در این جور وقتها، چه باید کرد؟
نشوز یعنی چه؟
وقتی زن یا مرد از حقوق و تکالیف واجب همسری، سر باز زند، اصطلاحاً گفته میشود نشوز کرده است. اینجا درباره نشوز مرد صحبت میکنیم، پس قبلش باید بدانیم تکالیف مرد در قبال حقوق همسرش چیست؟
وظایف واجب شوهر (در صورت تمکین زن)
- پرداخت نفقه (خوراک، پوشاک، نوشاک و مسکن).
- حُسن معاشرت
- حقّ قَسْم (قسمت)، به این معنا که مرد نمیتواند طولانیمدت، بسترش را جدا کند. خواه تکهمسر باشد خواه چند همسر، موظف است هر ۴ شب یک بار با همسرش همبالین شود.
- حق تمتّع زن از شوهر. مرد نمیتواند وظیفه زناشویی را بیش از چهارماه ترک کند.
گره مسأله را پیچیدهتر نکنید
حال سوال این است:
متاسفانه در قوانین مدنی فعلی، تنها موردِ ترک نفقه مرد به عنوان نشوز مطرح و قانون مشخصی برای آن وضع شده اما درباره سایر تعهدات واجب شوهر، ضمانت اجرایی مؤثری پیشبینی نشده است.
اگر شوهر به وظایف شرعی و قانونی همسری تن نداد، چه باید کرد؟
قبل از هر چیز، زن باید بداند به بهانۀ نشوزِ مرد نمیتواند و نباید خانه را ترک کند مگر در صورتی که بیم آسیب جسمی یا حیثیتی وجود داشته باشد. همینطور نمیتواند به مرد ضرب و جرح وارد کند. خب! چه باید کرد؟
دست روی دست نگذارید
به تعبیر قرآن، در چنین شرایطی، زن نباید دست روی دست بگذارد تا نشوز مرد محقق شود بلکه به محض مشاهدۀ نشانههای آن، باید برای حل مشکل اقدام کند. (۱).
راهکار اول: از در صلح درآئید!
حقوقی که جنبۀ الهی یا عمومی دارد، معاملهپذیر نیست حتی اگر به قیمت جان تمام شود. «حقّ شخصی» اما اینطور نیست.
وقتی پای مصلحتی بالاتر در میان باشد میتوان از آن دست برداشت. بهرهمندی همسران از یکدیگر، حقّی قابل گذشت است. طبق آیه ۱۲۸ سوره نساء، زن میتواند بدهبستانی کند و با کوتاه آمدن از پارهای حقوق خود زندگیاش را از خطر بزرگتر (طلاق) نجات دهد، خاّصه وقتی که پای همسر دوم در میان است.
راهکار دوم: طلاق
راهکار اول اما مانعی دارد و آن بخل درونی و خودخواهی انسانهاست. در آیۀ پیشگفته تصریح شده که ممکن است زوجین بهخاطر این صفت اخلاقی، نتوانند با هم مصالحه کنند لذا قرآن راهکار دومی را مطرح میکند که زن و شوهر اگر میتوانند با یکدیگر زندگی کنند و در غیر این صورت، به طور شایسته طلاق بگیرند. (۲)
ضمانت اجرایی حکم طلاق
فرض سوم این است که مرد نه به تکالیف همسری خود تن دهد و نه حاضر شود همسرش را طلاق دهد. در چنین فرضی، زن با مراجعه به حاکم شرع، میتواند حقوق خود را استیفا نماید.
اما متاسفانه در قوانین مدنی فعلی، تنها موردِ ترک نفقه مرد به عنوان نشوز مطرح و قانون مشخصی برای آن وضع شده اما درباره سایر تعهدات واجب شوهر، ضمانت اجرایی مؤثری پیشبینی نشده است.
تنها راه برونرفت
طبق قانون مدنی در صورتی که دوام زوجیت موجب عُسْر و حَرَج (مشقّت) زن باشد، وی میتواند به حاکم شرع مراجعه کند و طلاق بگیرد.
اما بهخاطر پارهای سوء استفادهها از این قانون، اثبات عُسر و حرج، مراحل سختگیرانهای دارد. با این حال، یکی از چیزهایی که قاضی را اقناع میکند این است که زن با بخشش مهریه (جزء یا همه) نشان دهد زندگی مشترک برای او طاقتفرسا شده است. بهنظر میرسد با افزودن مادهقانون جرمانگاری نشوز مردان در موارد غیرمالی، میتوان این خلأ قانونی را پر کرد.
پینوشتها:
۱. نساء:۱۲۸
۲. بقره:۲۲۹
۳. مادۀ ۱۱۳۰ قانون مدنی
