندیشههای امام و مقام معظم رهبری، رئیس جمهور باید دارای ویژگیهای ذیل باشد:
1. صالح و دیندار: یک رئیس جمهور باید «صد در صد مسلمان و معتقد به احکام اسلامی و معتقد به اجرای احکام اسلام و مخالف با مکتبهای انحرافی و معتقد به جمهوری اسلامی باشد».[20] علت چنین شرطی این است که با این مقدمه، بسیاری از مشکلات یا پیش نمیآید یا اگر پیش بیاید، نماینده در صدد رفع آن برمیآید: «اگرشایسته و متعهد به اسلام و دلسوز برای کشور و ملت باشد، بسیاری از مشکلات پیش نمیآید و مشکلاتی اگر باشد، رفع میشود».[21]
2. اخلاص در عمل:مراد از اخلاص آن است که کارها به انگیزه الهی و برای رضای خداوند باشد. از نظر رهبری انقلاب اسلامی، کار یک مسئول باید نه فقط رضای مردم، بلکه کسب رضای خداوند باشد. کار مسئول امور و صاحب منصب در نظام اسلامی، فقط مواجهه با مردم نیست، اگر با خدا متصل نباشد، کار برای مردم و خدمت به آنها، یعنی همان مسئولیت اصلیای که دارد، معطّل خواهد ماند.[22] ایشان معتقد است «هنر مردم شهرهای مختلف کشور این است که از میان این نامزدها، بهترین افراد را از لحاظ ایمان، اخلاص، امانت، دینداری و آمادگی برای حضور در میدانهای انقلاب انتخاب کنند و به کسانی رأی دهند که نسبت به نیازهای مردم دردشناس‌ترین و دردمندترین افراد باشند.»[23]
3. جدایی از جریان نفاق: بر طبق اندیشه رهبران ما، یک رئیس جمهور واقعاً باید به اسلام معتقد باشند؛ نه فقط در ظاهر به آن اظهار نمایند. امام خمینی در این باره میفرماید: «همه چیز ما باید روی موازین اسلامی‌باشد. افرادی که تعیین می‌شوند، باید کسانی باشند که به درد اسلام و جمهوری اسلامی بخورند و عقیدهشان هم این باشد که اسلام خوب است، نه فقط اظهار کنند، ولی عقیده نداشته باشند، کما اینکه در اول انقلاب، خیلیها اظهار اسلام میکردند».[24]
4. دلسوز باشد:از نظر مقام معظم رهبری بیشتر مشکلات ملتها در هر جا که رنجی بردهاند، این بوده که مسئولان دلسوزی که تنها همتشان بر طرف کردن مشکلات مردم باشد در میان آنها یا نبودهاند یا کم بودهاند:[26] «امید آن دارم که با وحدت کلمه و کوشش، در راه التیام بین قشرهای مختلف، موفق شوید که نمایندگانی متعهد، متفکر، دلسوز به ملت و به خصوص طبقه مستضعف و خدمتگزار به اسلام و مسلمین [باشید]».[27]
5. معتقد به اسلام، جمهوری اسلامی و قانون اساسی: این حساسیت به اندازهای است که امام خمینی(ره) میفرماید: «من متواضعانه از شما میخواهم که حتی‌الامکان در انتخاب اشخاص با هم موافقت نمایید و اشخاص اسلامی، معتقد، غیر منحرف از صراط مستقیم الهی را در نظر بگیرید و سرنوشت اسلام و کشور خود را به دست کسانی دهید که به اسلام و جمهوری اسلامی و قانون اساسی معتقد و نسبت به احکام نورانی الهی متعهد باشند و منفعت خود را بر مصلحت کشور مقدم ندارند».[28]
6. شجاع باشد: بسیاری از ملتها به این دلیل پیشرفت نکردهاند که رؤسا و مسئولانشان، شجاعت نداشتهاند، پس «کسانی را که انتخاب میکنید، باید مسائل را تشخیص دهند، نه افرادی باشند که اگر روس یا آمریکا یا قدرت دیگری تشری زد بترسند، باید بایستند و مقابله کنند».[29] مقام معظم رهبری معتقد است: «این ملت، چون ملت شجاع و آزادهای است، ملتی است که تهدید قدرت‌های مستکبر جهانی او را به عقب نمینشاند، بنابراین نماینده او هم باید شجاع باشد و نترسد، شجاعت در مقابل دشمن، شجاعت در مقابل باطل، شجاعت در پذیرش حرف حق».[30]
ب) چگونه ماندن: وقتی ملت توانست با انتخاب درست خود بر عرصة سیاست تأثیرگذار باشد، باقی ماندن یک نماینده بر این موقعیت، مهمترین دغدغه او خواهد بود و این مسئله به تدبیر و عمل سیاسی نماینده منتخب وابسته است.
به موجب اصول قانون اساسی، رئیس جمهور در حدود اختیارات و وظایفی که به موجب قانون اساسی یا قوانین عادی به عهده دارد، در برابر ملت، رهبر مسئول است. این مسئولیت را میتوان در اندیشه رهبران دید؛ مهمترین این وظایف در اندیشه رهبران دینی به این شرح است:
1ـ عدم تجمل و اسراف در زندگی: در نظر مقام معظم رهبری «مسئولان نظام اسلامی نباید در رفتار و عمل خودشان، مسرفانه و متجملانه زندگی کنند و بالاتر از آن، نباید طوری زندگی کنند که روش اسرافآمیز و تجملآمیز را به یک فرهنگ تبدیل کنند».[31]
2ـ تلاش در راه حفظ استقلال کشور و عزت ملّی: از دیدگاه ایشان «این مجاهدت، تنها راهی است که ما در پیش داریم و باید نگذاریم، در عزم خودمان فتوری به وجود بیاید. این مجاهدت در میدانهای گوناگونی است که اهم آنها، یکی مجاهدت در راه حفظ استقلال کشور و عزت ملی در برابر سیاست توسعهطلبی و انحصارطلبیای است که آمریکا در نگاه چند ساله اخیر به دنیا دارد».[32]
3ـ مجاهدت در راه نشر فرهنگ اسلام و تفکر دینی: عامل دیگر مجاهدت در راه «نشر فرهنگ اسلام ناب و تفکر دینی و ترویج تفکری است که به بیداری دنیای اسلام انجامید، ترویج این تفکر در دنیای اسلام، چیزی است که در هیچ نقطهای از دنیای اسلام، در زمان ما و لااقل قرنها پیش از زمان ما سابقه نداشته است».[33]
امام خمینی (ره) نیز معتقد است، یک نماینده باید مدافع اسلام ناب محمدی باشد: «مردم [به افرادی] رأی دهند که متعهد به اسلام و وفادار به مردم باشند... و در یک کلمه، مدافع اسلام ناب محمدی (ص) باشند».[34]
4ـ مجاهدت در راه گسترش آبادانی و توسعه زندگی مردم کشور: رهبری معتقد است: «میدان دیگر، میدان مجاهدت برای گسترش آبادانی و توسعه زندگی مردم در داخل کشور است؛ البته بار عمده این مجاهدت، بر دوش دستگاههای اجرایی کشور است».[35]
5ـ مجاهدت برای بسط عدالت و رفع تبعیض و جلوگیری از تطاول بیت‌المال: «یکی از دشوارترین میدانهای مجاهدت، میدان مجاهدت برای بسط عدالت است... تا وقتی در جامعه عدالت باشد، تبعیض نباشد، نگاه متفاوت به اشخاص و قشرها نباشد و امتیازطلبیهای زیادی و نابحق و نابجا در جامعه وجود نداشته باشد، مردم بر خیلی از ناکامیها صبر میکنند».[36] از نظر رهبری «وظیفه بزرگ امروز، بر طرف‌کردن مشکلات زندگی مردم است؛ چه مشکلات اقتصادی که در درجه اول است و چه مشکلات دیگر که آنها هم مسائل مردم است. وظیفه اول و اساس تکلیف ما، به عنوان مسئول، خدمت به مردم است».[37]
6ـ مبارزه با فقر و فساد و تبعیض: «بنده باز هم با صدای بلند اعلام می‌کنم که مسئولان کشور، چه در قوّه مجریه، چه در قوّه قضائیه و چه در قوّه مقننه، باید با فقر، فساد و تبعیض در این مملکت، مبارزه کنند. اگر بخواهند وضع امنیت کشور را، وضع معیشت مردم را، وضع عزت بینالمللی ما را تأمین کنند، راهش مبارزه با همینهاست».[38]
7ـ پاسخگویی: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای میفرماید: «مسئولان بلندپایه کشور، قوای سه‌گانه، همه باید پاسخگو باشند؛ پاسخگوی کار خود، پاسخگوی تصمیم خود، پاسخگوی سخنی که بر زبان آوردهاند و تصمیمی که گرفتهاند».[39]
8ـ معیار قرار دادن اسلام و قرآن.[40]
9ـ پایبندی به همه ارزشها و حرکت بر اساس آن.[41]
10ـ عمل به قانون اساسی و خدمت به مردم و جلب محبت و اعتماد آنان.[42]
سوم. ارتباط نامزدها با مردم
در عرصه رقابت انتخاباتی، آنچه دو سوی انتخابات (مردم و نامزدهای انتخابات) را به هم پیوند میزند، ساز و کار تبلیغات است. «ترانس کوآلتر» میگوید: «تبلیغات تلاشی است که توسط برخی افراد یا گروهها، با بهرهگیری از وسایل ارتباطی برای کنترل، تغییر یا شکل‌دادن نگرش دیگر گروهها انجام میشود».[43]حضرت امام خمینی (ره) در تعریف تبلیغات معتقد است: «تبلیغات همان شناساندن خوبیها و تشویق به انجام آن و ترسیم بدیها و نشان دادن راه گریز و منع از آن است».[44]
حال سؤال این است که نامزدهای انتخاباتی در نظام جمهوری اسلامی، باید چه معیارها و ضوابطی را برای تبلیغات رعایت کنند. در اندیشه رهبران ما، انتخابات در کشور مسابقهای برای خدمت است؛ نه مسابقهای برای کسب قدرت، پس در منطق اسلامی، قدرت، عزت، آبرو، خوشنامی و امکانات، فقط و فقط برای خدمت به مردم و حرکت دادن خود و جامعه و کشور در راه نظام مقدس اسلامی و رسیدن به آرمانهای بلندی است که انسانها نیاز دارند. بنابراین هر کس که آماده است تا بیش از دیگران زحمت بکشد و توقعی را که مسئولان کشورهای دیگر از مقام و موقعیت خود دارند، نداشته باشد، داخل این میدان شود.[45]
بنابراین، ملاکهای تبلیغات اسلامی در انتخابات، از دیدگاه رهبران انقلاب اسلامی دارای ویژگیهای ذیل است:
1ـ ارزشهای نظام اسلامی را تخریب نکنند.
2ـ به تخریب یکدیگر نپردازند.
3ـ آمارهای دقیق را به مردم ارائه نمایند.
4ـ در کمال صداقت با مردم سخن بگویند و عقیده و نیت واقعیشان را بازگو کنند.
5ـ وحدت ملی را خدشهدار نکنند.
6ـ وعده‌های ناممکن به مردم ندهند و سطح مطالبات مردم را بالا نبرند.
7ـ از تبلیغات پر هزینه خودداری کنند: «در تبلیغات انتخابات که آزمایش عظیمی برای ملت است، مراقبت شود که مخارج بیش از [حد] متعارف و زیادی و اسراف‌گونه انجام نگیرد».[46] همچنین ایشان می‌فرمایند: «در شناخت نامزدها، نباید تبلیغات رنگین و متنوع و یا وعده‌های بزرگ و غیرعملی عمران و آبادانی را ملاک قرار داد، چرا که اینگونه کارها وظیفه دولت است و وظیفه نماینده مجلس شناخت و تصویب قوانین مورد نیاز و مشخص کردن مسیر حرکت قوای مجریه و قضاییه است.»[47]
8 ـ رعایت اخلاق اسلامی در انتخابات: «از آقایان کاندیداها و دوستان آنان انتظار دارم که اخلاق اسلامی ـ انسانی را در تبلیغ برای خود و کاندیداهای خویش مراعات و از هرگونه انتقاد از طرف مقابل که موجب اختلاف و هتک حرمت باشد، خودداری نمایند که برای پیشبرد مقصود، ولو اسلامی باشد، ارتکاب خلاف (اخلاقی و فرهنگی)، مطرود و از انگیزههای غیر اسلامی است».[48] رهبری در دیدار مردم یزد نیز فرمودند: «هتک آبرو و تخریب افراد در شب‌نامه‌ها، مطبوعات، پایگاههای اینترنتی و دیگر وسایل، به هیچ وجه صحیح و مصلحت نیست و اینجانب درخواست و اصرار می‌کنم که علاقه‌مندان نامزدها فقط به تبلیغ و تعریف از افراد مورد نظر خود بپردازند و از روشهای تخریبی معمول در برخی کشورها به شدت پرهیز کنند.»[49]
9. رعایت کمال آرامش و عدم ایجاد جو بحران در انتخابات: «من بسیار مایل هستم که گروههایی که متعهد و معتقد به جمهوری اسلامی و خدمتگزار به اسلام هستند، در مبارزات انتخاباتی کمال آرامش را در تبلیغ کاندیداهاشان رعایت نمایند و نسبت به یکدیگر تفاهم و صمیمیت و اخوت اسلامی داشته باشند و از تفرقه و کدورت شدیداً احتراز کنند».[50]
10ـ عدم استفاده از اموال عمومی در انتخابات: «اینجانب به هیچ وجه و به هیچ کس اجازه نمیدهم تا از سهم مبارک امام (ع) یا از اموال دولت و اموال دفاتر و سازمانها و مجامع و اموال عمومی خرج انتخابات کند». [51]
خلاصه آنکه نماینده، از زمان آمدن تا زمان رفتن، نسبت به مردم، قانون اساسی، انقلاب اسلامی و دفاع از اندیشه ولایت مطلقه فقیه مسئول است و در این مسئولیت، باید در همه لحظهها خدا را حاضر و ناظر بر اعمال و رفتار خود بداند تا بتواند وظایف خود را به منصه عمل برساند.
پی‌نوشت‌ها:
* . دانشجوی دکترای انقلاب اسلامی، عضوهیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی لاهیجان
[1] . اصل 62 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
[2] . 15/3/68، صحیفه نور، ج 21، ص 187.
[3] . صحیفه نور، ج 20، ص 193.
[4] . سخنرانى مقام معظم رهبرى در اجتماع مردم گیلان، اردیبهشت 1380.
[5] . همان،1/1/1380.
[6] . صحیفه نور، ج 12، ص 6.
[7] . همان، ج 18، ص 198.
[8] . همان، ج 12، ص 7ـ 6.
[9] . همان، ج 18، ص 253.
[10]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 18/1/1378.
[11]. سخنرانى مقام معظم رهبرى ،
[12]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 18/1/1378.
[13]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 15/7/1377.
[14]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 1/1/1380.
[15]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 23/4/1368.
[16]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 18/3/1380.
[17]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 22/9/1368.
[18]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 14/11/1372.
[19]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 23/4/1368.
[20] . صحیفه نور، ج 12، ص 75.
[21] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 25/9/1379
[22] . همان
[23] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، ????/??/?.
[24] . صحیفه نور، ج 18، ص 179.
[25] . سخنرانی مقام معظم رهبری، 24/11/1382.
[26] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 4/3/1378.
[27] . صحیفه نور، ج 11، ص 273، 28/11/58.
[28] . همان، ص 269.
[29] . همان، صحیفه نور، ج 18، ص 198.
[30] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 24/11/1382.
[31] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 25/9/1379.
[32] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 19/6/82.
[33] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 19/6/82.
[34] . 11/1/67، صحیفه نور، ص 194.
[35]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 19/6/1382.
[36] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 19/6/1382.
[37] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 1/1/1378.
[38] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 7/1/1379.
[39] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 26/1/1383
[40] . 30/9/1370 و صحیفه نور، ج 12، ص 7، 22/12/58.
[41] . 23/2/1379 و صحیفه نور، ج 11، ص 273، مورخه 28/11/58.
[42] . 29/3/1379 و صحیفه نور، ج 21، ص 187، مورخه 15/3/68.
[43] . تبلیغات و جنگ روانى، ترجمه حسین حسینى، (تهران: دانشگاه امام حسین (ع))، 1372، ص 96.
[44] . روزنامه رسالت 15/1/68.
[45] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 11/2/1380.
[46] . خطبه دوم نماز جمعه تهران، شنبه 29 اردیبهشت 1380.
[47] . سخنرانى مقام معظم رهبرى
[48] . صحیفه نور، ج 11، ص 187.
[49] . سخنرانى مقام معظم رهبرى
[50] . صحیفه نور، ج 11، ص 188.
[51] . همان، ج 2، ص 101.
نویسنده:علی اخترشهر
بر این اساس انتخابات، انتخاب عقل و عشق برای ماندگاری، در جهان پر از بحران و آشوب، و تلاش برای ساختن فردای بهتر. ساختنی که حضور سیاسی مردم را عقلانی ـ معنوی میداند و این ایجاد طرح نو در دنیای امروز است که برای سیاست و سازندگان امروز، رفتاری بدیع و ناشناخته باقی مانده است.
حال این پرسش مطرح است که در اندیشة مقام معظم رهبری، یک رئیس جمهوردر نظام مردم‌سالار دینی چه وظایف و نقشی در یک سیستم دارد: تلاش برای پاسخ به این سؤال، ساختار پژوهش ما را شکل خواهد داد.
برای شکل گیری انتخابات به سه عنصر نیاز است:
یکم. انتخاب مردم؛ دوم. نامزدهای انتخابات؛ سوم. ارتباط نامزدها با مردم.
اما شرح و بسط هر یک از این عناصر:
یکم. انتخاب مردم
مردم موتور اصلی حرکت جامعه و تضمین‌کنندة سعادت، رشد و تعالی جامعهاند و بی‌حضور و مشارکت آنان، اهداف متعالی اسلام و جامعه اسلامی هرگز تحقق نخواهد یافت.
الف) جایگاه مردم در قانون اساسی: مرور گذرا بر قانون اساسی و مطالعه فصول و اصول مختلف آن، نشان میدهد که مردم نقشی اساسی و جدی، هم در شکلگیری و پیروزی انقلاب اسلامی ایران، هم در تأسیس نظام جمهوری اسلامی و هم در استمرار و اداره نظام اسلامی داشته و دارند. از مهمترین عرصهها و نمودهای نقش و تأثیر مردم در نظام جمهوری اسلامی، میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
1. شکلگیری انقلاب و پیروزی آن؛2. حق حاکمیت ملی؛ 3. تعیین نوع نظام؛ 4. تصویب قانون اساسی و اصلاحات آن؛ 5. انتخاب غیر مستقیم رهبری؛ 6. انتخاب مستقیم رئیس جمهوری؛ 7. انتخاب مستقیم نمایندگان مجلس؛ 8. شوراها؛ 9. همه پرسی؛ 10. نظارت عمومی و...
یکی از این نمودها، انتخاب نمایندگان مجلس است. طبق «اصل 63» قانون اساسی، «دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی چهارسال است» و«نمایندگان ملت به طورمستقیم و با رای مخفی انتخاب می‌شوند»[1]
ب) جایگاه مردم در اندیشه رهبران دینی: بر این اساس، رهبری جمهوری اسلامی معتقد است: «همه مسئول سرنوشت کشور و اسلام هستند، چه در نسل حاضر و چه در نسلهای آتیه [2]و گمان نمیکنم که نقش و اهمیت انتخابات بر کسی پوشیده باشد». بحمدالله هر چه از عمر با برکت انقلاب شکوهمند اسلامی میگذرد، مردم مسلمان و متعهد کشور به اهمیت حضور و نقش تعیین‌کنندة خود در تمامی صحنههای انقلاب آشناتر می‌شوند و راز دوام، بقا و استحکام قیام الهی خود را بهتر کشف مینمایند.[3] از طرفی مقام معظم رهبری این حضور را حضوری مسئولانه میداند: «وظیفه آحاد عظیم ملت هم این است که در این حادثه بسیار مهم که به سرنوشت کشور مربوط میشود، به طور دلسوزانه و مسئولانه شرکت کنند».[4] از طرفی ایشان انتخابات را مظهر اقتدار ملی میداند: «... اگر ملت عزیز ایران بتواند در این انتخابات، آرای فراوان خود را به میدان بیاورد و حضور مردمی، حضور چشمگیری باشد، این بزرگترین مظهر اقتدار و عزت ملی است».[5]
ج) ویژگیهای انتخاب مردم: طبق اندیشه رهبران دینی ما، انتخابات نمایندگان مجلس توسط مردم یک اصل است و این اصل به دلیل ویژگیهای ذیل است.
1. مسئولیت‌پذیری همگانی.[6]
2. عدم مسامحه در انتخابات.[7]
3. شرکت در انتخابات برای حفظ حیثیت اسلام و مصالح کشور.[8]
4. مبتنی بودن سرنوشت کشور بر انتخابات.[9]
د) اصول انتخاب مردم: مقام معظم رهبری چند مسئله اساسی را در انتخاب مردم، شرط میداند.
1. مسئله حضور مردم: ایشان معتقد است که هر کس به نظام اسلامی علاقه دارد، در این انتخابات شرکت خواهد کرد و انتخابات را یک تکلیف الهی و اسلامی محاسبه میکنند. کسانی که به مسائل دینی توجه ندارند نیز باید به چشم یک تکلیف وجدانی و ملی به آن بنگرند.[10] علاوه بر این باید انتخابات را یک آزمایش بزرگ بدانند. بنابراین مقام معظم رهبری، حضور مردم را یک آزمایش بزرگ و شرکت در آن را یک تکلیف الهی، اسلامی، وجدانی و ملی میداند. حضرت آیت الله خامنه‌ای در اجتماع عظیم مردم یزد، با تشکر صمیمانه از ابراز احساسات گرم و پرشور آنان، اعتماد به نفس ملی را از عوامل اصلی توفیقات ملت ایران در میدانهای مختلف خواندند و با اشاره به اهمیت فراوان انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی، حضور گسترده و همه جانبه مردم در این انتخابات، تلاش برای شناسایی و انتخاب نامزدهای اصلح و مراعات رفتار صحیح انتخاباتی و پرهیز از تخریب نامزدها، را ضروری برشمردند.[11]
ایشان یکی از اهداف دشمنان اسلام را بی‌رونق کردن انتخابات و شرکت نکردن مردم در آن میداند که مردم باید نسبت به آن هوشیار باشند: «دشمن چشم دوخته است که انتخابات بی‌رونقی بشود، برای آنها این مهم است در درجه اول، دشمن مایل است که انتخابات، بی‌رونق شود.» [12]
2. ویژگیهای حضور: از مهمترین ویژگیهای حضور مردم در انتخابات به این شرح است:
1ـ2. حضور حداکثری است: یکی از بزرگترین شاخصهای مردمی‌بودن حکومتها در دنیا، شرکت مردم در انتخابات و گزینشهای بزرگ ملی است. از نظر رهبری، اگر مردم حضور حداکثری داشته باشند، نتایج ذیل حاصل میشود:
الف) کشور بیمه میشود: مقام معظم رهبری معتقد است: «حضور مردم در انتخابات، کشور را بالفعل بیمه میکند. انتخابات نشان‌دهنده واقعی حضور مردم در صحنه سیاسی کشور است. هر انتخاباتی که پر شور «برگزار» شود، کشور را بیمه میکند».[13]
ب) اقتدار حکام افزایش مییابد: «اگر ملت عزیز ایران بتواند در این انتخابات آرای فراوان خود را به میدان بیاورد و حضور مردمی، حضور چشمگیری باشد، این بزرگترین مظهر اقتدار و عزت ملی است». [14]
ج) آینده دولت را تضمین میکند: «حضور شما، پایداری انقلاب را محکم میکند و به مدیران آینده کشور جرأت و قدرت کار میبخشد و آینده را تضمین میکند».[15]
د) اثبات نظام مردم‌سالاری است: «حضور [شما] در پای صندوقها، نشان دادن مردم‌سالاری در این کشور، تقریباً از همه کشورهای غربی و کشورهای لائیک بیشتر بوده و این دفعه هم به فضل الهی همین طور خواهد شد».[16]
هـ)موجب پیشرفت و زنده شدن فضای زندگی خواهد شد: «حضور مردم زنده کنندة فضای زندگی در یک کشور است. وقتی مردم در سیاست دخالت نکنند و نسبت به اوضاع سیاسی اظهار نظر و دلسوزی نکنند و ندانند که چه کسی آمد و رفت و چه کسی مسئولیت پیدا کرد و ندانند که با چه کسی مبارزه میکنیم و به کدام سمت میرویم، کشور پیش نخواهد رفت.»[17]
2ـ2. حضور به همراه انتخاب اصلح: از نظر مقام معظم رهبری، مسئله انتخابات مسئله سپردن سرنوشت بخش عمده امکانات کشور به یک نفر و یک مجموعه است و سرنوشت مسائل اقتصادی، فرهنگی، روابط خارجی و مسائل گوناگون دیگر تا حدود زیادی به این قضیه وابسته است؛ از این رو «مردم وظیفه دارند، به ملاکهای دینی و شرعی و انقلابی نگاه کنند، به روابط و قوم و خویشی و این طایفه و این طور چیزها نگاه نکنند؛ ببینند واقعاً چه کسی با معیارهای الهی و انقلابی مناسبتر و به آن نزدیکتر است، او را انتخاب کنند و با شور و شوق به عنوان یک وظیفه در این کار دخالت کنند».[18] ایشان معتقد است که انتخاب فرد اصلح و دارای تقوا و تدبیر، وظیفهای شرعی، عقلی و انقلابی است و کوتاهی در این امر، یا (کوتاهی) در حضور پای صندوقهای رأی، خسارتهای جبران‌ناپذیری به بار خواهد آورد.[19]
هـ) راههای شناخت نامزدها:
1. تشخیص خود فرد: امام خمینی (ره) راههای شناخت نامزدهای شایسته را به مردم گوشزد میکند و میفرماید: «احدی شرعاً نمیتواند به کسی کورکورانه و بدون تحقیق رأی بدهد».(22) ایشان همچنین میفرماید: «فرض کنید که اگر همة کسانی که در رأس[اند] پیشنهاد بکنند که فلان آدم را شما وکیل کنید، لکن شما به نظرتان درست نباشد، جایز نیست شما تبعیت کنید، باید خودتان تشخیص بدهید که آدم صحیحی است تا اینکه بتوانید رأی بدهید».(23)
2. شناخت سوابق اشخاص: امام (ره) مینویسد: «امید است ملت مبارز و متعهد، به مطالعه دقیق در سوابق اشخاص و گروهها، آرای خود را به اشخاصی بدهند که به اسلام عزیز و قانون اساسی وفادار باشند».(24) ایشان در جایی دیگر می‌فرمایند: «در هر حال، مردم با بصیرت و درایت و تحقیق، کاندیداهایی را شناسایی کردند و به سوابق و روحیات و خصوصیات دینی ـ سیاسی نامزدهای انتخاباتی توجه نمایند».(25)
3. معرفی روحانیون متعهد: امام معتقد است: اگر برای کسی شناخت نامزد مشکل باشد، میتواند از طریق «معرفی روحانیون متعهد در شهرستانها یا اشخاص متدین موجه که گرایش به چپ و راست یا دستهای نداشته باشند»،(26) به انتخاب بپردازد.
4 مشورت با علما و اشخاص مورد اعتماد: در نظر امام «مردم با علما و اشخاص مورد اعتمادشان مشورت کنند، بعد به هر کس که خواستند رأی دهند». (27)
دوم. نامزدهای انتخابات:
در نظام جمهوری اسلامی، نمایندگی شأن مهمی است. کسی که نامزد پستهای حکومتی میشود، باید بداند که در چه نظامی وارد صحنه شده است؛ زیرا نظامهای سیاسی، تفسیر و تلقی یکسانی از پستهای حکومتی ندارند. در نظام غربی، پستهای حکومتی ماهیت قدرت‌مدارانه دارند و انتخابات، عرصه مسابقه و رقابت خواهد بود و این رقابت در جهت کسب قدرت سیاسی است که این برگرفته از اندیشه غرب است که اعتقاد دارد علم تولیدکنندة قدرت است، از این رو رقابت انتخاباتی نامزدها، رقابت در قدرتطلبی است. اما در نظام اسلامی، پستهای حکومتی ماهیت قدرت‌مدارانه ندارد؛ قدرت از آن خداست و اگر مقام و منصبی در نظام اسلامی است، نه برای تصاحب قدرت که برای جلب رضای الهی، در خدمت به بندگان او، عدالت‌گستری است. بنابراین چگونه آمدن و چگونه ماندن یک نماینده، بسیار مهم است.
الف) چگونه آمدن: طبق قانون اساسی شخصی که در انتخابات نمایندگی مجلس برای انتخاب شدن شرکت میکند، باید پیش از شروع انتخابات، آمادگی خود را رسماً اعلام دارد. وی باید صفات و شرایط لازم این مقام را دارا باشد.
بر طبق اندیشههای امام و مقام معظم رهبری، رئیس جمهور باید دارای ویژگیهای ذیل باشد:
1. صالح و دیندار: یک رئیس جمهور باید «صد در صد مسلمان و معتقد به احکام اسلامی و معتقد به اجرای احکام اسلام و مخالف با مکتبهای انحرافی و معتقد به جمهوری اسلامی باشد».[20] علت چنین شرطی این است که با این مقدمه، بسیاری از مشکلات یا پیش نمیآید یا اگر پیش بیاید، نماینده در صدد رفع آن برمیآید: «اگرشایسته و متعهد به اسلام و دلسوز برای کشور و ملت باشد، بسیاری از مشکلات پیش نمیآید و مشکلاتی اگر باشد، رفع میشود».[21]
2. اخلاص در عمل:مراد از اخلاص آن است که کارها به انگیزه الهی و برای رضای خداوند باشد. از نظر رهبری انقلاب اسلامی، کار یک مسئول باید نه فقط رضای مردم، بلکه کسب رضای خداوند باشد. کار مسئول امور و صاحب منصب در نظام اسلامی، فقط مواجهه با مردم نیست، اگر با خدا متصل نباشد، کار برای مردم و خدمت به آنها، یعنی همان مسئولیت اصلیای که دارد، معطّل خواهد ماند.[22] ایشان معتقد است «هنر مردم شهرهای مختلف کشور این است که از میان این نامزدها، بهترین افراد را از لحاظ ایمان، اخلاص، امانت، دینداری و آمادگی برای حضور در میدانهای انقلاب انتخاب کنند و به کسانی رأی دهند که نسبت به نیازهای مردم دردشناس‌ترین و دردمندترین افراد باشند.»[23]
3. جدایی از جریان نفاق: بر طبق اندیشه رهبران ما، یک رئیس جمهور واقعاً باید به اسلام معتقد باشند؛ نه فقط در ظاهر به آن اظهار نمایند. امام خمینی در این باره میفرماید: «همه چیز ما باید روی موازین اسلامی‌باشد. افرادی که تعیین می‌شوند، باید کسانی باشند که به درد اسلام و جمهوری اسلامی بخورند و عقیدهشان هم این باشد که اسلام خوب است، نه فقط اظهار کنند، ولی عقیده نداشته باشند، کما اینکه در اول انقلاب، خیلیها اظهار اسلام میکردند».[24]
4. دلسوز باشد:از نظر مقام معظم رهبری بیشتر مشکلات ملتها در هر جا که رنجی بردهاند، این بوده که مسئولان دلسوزی که تنها همتشان بر طرف کردن مشکلات مردم باشد در میان آنها یا نبودهاند یا کم بودهاند:[26] «امید آن دارم که با وحدت کلمه و کوشش، در راه التیام بین قشرهای مختلف، موفق شوید که نمایندگانی متعهد، متفکر، دلسوز به ملت و به خصوص طبقه مستضعف و خدمتگزار به اسلام و مسلمین [باشید]».[27]
5. معتقد به اسلام، جمهوری اسلامی و قانون اساسی: این حساسیت به اندازهای است که امام خمینی(ره) میفرماید: «من متواضعانه از شما میخواهم که حتی‌الامکان در انتخاب اشخاص با هم موافقت نمایید و اشخاص اسلامی، معتقد، غیر منحرف از صراط مستقیم الهی را در نظر بگیرید و سرنوشت اسلام و کشور خود را به دست کسانی دهید که به اسلام و جمهوری اسلامی و قانون اساسی معتقد و نسبت به احکام نورانی الهی متعهد باشند و منفعت خود را بر مصلحت کشور مقدم ندارند».[28]
6. شجاع باشد: بسیاری از ملتها به این دلیل پیشرفت نکردهاند که رؤسا و مسئولانشان، شجاعت نداشتهاند، پس «کسانی را که انتخاب میکنید، باید مسائل را تشخیص دهند، نه افرادی باشند که اگر روس یا آمریکا یا قدرت دیگری تشری زد بترسند، باید بایستند و مقابله کنند».[29] مقام معظم رهبری معتقد است: «این ملت، چون ملت شجاع و آزادهای است، ملتی است که تهدید قدرت‌های مستکبر جهانی او را به عقب نمینشاند، بنابراین نماینده او هم باید شجاع باشد و نترسد، شجاعت در مقابل دشمن، شجاعت در مقابل باطل، شجاعت در پذیرش حرف حق».[30]
ب) چگونه ماندن: وقتی ملت توانست با انتخاب درست خود بر عرصة سیاست تأثیرگذار باشد، باقی ماندن یک نماینده بر این موقعیت، مهمترین دغدغه او خواهد بود و این مسئله به تدبیر و عمل سیاسی نماینده منتخب وابسته است.
به موجب اصول قانون اساسی، رئیس جمهور در حدود اختیارات و وظایفی که به موجب قانون اساسی یا قوانین عادی به عهده دارد، در برابر ملت، رهبر مسئول است. این مسئولیت را میتوان در اندیشه رهبران دید؛ مهمترین این وظایف در اندیشه رهبران دینی به این شرح است:
1ـ عدم تجمل و اسراف در زندگی: در نظر مقام معظم رهبری «مسئولان نظام اسلامی نباید در رفتار و عمل خودشان، مسرفانه و متجملانه زندگی کنند و بالاتر از آن، نباید طوری زندگی کنند که روش اسرافآمیز و تجملآمیز را به یک فرهنگ تبدیل کنند».[31]
2ـ تلاش در راه حفظ استقلال کشور و عزت ملّی: از دیدگاه ایشان «این مجاهدت، تنها راهی است که ما در پیش داریم و باید نگذاریم، در عزم خودمان فتوری به وجود بیاید. این مجاهدت در میدانهای گوناگونی است که اهم آنها، یکی مجاهدت در راه حفظ استقلال کشور و عزت ملی در برابر سیاست توسعهطلبی و انحصارطلبیای است که آمریکا در نگاه چند ساله اخیر به دنیا دارد».[32]
3ـ مجاهدت در راه نشر فرهنگ اسلام و تفکر دینی: عامل دیگر مجاهدت در راه «نشر فرهنگ اسلام ناب و تفکر دینی و ترویج تفکری است که به بیداری دنیای اسلام انجامید، ترویج این تفکر در دنیای اسلام، چیزی است که در هیچ نقطهای از دنیای اسلام، در زمان ما و لااقل قرنها پیش از زمان ما سابقه نداشته است».[33]
امام خمینی (ره) نیز معتقد است، یک نماینده باید مدافع اسلام ناب محمدی باشد: «مردم [به افرادی] رأی دهند که متعهد به اسلام و وفادار به مردم باشند... و در یک کلمه، مدافع اسلام ناب محمدی (ص) باشند».[34]
4ـ مجاهدت در راه گسترش آبادانی و توسعه زندگی مردم کشور: رهبری معتقد است: «میدان دیگر، میدان مجاهدت برای گسترش آبادانی و توسعه زندگی مردم در داخل کشور است؛ البته بار عمده این مجاهدت، بر دوش دستگاههای اجرایی کشور است».[35]
5ـ مجاهدت برای بسط عدالت و رفع تبعیض و جلوگیری از تطاول بیت‌المال: «یکی از دشوارترین میدانهای مجاهدت، میدان مجاهدت برای بسط عدالت است... تا وقتی در جامعه عدالت باشد، تبعیض نباشد، نگاه متفاوت به اشخاص و قشرها نباشد و امتیازطلبیهای زیادی و نابحق و نابجا در جامعه وجود نداشته باشد، مردم بر خیلی از ناکامیها صبر میکنند».[36] از نظر رهبری «وظیفه بزرگ امروز، بر طرف‌کردن مشکلات زندگی مردم است؛ چه مشکلات اقتصادی که در درجه اول است و چه مشکلات دیگر که آنها هم مسائل مردم است. وظیفه اول و اساس تکلیف ما، به عنوان مسئول، خدمت به مردم است».[37]
6ـ مبارزه با فقر و فساد و تبعیض: «بنده باز هم با صدای بلند اعلام می‌کنم که مسئولان کشور، چه در قوّه مجریه، چه در قوّه قضائیه و چه در قوّه مقننه، باید با فقر، فساد و تبعیض در این مملکت، مبارزه کنند. اگر بخواهند وضع امنیت کشور را، وضع معیشت مردم را، وضع عزت بینالمللی ما را تأمین کنند، راهش مبارزه با همینهاست».[38]
7ـ پاسخگویی: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای میفرماید: «مسئولان بلندپایه کشور، قوای سه‌گانه، همه باید پاسخگو باشند؛ پاسخگوی کار خود، پاسخگوی تصمیم خود، پاسخگوی سخنی که بر زبان آوردهاند و تصمیمی که گرفتهاند».[39]
8ـ معیار قرار دادن اسلام و قرآن.[40]
9ـ پایبندی به همه ارزشها و حرکت بر اساس آن.[41]
10ـ عمل به قانون اساسی و خدمت به مردم و جلب محبت و اعتماد آنان.[42]
سوم. ارتباط نامزدها با مردم
در عرصه رقابت انتخاباتی، آنچه دو سوی انتخابات (مردم و نامزدهای انتخابات) را به هم پیوند میزند، ساز و کار تبلیغات است. «ترانس کوآلتر» میگوید: «تبلیغات تلاشی است که توسط برخی افراد یا گروهها، با بهرهگیری از وسایل ارتباطی برای کنترل، تغییر یا شکل‌دادن نگرش دیگر گروهها انجام میشود».[43]حضرت امام خمینی (ره) در تعریف تبلیغات معتقد است: «تبلیغات همان شناساندن خوبیها و تشویق به انجام آن و ترسیم بدیها و نشان دادن راه گریز و منع از آن است».[44]
حال سؤال این است که نامزدهای انتخاباتی در نظام جمهوری اسلامی، باید چه معیارها و ضوابطی را برای تبلیغات رعایت کنند. در اندیشه رهبران ما، انتخابات در کشور مسابقهای برای خدمت است؛ نه مسابقهای برای کسب قدرت، پس در منطق اسلامی، قدرت، عزت، آبرو، خوشنامی و امکانات، فقط و فقط برای خدمت به مردم و حرکت دادن خود و جامعه و کشور در راه نظام مقدس اسلامی و رسیدن به آرمانهای بلندی است که انسانها نیاز دارند. بنابراین هر کس که آماده است تا بیش از دیگران زحمت بکشد و توقعی را که مسئولان کشورهای دیگر از مقام و موقعیت خود دارند، نداشته باشد، داخل این میدان شود.[45]
بنابراین، ملاکهای تبلیغات اسلامی در انتخابات، از دیدگاه رهبران انقلاب اسلامی دارای ویژگیهای ذیل است:
1ـ ارزشهای نظام اسلامی را تخریب نکنند.
2ـ به تخریب یکدیگر نپردازند.
3ـ آمارهای دقیق را به مردم ارائه نمایند.
4ـ در کمال صداقت با مردم سخن بگویند و عقیده و نیت واقعیشان را بازگو کنند.
5ـ وحدت ملی را خدشهدار نکنند.
6ـ وعده‌های ناممکن به مردم ندهند و سطح مطالبات مردم را بالا نبرند.
7ـ از تبلیغات پر هزینه خودداری کنند: «در تبلیغات انتخابات که آزمایش عظیمی برای ملت است، مراقبت شود که مخارج بیش از [حد] متعارف و زیادی و اسراف‌گونه انجام نگیرد».[46] همچنین ایشان می‌فرمایند: «در شناخت نامزدها، نباید تبلیغات رنگین و متنوع و یا وعده‌های بزرگ و غیرعملی عمران و آبادانی را ملاک قرار داد، چرا که اینگونه کارها وظیفه دولت است و وظیفه نماینده مجلس شناخت و تصویب قوانین مورد نیاز و مشخص کردن مسیر حرکت قوای مجریه و قضاییه است.»[47]
8 ـ رعایت اخلاق اسلامی در انتخابات: «از آقایان کاندیداها و دوستان آنان انتظار دارم که اخلاق اسلامی ـ انسانی را در تبلیغ برای خود و کاندیداهای خویش مراعات و از هرگونه انتقاد از طرف مقابل که موجب اختلاف و هتک حرمت باشد، خودداری نمایند که برای پیشبرد مقصود، ولو اسلامی باشد، ارتکاب خلاف (اخلاقی و فرهنگی)، مطرود و از انگیزههای غیر اسلامی است».[48] رهبری در دیدار مردم یزد نیز فرمودند: «هتک آبرو و تخریب افراد در شب‌نامه‌ها، مطبوعات، پایگاههای اینترنتی و دیگر وسایل، به هیچ وجه صحیح و مصلحت نیست و اینجانب درخواست و اصرار می‌کنم که علاقه‌مندان نامزدها فقط به تبلیغ و تعریف از افراد مورد نظر خود بپردازند و از روشهای تخریبی معمول در برخی کشورها به شدت پرهیز کنند.»[49]
9. رعایت کمال آرامش و عدم ایجاد جو بحران در انتخابات: «من بسیار مایل هستم که گروههایی که متعهد و معتقد به جمهوری اسلامی و خدمتگزار به اسلام هستند، در مبارزات انتخاباتی کمال آرامش را در تبلیغ کاندیداهاشان رعایت نمایند و نسبت به یکدیگر تفاهم و صمیمیت و اخوت اسلامی داشته باشند و از تفرقه و کدورت شدیداً احتراز کنند».[50]
10ـ عدم استفاده از اموال عمومی در انتخابات: «اینجانب به هیچ وجه و به هیچ کس اجازه نمیدهم تا از سهم مبارک امام (ع) یا از اموال دولت و اموال دفاتر و سازمانها و مجامع و اموال عمومی خرج انتخابات کند». [51]
خلاصه آنکه نماینده، از زمان آمدن تا زمان رفتن، نسبت به مردم، قانون اساسی، انقلاب اسلامی و دفاع از اندیشه ولایت مطلقه فقیه مسئول است و در این مسئولیت، باید در همه لحظهها خدا را حاضر و ناظر بر اعمال و رفتار خود بداند تا بتواند وظایف خود را به منصه عمل برساند.
پی‌نوشت‌ها:
* . دانشجوی دکترای انقلاب اسلامی، عضوهیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی لاهیجان
[1] . اصل 62 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
[2] . 15/3/68، صحیفه نور، ج 21، ص 187.
[3] . صحیفه نور، ج 20، ص 193.
[4] . سخنرانى مقام معظم رهبرى در اجتماع مردم گیلان، اردیبهشت 1380.
[5] . همان،1/1/1380.
[6] . صحیفه نور، ج 12، ص 6.
[7] . همان، ج 18، ص 198.
[8] . همان، ج 12، ص 7ـ 6.
[9] . همان، ج 18، ص 253.
[10]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 18/1/1378.
[11]. سخنرانى مقام معظم رهبرى ،
[12]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 18/1/1378.
[13]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 15/7/1377.
[14]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 1/1/1380.
[15]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 23/4/1368.
[16]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 18/3/1380.
[17]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 22/9/1368.
[18]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 14/11/1372.
[19]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 23/4/1368.
[20] . صحیفه نور، ج 12، ص 75.
[21] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 25/9/1379
[22] . همان
[23] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، ????/??/?.
[24] . صحیفه نور، ج 18، ص 179.
[25] . سخنرانی مقام معظم رهبری، 24/11/1382.
[26] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 4/3/1378.
[27] . صحیفه نور، ج 11، ص 273، 28/11/58.
[28] . همان، ص 269.
[29] . همان، صحیفه نور، ج 18، ص 198.
[30] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 24/11/1382.
[31] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 25/9/1379.
[32] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 19/6/82.
[33] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 19/6/82.
[34] . 11/1/67، صحیفه نور، ص 194.
[35]. سخنرانى مقام معظم رهبرى، 19/6/1382.
[36] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 19/6/1382.
[37] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 1/1/1378.
[38] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 7/1/1379.
[39] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 26/1/1383
[40] . 30/9/1370 و صحیفه نور، ج 12، ص 7، 22/12/58.
[41] . 23/2/1379 و صحیفه نور، ج 11، ص 273، مورخه 28/11/58.
[42] . 29/3/1379 و صحیفه نور، ج 21، ص 187، مورخه 15/3/68.
[43] . تبلیغات و جنگ روانى، ترجمه حسین حسینى، (تهران: دانشگاه امام حسین (ع))، 1372، ص 96.
[44] . روزنامه رسالت 15/1/68.
[45] . سخنرانى مقام معظم رهبرى، 11/2/1380.
[46] . خطبه دوم نماز جمعه تهران، شنبه 29 اردیبهشت 1380.
[47] . سخنرانى مقام معظم رهبرى
[48] . صحیفه نور، ج 11، ص 187.
[49] . سخنرانى مقام معظم رهبرى
[50] . صحیفه نور، ج 11، ص 188.
[51] . همان، ج 2، ص 101.
نویسنده:علی اخترشهر