انباشت زباله‌های در گوشه و کنار خیابان‌ها زمینه‌ی بروز بسیاری از بیماری‌ها را به‌خصوص در کودکان و افراد سالمند ایجاد می‌کند. البته ما همواره شاهد سخنان شعرگونه‌ای از سوی مسئولین در راستای رفع مشکلات شهری و ساماندهی به برخی معضلات از جمله زباله‌ها بوده‌ایم اما نتیجه‌ی مطلوبی مشاهده نشده است. این معضل در کنار افزایش زباله‌گَردها، این مهم را رو به وضعیتی بحرانی کشانده است. زباله‌گردها با واکاوی سطل زباله‌های مستقر در گوشه و کنار شهر و نیز استخراج محتویات آنها برای یافتن موردی خاص! خود موجب انتشار انواع میکروب‌ها و ایجاد بیماری‌ها می‌شوند. در واقع زباله دزدها برای پیدا کردن ضایعات پلاستیکی و فلزی مجبورند کیسه های زباله در سطل های آشغال را پاره کرده و به زیر و رو کردن آن بپردازند که این امر موجب ریخته شدن شیرابه زباله‌ها در سطل‌های زباله و در ادامه ریخته شدن همین شیرابه زباله در مسیر تردد کامیون‌های زباله در سطح شهر می‌شود به گونه‌ای که رد و نشان این شیرابه‌ها کل سطح شهر را در بر می‌گیرد. البته باید بدانیم که این روند تنها به انتشار انواع بیماری‌ها ختم نمی‌شود و از لحاظ بصری نیز شهر را با مشکلات فراوانی همراه کرده است. به بیان دیگر، وجود زباله گردها در شهر موجب پراکنده شدن زباله‌ها، جاري شدن شيرابه در معابر و وارد آمدن آسيب‌های زيست محيطی و بهداشتی در شهر ميیشود. امروزه، این شرایط به یک فاجعه بصری و حتی زیست محیطی برای شهر تبدیل شده چرا که علاوه بر زشت بودن، دیدن افرادی که سر در سطل‌های زباله کرده‌اند هم تاسف بار است و همچنین این امر باعث مشکلات عدیده دیگری هم برای شهر می شود که از جمله می‌توان به ریختن شیرابه زباله‌ها در سطح شهر و بوی تعفن آن اشاره کرد. بازنگری در طرح ساماندهی پسماند شهری به‌نظر می‌رسد برای افزایش سطح حفاظت از محيط زيست، سلامت شهروندان و جلوگيری از انتشار انواع آلودگی‌های حاصل از زباله‌ها و پسماند موجود در مخازن سطح شهر، ضروری است که طرح ساماندهی و برخورد قانونی با زباله گردها مجددا با جديت بيشتر در دستور کار قرار گیرد. باید متذکر شویم که "زباله گردی" يا "جداسازی پسماند خشک قابل بازيافت از کيسه‌های زباله و مخازن مکانيزه" در سطح شهرکاری غيرقانونی است و با متخلفين طبق ماده 16 قانون مديريت پسماند برخورد خواهد شد . بر اساس اين ماده قانونی نگهداری، مخلوط کردن، جمع آوری، حمل و نقل،خريد و فروش، دفع و صدور پسماندها در محيط بر طبق مقررات اين قانون و آيين نامه اجرايی آن خواهد بود در غير اين صورت اشخاص متخلف به حکم مراجع قضايی به جزای نقدی محکوم خواهند شد. پاره کردن کيسه‌های زباله و پراکنده‌سازی زباله‌ها در سطح شهر هزينه رفت و روب و جمع آوري مجدد را به صورت مستقيم به مديريت شهر تحميل ميیکند، از سوی ديگر مواد جمع آوری شده توسط زباله گردها در کارگاه هاي غيرمجاز تفکيک، معامله ميیشود.(1) به بیان دیگر، وجود زباله گردها در شهر موجب پراکنده شدن زباله‌ها، جاری شدن شيرابه در معابر و وارد آمدن آسيب‌های زيست محيطی و بهداشتی در شهر ميیشود. در برخی کشورها اگر زباله بدون تفکيک از خانه به بيرون آورده شود، صاحبخانه جريمه نقدی می‌‎شود اما متاسفانه در ايران مردم نسبت به اين موضوع اهتمام لازم را ندارند و ميزان کمی از پسماند خشک از زباله‌ها جدا ميیشود. جدا از معضلاتی که زباله گردی برای سلامت شهروندان و مديريت شهری ايجاد می‌‎کند، از هم پاشاندن کيسه‌های زباله کنار خيابان يا کوچه و رفت و آمد آنها با گونی های زباله مشکلاتی نيز برای محيط زيست و سيمای شهری ايجاد کرده است. البته هم اکنون نيز افراد سودجو همچنان به کار سرقت زباله از محيط‌های شهری مشغول هستند و مهمترين توصيه به مردم اين است که زباله‌های خود را راس زمان تعيين شده (9 شب) به بيرون انتقال دهند تا از آسيب‌های عدم انجام اين اقدام متضرر نشوند. بارها در رسانه‌های مختلف اعلام شده که شهروندان زباله‌های خود را در مبدا تفکيک کنند تا دست زباله گردها کوتاه شود. بیشتر افرادی که به کار جمع آوری زباله بازيافتی روی می‌آورند، قشر کم درآمد جامعه هستند و اين مسئله باعث می‌شود که کودکان و حتی بزرگسالان به صورت غيرقانونی به جمع آوری زباله و مواد بازيافتی مشغول شوند. به همين منظور و برای ساماندهی اين افراد و جمع آوری صحيح و به موقع پسماند خشک قابل بازيافت تفکيک شده در منازل پيمانکاری توانا و آشنا با اصول و رعايت مسائل ايمنی و بهداشتی، جذب شده تا پسماند خشک و اقلام بازيافتی را تفکيک کنند. با توجه به قانون مديريت پسماندها و آئين نامه های تدوينی، افرادی که اقدام به جمع آوري و جداسازي پسماند خشک قابل بازيافت از زباله های شهری می نمايند و ساماندهی نشده‌اند، طبق قوانين مربوطه و با حکم دادستانی با آنان برخورد و به صورت عملی از کار آن ها جلوگيری می‌شود. پيمانکار مربوطه در حال حاضر با وانت و موتور سه چرخ با آرم و مشخصات شرکت مربوطه مشغول جمع آوری اقلام بازيافتی از درب منازل شهر هستند.(2) در آخر، با نگاهی گذرا به تفکيک زباله در مناطق شهری می‌توان دريافت که اين مسأله با فرهنگ‌سازی و آموزش صحيح به شهروندان نهادينه مي‌شود و می‌تواند تا حد زیادی از آسیب‌های این معضل شهری بکاهد. ضمن این‌ که باید برای موضوع بی‌کاری افراد نیز تصمیمات کارآمدی اتخاذ شود چرا که بسیاری از این معضلات و شغل‌های نابهنجار نشأت گرفته از بی‌کاری و در راستای رفع نیازهای معیشتی صورت می‌گیرد. منابع: 1- زباله گردی جرم است و با متخلفان برخورد می شود، خبرگزاری ایرنا 2- طرح ساماندهی قانونی زباله گرد ها دنبال خواهد شد، مدیریت پسماند شهرداری