راه میانبر در سیر و سلوک

درس اخلاق آیت الله قرهی(2)

قسمت اول را از اینجا ببینید

آنچه می‌خوانید گزیده‌ای از درس اخلاق آیت الله قرهی*، مدیر حوزه علمیه امام مهدی (عج‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) است که در مسجد حوزه علمیه یاد شده، واقع در حکیمیه پیرامون مقام والدین و ضرورت نکوداشت جایگاه آن‌ها، ایراد شده است.

یکی از راه‌های رسیدن به لقاءالله «نیکی و برّ به والدین» است؛ این راه،‌ طریقی است که انسان را به سرعت به مقاصد والا می‌رساند، چنانچه اولیای الهی در مواقعی که مشکلی برایشان ایجاد می‌شد، به محضر پدر و مادر می‌رسیدند و از ایشان درخواست دعا داشتند و در مواقعی که ایشان در قید دنیا نبودند به زیارت قبور ایشان رفته و درخواست دعا برای حل مشکل خود می‌کردند؛ بنابراین در خواست از پدر و مادر مانند درخواست از خداوند است.

شیخ انصاری، در مواقعی مشکلی برایشان بوجود می‌آمد، دست پدر و مادر را می‌بوسید و درخواست دعا از ایشان می‌کرد و با اینکه شیخ انصاری بزرگترین مرجع شیعه عصر خود بود، مانند یک نوکر و خادم با مادر خود صحبت می‌کرد و در خواست دعا داشت.

از ملاصدرا نیز نقل شده است که در مواقعی که مشکلات علمی برایشان نا حل می‌گشت، به زیارت حضرت معصومه (س) می‌رفت و روبروی حضرت از ایشان طلب حقیقت را می‌کرد و به سرعت آن مشکل برایش حل می‌گشت؛ اما نکته قابل تأمل این است که ملاصدرا قبل از عمل زیارت؛ ثواب این زیارت را تقدیم به مادرش می‌کرد.

بنابراین می‌توان گفت که نیکی به والدین طریق و راه میان‌بر است که اگر انسان متوجه آن نشود؛ راه سلوک را گم خواهد کرد.

مفسران قرآن کریم، در مورد نیکی به پدر و مادر سخن شگفت‌انگیزی را بیان فرموده‌اند؛ و آن اینکه تبعیت از والدین همانند تبعیت از الله تبارک و تعالی است؛ چرا که در قرآن بعد از تبیین توحید، بلافاصله نیکی به والدین را مطرح کرده است و شیخ طوسی از این گونه مهره‌چینی قرآن چنین نتیجه می‌گیرد که هیچ عملی به اندازه نیکی به والدین انسان را به خداوند نزدیک نمی‌کند.

از برخی از عرفا نقل شده است که علت اینکه عده‌ای از بنی اسرائیل گوساله پرست شدند، عدم احترام‌گذاری به والدین بوده است.

یکی از دوستان نزدیکم نقل می‌کرد که در روزی آیت‌الله شیخ جواد تبریزی، بنده را فراخواند؛ زمانی که خدمت ایشان رسیدم از رؤیای صادقه‌ای سخن گفت که بنده در حال طواف بر کعبه بوده‌ام؛ در حالی که بنده به زیارت نرفته بودم و قضیه از این قرار بود که به عنوان روحانی کاروان به حج روم، در حالی که سال گذشته نیز رفته بودم، همسرم ناراضی بود؛ لذا گله را به محضر مادر برد و مادرم گفت که «راضی نیستم که مکه روی»، بنده اطاعت کردم و مادرم فرمود که انشاءالله تا زمانی که زنده هستی خداوند برای تو ثواب حج را ثبت کند.

علامه طهرانی از شاگردان عرفانی و فلسفی حلقه اول علامه طباطبایی و صاحب مجموعه کتاب‌های امام شناسی و الله شناسی و روح مجرد ـ که مربوط به زندگی عارف واصل سیدهاشم حداد است ـ در مورد ایشان می‌نگارد که سیدهاشم، مادرزنی بداخلاق داشت و دشنام‌های فراوانی به او می‌داد و او هیچ گاه احترام به او را دریغ نمی‌کرد؛ ولی روزی که فضای بدخلقی و دشنام‌های مادرزن بسیار بر او سخت آمد؛ تحمل خانه بر او سخت شد و از خانه بیرون زد و در بیابان پرده دنیا از چشم‌هایش کنار رفت و مقام خود را به علت احترام به مادر دید؛ بنابراین علامه طهرانی در ذیل این روایت آورده است که «مدارا» با پدر و مادر انسان را أعلی درجه بهشت می‌رساند.

در برخی از روایات آمده است که «از عاق والدین بترسید؛ چون بوی بهشت به انسان عاق شده نمی‌رسد» و مرحوم فیض کاشانی در ذیل این روایت آورده است که کسی که بوی بهشت به او نرسد؛ بداند که هرگز بهشت را نخواهد دید.

در روایت دیگری آمده است که دو گروه در روز حشر صورت‌هایشان سیاه است؛ 1. کسانی که امام عادل در میان‌شان باشد و از او تبعیت نکنند و به سوی شخص دیگری روند. 2. کسانی که مورد عاق والدین قرار گرفته‌اند.

از این مجموعه روایات استباط می‌شود که لطف خداوند شامل حال کسی می‌شود که به پدر و مادر خود نیکی و با ایشان مدارا کند؛ «مدارا»؛ یعنی اگر بدی از ایشان دیده شد به خاطر رضای خداوند چشم پوشی کند؛ چرا که روایتی از معصوم (ع) است که اگر کسی با بد اخلاقی‌های پدر و مادر مدارا کند؛ هنوز نتوانسته است یک لحظه سختی پدر و مادر که به خاطر او در دوران کودکی‌اش کشیده شده است، جبران کند.

گروه دین تبیان

* آیت‌الله روح الله قرهی در تهران و در خانواده‌ای متدین متولد و همزمان با گذراندن دوره متوسطه در سال 1355 تحصیلات حوزوی خود را آغاز كرد.

وی پس از گذراندن دوره مقدمات و تفسیر نزد آیت‌الله احمد ادیب، حجج اسلام سید نورالدین دزفولی و حاج میرزا علی اصغر هرندی در سال 1359 عازم قم شد و سطوح عالیه حوزوی را در قم گذراند.

قرهی سطوح عالیه فقه و اصول خود را نزد حضرات آیات گلپایگانی، مرعشی نجفی، تبریزی، بهجت، مكارم شیرازی و حسن زاده آملی و جوادی آملی گذراند و در نهایت از آیت‌الله مرعشی نجفی (ره) اجازه‌نامه اجتهاد كسب كرد.

وی در دوران هشت سال دفاع مقدس در كنار تحصیل دروس حوزوی بارها در میدان نبرد حق علیه باطل حضور پیدا كرد و در سال 1364 در منطقه عملیاتی فاو بر اثر گاز خردل اعصاب، شیمیایی شده و در سال 1365 نیز در منطقه عملیاتی شلمچه با اصابت تركش و تخلیه چشم راست و ساییدگی مهره‌های ستون فقرات به خیل جانبازان جنگ تحمیلی پیوست.

این جانباز 70 درصد، پس از جنگ تحمیلی، تدریس مكاسب، كفایة، تجرید العقاید و نهایة الحكمة را در مدرسه علمیه فیضیه قم آغاز كرد اما به سبب آسیب‌های ناشی از مواد شیمیایی و دستور پزشكان، از سال 1374 از شهر مقدس قم به سوی تهران هجرت كرد.

قرهی پس از دریافت مدرك دكترای فلسفه غرب از دانشگاه هامبورگ، در تهران به تدریس فلسفه، حقوق و معارف در دانشگاه‌های نیروی انتظامی، علامه طباطبایی (ره)، امام صادق (ع) و تهران مشغول شد.

وی از سال 1381 با تأسیس حوزه علمیه امام مهدی (عج) در شهرك حكیمیه تهران فعالیت‌های دانشگاهی خود را متوقف كرده و به تربیت طلاب پرداخت و افزون بر تدریس اخلاق،‌ تفسیر قرآن، ادبیات، منطق و كلام ،دوره روش تحقیق را نیز ویژه طلاب برگزار كرد و از سال تحصیلی 1388 تدریس خارج اصول را نیز آغاز كرد.

مؤسس حوزه علمیه امام مهدی (عج) تهران تاكنون كتاب‌های «گوهرهای فوق عرشی جلد 1» (شرح دعای ابوحمزه ثمالی)، «اكسیر رمضان»، «تفسیر قرآن كریم سوره حمد در چند مجلد»، «حج عارفان»، «اخلاق الهی و سیر و سلوك انسانی » ، «الحصول فی علم الاصول»، «زندگانی امام حسین از منظرهای مختلف»، «اصول فقه»، «شرح آداب الصلاة امام خمینی(ره)» و «شرح رساله ذكر و ذاكر علامه حسن‌زاده آملی» را تألیف كرده است.