کم‌خونی مالیاتی در کالبد اقتصاد ایران
فرار یا معافیت‌های غیرضروری مالیاتی، فرقی نمی‌کند مهم این است که مالیات‌گریزی برخی‌ها و مالیات ندادن خیلی‌ها نه فقط یک تبعیض آشکار در اقتصاد نفتی ایران به‌شمار می‌آید که رقابت شفاف و درآمدهای سالم را در معرض خطر قرار داده و فعالیت‌های زیرزمینی را تشدید می‌کند
بخش اقتصاد تبیان
به گزارش تبیان به نقل از روزنامه همشهری ؛60 درصد از اقتصاد ایران مالیات نمی‌دهد و مقایسه سهم درآمد مالیاتی ایران و كشورهای توسعه‌یافته از تولید ناخالص داخلی نشان می‌دهد كه سهم درآمد مالیاتی از تولید ناخالص داخلی در كشور ما تازه به 8درصد رسیده است.
مطالبه بدون پاسخ بسیاری از شهروندان این است كه چرا همه مالیات نمی‌دهند و مهم‌تر اینكه چرا هنوز هم بسیاری آشكار و نهان در تور مالیاتی دولت گیر نمی‌كنند؟ سیدكامل تقوی‌نژاد، رئیس سازمان امور مالیاتی ایران دیروز اعلام كرد: هم‌اكنون 8درصد تولید ناخالص داخلی كشور از مالیات تأمین می‌شود كه در برنامه ششم این رقم به ١١درصد افزایش می‌یابد. معاون وزیر اقتصاد البته از شناسایی افرادی خبر داد كه از مواهب جامعه استفاده می‌كنند و مالیات نمی‌دهند و همچنین برای 33هزار میلیارد ریال تراكنش بانكی، برگ تشخیص مالیاتی در سال گذشته صادر شده است.
معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران گزارش داده كه در كشورهای عضو سازمان همكاری و توسعه اقتصادی موسوم به OECD، نسبت درآمدهای مالیاتی به تولید ناخالص داخلی تقریبا 5 برابر ایران است و در كشورهای عضو این سازمان سهم مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر درآمد اشخاص از درآمدهای مالیاتی طی 14سال اخیر به‌طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته درحالی‌كه در ایران نیز سهم مالیات بر ارزش افزوده از كل درآمدهای مالیاتی و همچنین سهم مالیات بر اشخاص حقوقی بخش غیردولتی طی سال‌های گذشته رشد قابل توجهی داشته درحالی‌كه سهم مالیات بر درآمد از كل درآمدهای مالیاتی تغییر چندانی نكرده است.
به بیان ساده در كشورهای عضو سازمان همكاری و توسعه اقتصادی، متوسط نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی به حدود 34.3درصد در سال2015 رسیده و افزون بر این درآمد حاصل از مالیات بر ارزش افزوده به‌عنوان مالیات بر مصرف در كشورهای عضو این سازمان در حال افزایش است و از مرز 20درصد هم عبور كرده است. در ایران اما اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده در حالی به‌عنوان یك شاخص پایدارسازی درآمدهای مالیاتی شناخته می‌شود كه در عمل ماهیت مالیات بر تولید پیدا كرده و به‌دلیل چرخه ناقص مالیات‌ستانی، مالیات بر ارزش افزوده اخذ شده بر تولید، به تولیدكنندگان برنمی‌گردد.
البته رئیس سازمان امور مالیاتی می‌گوید: سال گذشته متعهد شدیم افرادی كه مالیات در زنجیره ارزش افزوده پرداخت كرده‌اند ظرف یك ماه به استرداد آن اقدام كنیم كه بر این اساس 13هزار میلیارد ریال (١٣٠٠ میلیارد تومان) استرداد مالیاتی داشتیم.
معافیت مالیاتی؛ مزیت یا رانت؟
در كشورهای دیگر كه پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در عرصه مالیات‌ستانی داشته‌اند؛ قاعده روشن این است كه هرگونه درآمدی توسط هر شخص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات می‌شود، به‌طور مثال در كشور تركیه، افراد مقیم تركیه مشمول پرداخت مالیات بر درآمد حاصل از تجارت با سراسر جهان هستند اما می‌توانند جهت پرداخت مالیات‌های مشمول بر درآمدهای خارجی، تسهیلات اعتباری دریافت كنند
دولت و مجلس در قوانین مالیاتی، با هدف حمایت از برخی بخش‌های اقتصادی كم‌بازده و تشویق سرمایه‌گذاری در مناطق محروم مشوق‌ها و معافیت‌های مالیاتی را وضع كرده‌اند و برخی شركت‌ها و نهادهای خاص هم از معافیت مالیاتی برخوردارند. تدبیری كه اگرچه یك ضرورت با هدف ایجاد مزیت جهت سرمایه‌گذاری بیشتر و حمایت از بخش‌های آسیب‌پذیر تلقی می‌شود اما شفاف‌نبودن ماهیت و كارایی این معافیت‌های پرشمار مالیاتی در عمل باعث ایجاد رانت و رقابت نابرابر در فعالیت‌های اقتصادی شده است.
پدیده تبعیض مالیاتی نتیجه آشكار وضع معافیت‌های مكرر و متعدد مالیاتی است كه روزنه‌های فرار از پرداخت مالیات درخصوص برخی شركت‌ها و فعالیت‌ها را باز گذاشته است درحالی‌كه در دیگر كشورها، قوانین مالیاتی دقیق و بسیار پیچیده وضع شده كه راه برای فرار مالیاتی در چارچوب كلی معافیت‌ها و مشوق‌های مالیاتی را می‌بندد.
مالیات‌دهندگان كوچك در تور مالیاتی
روی دیگر سكه مالیات‌ستانی در ایران به گیر افتادن مالیات‌دهندگان كوچك و دارای درآمد شفاف نظیر حقوق‌بگیران در تور مالیاتی و فرار برخی دانه‌درشت‌ها از پرداخت مالیات است. افزون بر اینكه بسیاری از شركت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی دارای شناسنامه كه شفاف و سالم فعالیت می‌كنند، به‌راحتی میزان مالیات آنها شناسایی می‌شود درحالی‌كه بسیاری از صنوف و مشاغل در پرداخت مالیات خود به جای تمكین در برابر قانون و ارائه بیلان كاری شفاف، همچنان شیوه سنتی چانه‌زنی برای پرداخت مالیات توافقی را دنبال می‌كنند.
روایتی از آمارهای مالیاتی
سالانه بین ۱۳ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی در كشور اتفاق می‌افتد.
حدود 30درصد از اقتصاد كشور از پرداخت مالیات معاف است.
به جز كارمندان كه دریافتی آنان شفاف است در بقیه موارد فرار مالیاتی وجود دارد.
برآورد مالیات پزشكان 700میلیارد تومان در سال است اما 150میلیارد تومان مالیات می‌دهند.
از سال1345 تا امروز هیچ كارمند و حقوق‌بگیری نسبت به میزان مالیات پرداختی‌اش شكایت نكرده است.
72درصد مودیان در كشورمان 500هزار تومان مالیات می‌پردازند.
3.1درصد از افراد مالیات پرداختی‌شان بین 3 تا 5میلیون تومان است.
2.2درصد از افراد مالیات پرداختی‌شان بین 5 تا 10میلیون تومان برآورد شده است.
كمتر از یك درصد از افراد مالیات پرداختی‌شان بین 10 تا 50میلیون تومان است.
503 فرد حقیقی بیش از 50میلیون تومان مالیات در سال پرداخت می‌كنند یعنی یك‌دهم درصد مالیات‌دهندگان
تجربه جهانی پیش‌روی ایران
در كشورهای دیگر كه پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در عرصه مالیات‌ستانی داشته‌اند؛ قاعده روشن این است كه هرگونه درآمدی توسط هر شخص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات می‌شود، به‌طور مثال در كشور تركیه، افراد مقیم تركیه مشمول پرداخت مالیات بر درآمد حاصل از تجارت با سراسر جهان هستند اما می‌توانند جهت پرداخت مالیات‌های مشمول بر درآمدهای خارجی، تسهیلات اعتباری دریافت كنند و مالیات بر درآمد حاصل از كشورهای خارجی ممكن است به نسبت مالیات مشابه بر درآمد داخلی در تركیه كمتر باشد مشروط بر اینكه از سقف مالیاتی مورد قبول تركیه كمتر نشود.
مالزی كشوری است كه دولت آن با مالیات اداره می‌شود. بخش اعظم درآمد دولت از راه مالیات و عوارض گوناگون است. مردم این كشور هم به پرداخت مالیات و عوارض عادت دارند. پرداخت نكردن مالیات برای عده‌ای همان‌قدر عجیب است كه پرداخت نكردن قبض برق. نظام مالیاتی مالزی در مقایسه با بسیاری كشورها نظامی مترقی به‌حساب می‌آید و هر دو نوع مالیات مستقیم و غیرمستقیم نیز در این كشور وجود دارد. چالش مالیاتی دیگر در ایران اما به اجرای ناقص طرح خوداظهاری مالیاتی و پرهزینه بودن روند پرداخت مالیات برمی‌گردد به‌گونه‌ای كه از 190كشور جهان، در 90كشور امكان تكمیل فـرم و پرداخـت الكترونیكی نیز فراهم شده و حتی در برخی از كشورها سیستم یك مالیات بـرای هر پایه مالیات استفاده می‌كنند به‌نحوی كه از طریق ادغام مالیات‌های مختلف در یك پرداخت و فـرم واحـد، امـور مالیاتی تسهیل می‌شود. این در حالی است كه در ایران افراد حقیقی و حقوقی باید 20نوع مالیات به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بپردازند و یك برآورد نشان می‌دهد محاسبه و پرداخت مالیات در ایران بیش از 344ساعت زمان می‌برد.
منبع: روزنامه همشهری
