| معرفی کتاب: انقلاب اسلامی سال 1979 (1357) ایران پدیده‌ای شگفت‌انگیز، بزرگ و بسیار مهم‌بود؛ توازن قوا را در روابط بین‌الملل به هم زد، موجب بیداری اسلامی در جهان اسلام‌شد، نظام‌های حاکم و مرتجع منطقه را متزلزل کرد و آمریکائیان را به شدت تحقیرکرد و ایدئولوژی اتحاد جماهیر شوروی را به چالش کشید؛ قدرت‌مندترین حکومت‌منطقه را به سرعت ساقط کرد و ایران وابسته به بلوک غرب و عضو سنتو را به یک‌حکومت مستقل، انقلابی و مدعی تبدیل کرد.
بسیاری از جامعه‌شناسان سیاسی در چرایی وقوع این انقلاب، نظریه‌پردازی‌های‌بسیاری کرده‌اند و یک بار دیگر بحث انقلاب و عوامل آن در محافل دانشگاهی و علمی‌جهان رونق گرفت و نظریاتی بر نظریه‌های سابق افزوده شد.
ما در این کتاب بر سر این نیستیم تا نظریه‌ای را ثابت و یا ردّ نماییم؛ چه معتقدیم‌حوادث، زمینه‌ها، عوامل، تمایزات، ویژگی‌ها و بسیاری از ابعاد انقلاب اسلامی‌توصیف نشده است تا بر مبنای واقعیت‌ها، داده‌ها و اطلاعات صحیح تحلیل و نظریه‌ساخته شود.
امام‌خمینی رهبر، ایدئولوگ، معلم و معمار انقلاب اسلامی، قبل از پیروزی انقلاب براین مهم تأکید کردند و در پیامی که به مناسبت کشتار مردم مشهد و رفسنجان و جهرم درتاریخ 5/5/1357 صادر کردند، فرمودند:
«لازم است برای بیداری نسل‌های آینده و جلوگیری از غلط‌نویسی مغرضان، نویسندگان متعهد با دقت تمام به بررسی دقیق تاریخ این نهضت اسلامی‌بپردازند و قیام‌ها و تظاهرات مسلمین ایران را در شهرستان‌های مختلف با تاریخ‌و انگیزه‌ی آن ثبت نمایند تا مطالب اسلامی نهضت روحانیت، سرمشق جوامع‌و نسل‌های آینده شود. ما که هنوز در قید حیات هستیم و مسائل جاری ایران راکه در پیش چشم همه‌ی ما به روشنی اتفاِ افتاده است دنبال می‌کنیم، فرصت‌طلبان و منفعت‌پیشگانی را می‌بینیم که با قلم و بیان بدون هراس ازهرگونه رسوایی، مسائل دینی و نهضت اسلامی را برخلاف واقع جلوه‌می‌دهند... از این جهت روشن شدن مبارزات اصیل اسلامی در ایران از ابتدای‌انعقاد نطقه‌اش تاکنون و رویدادهایی که در آینده اتفاِ می‌افتد از مسائل مهمی‌است که باید نویسندگان و علمای متفکر و متعهد بدان بپردازند.»
با همه‌ی زحماتی که تاکنون در این باره کشیده شده است، در مقابل عظمت این‌انقلاب بسیار ناچیز است. کم‌کاری‌های انقلابیون در نگارش واقعیت‌ها و تحولات از یک‌طرف و تحریف دشمنان از طرف دیگر، نظریه‌پردازی را بر انقلاب اسلامی مشکل کرده‌است. افزون بر آن «نظریه‌پردازانی که پدیده‌ی انقلاب را مورد مطالعه قرار داده‌اند بر سرماهیت آن دچار اختلاف نظر می‌باشند. به علاوه هنوز به نتایج عموماً پذیرفته شده‌ای‌درباره‌ی وقوع انقلابات دست نیافته‌اند.»
این موضوع را نیز انکار نمی‌کنیم که جستن یک عامل برای انقلاب و تسرّی آن به‌همه‌ی انقلاب‌ها و حکم واحدی را جاری کردن، تلاش بیهوده‌ای است که از آن نظریه‌ای‌به دست می‌آید که به شدت ابطال‌پذیر خواهد بود. چه عامل انقلاب را ساختاری بدانیم‌یا ارادی و علّت آن را اقتصادی بدانیم یا سیاسی یا فرهنگی، این عوامل در بسیاری ازکشورها مکرراً اتّفاق افتاده است، ولی محصول طبیعی آن انقلاب نبوده است. از این‌جهت بسیاری از دانشمندان معتقد به ناهمگونی انقلاب‌ها شده‌اند و تأکید کرده‌اند که
«در تاریخ هم‌چون هر جای دیگری هرگونه مقایسه نکوهیده است و انقلاب‌هابیشتر به خاطر تفاوت‌های ویژه‌اشان قابل ملاحظه‌اند تا عناصر مشترکشان.»
به همین جهت خانم تدا اسکاچپول (Theda Skocpol) با این که از ساختارگرایان‌بود، با مطالعه‌ی انقلاب اسلامی یک باره نظرش تغییر کرد و در مقاله‌ای تحت عنوان«دولت تحصیل‌دار و اسلام شیعی در انقلاب ایران» بر نقش اراده، آگاهی، رهبری واندیشه در انقلاب اسلامی تأکید کرد و نوشت: «اگر در دنیا تنها یک انقلاب موجود باشدکه آگاهانه ساخته شده است آن انقلاب، انقلاب ایران است.»
با همه‌ی پیچیدگی‌های انقلاب اسلامی ایران، نقش سه عنصر بسیار مهم، برجسته وآشکار بود: ایدئولوژی اسلام شیعی، رهبری امام خمینی و مردم مصمم. در کتاب«چهارده سال رقابت ایدئولوژیک شیعه در ایران 1343 ـ 1356» تا حدودی ازایدئولوژی انقلاب و چرایی مقبولیت آن بحث کردیم و در این کتاب به تشریح رهبری‌امام خمینی و جانفشانی‌ها و جهاد مردم ایران می‌پردازیم که چگونه رهبری‌های‌خردمندانه‌ی امام خمینی با اندیشه‌ی شیعی، مردم را به یک آگاهی خودباورانه رساند که‌از هرگونه ایثاری برای سرنگونی رژیم شاهنشاهی و برقراری جمهوری اسلامی دریغ‌نکردند. بخش اوّل کتاب به بحث‌های نظری در مورد رهبری‌های حضرت امام‌می‌پردازد و در بخش بعدی فداکاری‌های ملت ایران، سیر حوادث، وقایع و گسترش‌بحران را تبیین می‌کند و در بخش سوم سیر فروپاشی رژیم و سرانجام پیروزی انقلاب‌اسلامی را تشریح خواهد کرد و در تمام این مباحث نشان خواهیم داد که چگونه ملّت بافداکاری، جهاد و شهادت و رهبری با تدبیر و با درایت مسیر حرکت تاریخ را به سوی‌پیروزی هدایت کرد.
یکی از ویژگی‌های این کتاب فراوانی جدول‌های حوادث است که جهت مقایسه ونشان دادن سیر حوادث تهیه شده‌است. این جدول‌ها بر مبنای اسناد ساواک مرکز اسنادانقلاب اسلامی، کتاب‌های دوم تا هیجدهم انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک وروزنامه‌های کیهان و اطلاعات به جز ایام اعتصاب تهیه و تدوین شده است. این جدول‌هاعلاوه بر آسان کردن مقایسه‌ی ادوار انقلاب اسلامی، اشاره‌ای است به نقش شهرهای‌مختلف ایران در انقلاب. با این حال اعتراف می‌کنم این همه‌ی مبارزات مردم ایران‌نیست، بلکه گوشه‌هایی از جهاد مردم است که من به منابع آن دسترسی داشتم و یا ثبت‌شده بود.
امید است این کتاب با تمامی کاستی‌های آن برای همه‌ی کسانی که خواهان آگاهی ازچگونگی پیروزی انقلاب اسلامی هستند، مفید باشد.
منبع:مرکز اسناد انقلاب اسلامی | 