آشنایی با قرآن کریم نام دیگر سوره‌ی حمد، فاتحة الکتاب به معنی «گشاینـده» و «آغازگر» قرآن است. این سوره، تنها سوره ای است که خواندن آن، در تمام نمازهای روزانه واجب است و ما در شبانه روز ده بار آن را تکرار می کنیم. به نام خداوند بخشنده‌ی مهربان جزء اول سوره‌ی حمد «حمد» مادر قرآن به نام الله، وجود یگانه ای که همه‌ی مخلوقات، عاشق او هستند و هر آن چه در آسمان و زمین است، او را ستایش می کند. خداوندی که رحمان است و به تمام موجودات عالم، رحمت و بخشایش دارد و رحیم است و بندگان خوب و خاص خود را مورد لطف و مهربانی همیشگی قرار می دهد. در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) می خوانیم: «الحمد ام القرآن» یعنی «حمد» مادر قرآن است. نام دیگر سوره‌ی حمد، فاتحة الکتاب به معنی «گشاینـده» و «آغازگر» قرآن است. این سوره، تنها سوره ای است که خواندن آن، در تمام نمازهای روزانه واجب است و ما در شبانه روز ده بار آن را تکرار می کنیم. امیرالمومنین علی (ع) می فرماید: از رسول خدا (ص) شنیـدم کـه مـی فرمود: خدای تعالی فرموده اسـت «فـاتحـة الکتـاب را بیـن خـودم و بنـده ام تقسیم کردم; نصفش از من و نصفش از بنده‌ی من اسـت و بنـده ام هـر چـه بخواهد به او می دهم.» هنگامی که بنده ای مـی گـویـد «بسـم اللـه الـرحمـن الرحیم» خداوند می فرماید: «بنده امکار خود را با نام من آغاز کرد و بر مـن است که امور او را در آن کار تمام کنم و در احوالش برکت بگـذارم.» بـا استفـاده از آیـات قـرآن می فهمیم، چهـار گـروه هستنـد کـه نعمـت خـدا شـامـل آنـان مـی شـود. 1- پیامبران که برای اصلاح جامعـه و سـاختـن انسـان هـایـی سـالـم و مـومـن از طرف خدا مأموریت دارنـد. 2- راستگـویـان کـه بـا گفتـار و کـردار درسـت وصادقانه‌ی خود، مردم را به راه پیامبران هدایت می کنند. 3- آنانـی کـه در مقابل دشمنان خدا و انسانیـت، قیـام مـی کننـد و بـه شهـادت مـی رسنـد. 4- صالحینی که با تلاش و کوشش، جامعه ای پاک و شایسته می سازند. وقتـی می گوید «الحمد لله رب العالمین» پروردگار متعال می فرماید: «بنـده ام مـرا حمد گفت و اقرار کرد نعمت هایی که دارد از من است و بلاهایـی کـه بـه او نرسیده، از لطف من است و شما فرشتگان را گواه می گیرم که نعمـت هـای دنیا و آخرت او را زیاد کنم و بلاهای دنیا و آخرت را از او دور کنـم.» وقتـی می گوید «الرحمن الـرحیـم» خـداونـد رحمـان مـی فـرمـایـد: «وقتـی بنـده ام، شهادت داد که من رحمان و رحیم هستم، شما را شاهد می گیرم که من نیز بهره‌ی او را از نعمت و رحمت خود فراوان کنـم.» وقتـی مـی گـویـد «مـالـک یوم الدین» خداوند تعالی می فرماید: «شما شاهد بـاشیـد کـه همـان طـور کـه بنده ام اعتراف کرد که من مالک روز جزا هستـم، در روز حسـاب، حسـاب او را آسان می کنم و نیکی های او را قبول و از گناهانـش چشـم پـوشـی مـی کنم.» وقتی می گوید «ایاک نعبد» خداوند عـز و جـل مـی فـرمـایـد: «بنـده ام راسـت گفـت و بـه راستـی مـرا عبـادت کـرد. بـه همیـن دلیـل شمـا را گــواه میگیرم، دربرابر عبادتش پاداشی به او مـی دهـم کـه هـر کـس در عبـادت، راه مخـالـف او را رفتـه، بـه حـال او رشـک بـرد.» وقتـی مـی گـویـد «و ایــاک نستعین» خداوند تعالی می فرماید: «بنده ام از من کمـک خـواسـت و بـه مـن پناه آورد، من نیز شما را شاهد می گیرم که در کارهایش او را یـاری کنـم و در سختی ها فریادرسِ او باشـم و در روز گـرفتـاری دسـت او را بگیـرم.» و هنگامی که «اهدنا الصـراط المستقیـم» تـا آخـر سـوره را مـی خـوانـد، خـدای رحمان می فرماید: «تمام خواسته هایش را قبول کـردم و هـر چـه آرزو دارد برآوردم و از آن چه می ترسد او را ایمنی بخشیـدم.» روشـن اسـت کـه ایـن همه برکت و نعمت هنگامی به دست می آید که بنده ای با توجه‌ی کـامـل و ایمان خالص، این سوره‌ی مبارک را بخواند. «الذین انعمت علیهم» چه کسانی هستنـد؟ بـا استفـاده از آیـات قـرآن می فهمیم، چهـار گـروه هستنـد کـه نعمـت خـدا شـامـل آنـان مـی شـود. 1- پیامبران که برای اصلاح جامعـه و سـاختـن انسـان هـایـی سـالـم و مـومـن از طرف خدا مأموریت دارنـد. 2- راستگـویـان کـه بـا گفتـار و کـردار درسـت وصادقانه‌ی خود، مردم را به راه پیامبران هدایت می کنند. 3- آنانـی کـه در مقابل دشمنان خدا و انسانیـت، قیـام مـی کننـد و بـه شهـادت مـی رسنـد. 4- صالحینی که با تلاش و کوشش، جامعه ای پاک و شایسته می سازند. «مغضوب علیهم» و «ضالین» چه کسانـی هستنـد؟ «مغضـوب علیهـم» کسانی هستند که هم گمراهند و هم با خداپرستان دشمنی دارند; مانند قـوم یهود که هـم اسـلام را نپـذیـرفتنـد و هـم بـا مسلمـانـان بـه دشمنـی و جنـگ برخاستند. «ضالین» گمراهانند; اما با مومنان دشمنی و ستیزه ندارند. به نام خداوند بخشنده‌ی مهربـان ستـایـش مخصـوص خـداونـدی اسـت کـه پروردگار جهانیان است. بخشنده و مهربان است. فـرمـانـروای روز قیـامـت است. تنها تو را می پـرستیـم و تنهـا از تـو یـاری مـی خـواهیـم. مـا را بـه راه راست هدایت فرما. راه کسانی که به آنان نعمـت دادی، نـه کسـانـی کـه بـر آنان غضب کردی و نه گمراهان. سوره‌ی حمد آشنایی با قرآن کریم برای نوجوانان فرزانه زنبقی، انتشارات لک لک