همه ی محبوب ها ، فدای محبوب حقیقی !
" یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ آبَاءكُمْ وَإِخْوَانَكُمْ أَوْلِیَاء إَنِ اسْتَحَبُّواْ الْكُفْرَ عَلَى الإِیمَانِ وَمَن یَتَوَلَّهُم مِّنكُمْ فَأُوْلَـئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ" 1
در این آیه می فرماید : اگر پدر یا برادرتان در مسیر کفر حرکت می کند و از مسیر ایمان منحرف شده است شما حق ندارید آن پدر ولی خود قرار دهید یا با همان برادر رابطه ی ولایی برقرار کنید . و حال آنکه در منطق قرآن ، پدر و مادر بسیار محترم هستند حتی احسان به آنها در ردیف توحید قرار گرفته است .2
احسان به والدین کاملاً در کنار عبادت خدا (توحید) قرار دارد و یا در جای دیگر شکر خداوند را هم پایه ی شکر والدین قرار داده است .3
و نیز خداوند می فرماید : آن گونه که باید سپاسگزار من باشی ، همان گونه باید سپاسگزار از والدینت باشی؛ ولی در عین حال ، همین والدین اگر خواستند تو را از مسیر دین منحرف کنند ، اطاعتشان نکن . 4
خدا ، بالاترین محبوب
آیه ای در قرآن مطرح است در مورد محبت و توجه می دهد که هیچ کدام از چیزهایی که مورد علاقه و محبت شما هستند نباید در نظر شما محبوب تر از خدا باشند و در مقام عمل ، خواسته ی آنان در مقابل خواسته ی خدا مقدّم گردد که در این صورت ، فاسق از مرز بندگی خارج خواهد بود و خدا فاسقان را به سعادت مطلوب نمی رساند .
خداوند در این آیه چند عنوان از عناوین محبوب انسان را تذکر می دهد : پدرانتان ، فرزندانتان ، برادرانتان ، همسرانتان قوم و قبیله تان، اموالی که بدست می آورید و اگر اینها برای شما محبوب تر از خدا و رسول خدا و جهاد در راه خدا باشند ، منتظر باشید که کیفر خدا دامن گیر شما خواهد شد . چه آنکه شما در این صورت فاسق خواهد بود و خدا فاسقان را به سعادت نمی رساند و چیزی نصیبشان نمی کند .
نکته ای که در تأمل قرآن مجید مورد توجه است ، آن است که مقصود قرآن این نیست که عواطف پدر ی و فرزندی و... را از بین ببرید و پیوند محبت را قطع کنید ، بلکه منظور این است که در صورت انحراف آنها از مسیر دین عملاً با آنان قطع رابطه کنید و خواسته ی آنان را برخواسته ی خدا مقدم ندارید .
محبوب خدای محبوب تر!
پس باید توجه کنیم که آیه قرآن نمی گوید : اینها محبوب تو نباشند ، بلکه می گوید : محبوب تر از خدا نباشند ! چون اگر اینها محبوب انسان نباشند ، طردشان ارزشی ندارد ، ارزش آن زمانی مطرح می شود که از چیزی که دوست داریم به خاطر خدا بگذریم .
حضرت ابراهیم دوستدار فرزندش (اسماعیل) بود ، فرزندی که بسیار شایسته و کامل و دوست داشتنی بود اما خداوند فرمان داد که در راه من ذبحش کن ، او هم آماده به ذبح شد که در آن لحظه لوح تقدیر از جانب خدا به او رسید که تو خوب خواب خود را تصدیق کردی و دراین آزمایش الهی سربلند شدی. 5
طرد محبوب ، علامت قوت ایمان
مُصعَبِ بن عُمَید ، جوانی خوش سیما و خوش اندام بود و در یک خانواده ی مرفّه و پرنعمت زندگی می کرد . به اسلام گرایش پیدا کرد و پدر و مادرش در شرک باقی ماندند . وقتی از جریان اسلام آوردن مصعب خبردار شدند ، از این جریان سخت خشمگین شده و بر او فشار آوردند که باید از آیین جدید برگردی . اما او با کمال حفظ احترام ، اعتنایی نکرد و آنها او را از خانه بیرون کردند . به حضور رسول خدا شرفیاب شد . رسول خدا (ص) وقتی او را دید رو به اصحابش کرد و فرمود :
به مردی که خدا قلبش را روشن کرده است ، نگاه کنید ! وبعد فرمود :
من او را دیدم نزد والدینش (غرق در نعمت بود) . بهترین غذاها را به او می دادند و نرمترین لباس را به او می پوشاندند .
اما محبت خدا و رسولش ، او را به این حال که می بینید واداشته است .
این علامت قوت ایمان است . وقتی هم که پیامبر خواست کسی را برای تبلیغ و دعوت به دین به مدینه بفرستد ، مصعب را به عنوان مبلّغ دین و مروّج قرآن به مدینه فرستا د. این جوان بنیان تبلیغ را در آنجا گذاشت ، در جنگ احد پرچمدار بود ودر نهای نیز به درجه ی شهادت رسید .
زهرا اجلال – گروه دین و اندیشه تبیان
1- توبه / 23
2- اسراء / 23
3- لقمان / 14
4- همان / 15
5- صافات / 104 - 105
