آسیب و یا از بین رفتن سلول های عصبی در قسمت هایی از مغز که مسئول هماهنگی عضلات می باشند (مخچه) منجر به بروز آتاکسی می‌شود.
عدم کنترل عضلات در طی انجام حرکات ارادی مثل راه رفتن و برداشتن اجسام را آتاکسی (ataxia) می‌گویند. به عبارت دیگر گروهی از اختلالات عصبی است که روی هماهنگی بدن، تعادل و گفتار فرد تاثیر می‌گذارد.
مخچه به اندازه یک توپ پینگ پنگ است که در پشت سر و نزدیکی ساقه مغز قرار گرفته است. سمت راست مخچه، مسئول هماهنگی سمت راست بدن و سمت چپ مخچه، مسئول هماهنگی سمت چپ بدن است.
بنابراین برای یافتن علل بروز آتاکسی، باید تمام بیماری‌ها و آسیب های وارده به اعصاب محیطی که به مخچه ختم می‌شوند را بررسی کنیم.
علل بروز آتاکسی شامل موارد زیر می‌باشد:
1- ضربه به سر : آسیب مغز و نخاع در اثر ضربه به سر (مثلا در تصادف رانندگی) می‌تواند سبب شروع آتاکسی شود. پزشک می‌تواند با آگاهی از سابقه ضربه به سر در بیمار، علت احتمالی آتاکسی را تشخیص دهد.
2- سکته مغزی : هنگامی که جریان خون به بخشی از مغز قطع شود و یا به شدت کاهش یابد، بخشی از سلول‌های مغز از اکسیژن و مواد مغذی محروم می‌شوند و در نهایت می میرند.
سکته مغزی ایسکمی گذرا ناشی از کاهش موقتی جریان خون به مغز می‌باشد که بیش از چند دقیقه طول نمی‌کشد و منجر به آتاکسی موقتی می‌شود.
3- فلج مغزی قبل، در طی و یا بعد از تولد : این یک اصطلاح عمومی برای گروهی از اختلالات ناشی از آسیب مغز کودک می‌باشد که بر توانایی های او برای هماهنگ کردن حرکات بدنش تاثیر می‌گذارد.
اگرچه علل مختلفی برای آتاکسی وجود دارد، اما در بسیاری از موارد، هیچ علت مشخص و قطعی برای مبتلایان پیدا نمی‌شود
4- مولتیپل اسکلروزیس: بیماری ام اس یک بیماری مزمن ناتوان کننده است که بر سیستم عصبی مرکزی تاثیر می‌گذارد.
5- آبله مرغان : آتاکسی یکی از عوارض نادر آبله مرغان و سایر بیماری‌های ویروسی می‌باشد. آبله مرغان ممکن است در مراحل بهبودی و حتی پس از بیماری ظاهر شود و برای چند روز و یا چند هفته به طول انجامد و معمولا عدم تعادل ناشی از این آتاکسی به مرور زمان از بین می‌رود.
6- سندرم پارانئوپلاستی : این بیماری نادر نتیجه اختلالات ناشی از پاسخ سیستم ایمنی بدن به یک تومور سرطانی (نئوپلاسم) می‌باشد که اغلب مناطقی مانند ریه، تخمدان، پستان یا غدد لنفاوی را درگیر می‌کند. این آتاکسی ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها قبل از سرطان تشخیص داده شود.
7- تومور مغزی : رشد تومور در مغز ، چه سرطانی (بدخیم) و یا غیر سرطانی (خوش خیم) می‌تواند به مخچه صدمه وارد کند.
8- واکنش سمی : این آتاکسی ناشی از عوارض برخی داروها، به خصوص باربیتورات ها مانند فنوباربیتال و آرام بخش ها، مانند بنزودیازپین ها می‌باشد. موارد دیگری مانند الکل و مسمومیت با مواد مخدر، مسمومیت با فلزات سنگین از جمله سرب و جیوه و مسمومیت با حلال می‌تواند آتاکسی را ایجاد کند.
9- کمبود ویتامین ای و یا ویتامین ب12: عدم مصرف کافی ویتامین E و یا ویتامین B12 می‌تواند به عدم تعادل بدن منجر شود.
تذکر : اگرچه علل مختلفی برای آتاکسی وجود دارد، اما در بسیاری از موارد، هیچ علت مشخص و قطعی برای مبتلایان پیدا نمی‌شود.
آتاکسی ارثی
اگر فردی یک ژن ناقص را به ارث ببرد که با تولید پروتئین های غیرطبیعی مانع عملکرد صحیح سلول‌های عصبی شود، می‌تواند روی عملکرد صحیح مخچه و نخاع تاثیر بگذارد.
فرد می‌تواند اتاکسی ژنتیکی را از هر دو ژن غالب از یکی از والدین (اختلال اتوزوم غالب) و یا یک ژن مغلوب از هر والد (اختلال اتوزومال مغلوب) به ارث ببرد.
در مورد اخیر، این امکان وجود دارد که نه پدر و نه مادر به اتاکسی مبتلا نباشند. بنابراین ممکن است هیچ سابقه خانوادگی آشکاری وجود نداشته باشد.
نقص های مختلف ژن باعث انواع مختلفی از آتاکسی می‌شود که بسیاری از آنها پیشرونده هستند و هر یک از آنها باعث هماهنگی ضعیف در فرد می‌شود. اما هر کدام از آنها علائم و نشانه های خاص خود را دارند.
عدم مصرف کافی ویتامین E و یا ویتامین B12 می‌تواند به عدم تعادل بدن منجر شود
آتاکسی اتوزمال غالب
- آتاکسی نخاعی مخچه ای: به موازات تحقیقات انجام شده تعداد آنها نیز رو به رشد می‌باشد. آتاکسی مخچه ای و تخریب مخچه ای از شایع ترین انواع این نوع آتاکسی محسوب می‌شوند.
- آتاکسی اپی زودیک : در حال حاضر 77 نوع از این آتاکسی شناخته شده است.
EA1: این نوع آتاکسی در اثر استرس و اضطراب و حرکت های ناگهانی تشدید می‌شود و اضطراب با گرفتگی عضله همراه است و معمولا چند ثانیه طول می کشد.
EA2 : معمولا 30 دقیقه طول می کشد و تا شش ساعت هم ممکن است ادامه داشته باشد که آن نیز توسط استرس تشدید می‌شود. افراد مبتلا به این نوع آتاکسی، ممکن است از علایمی مانند سرگیجه، خستگی و ضعف عضلانی شکایت کنند.
آتاکسی مغلوب
- آتاکسی Friedreich : رایج ترین آتاکسی می‌باشد. در اغلب موارد، علائم و نشانه ها قبل از سن 25 سالگی ظاهر می‌شود.
میزان پیشرفت بیماری متفاوت است. اولین نشانه به طور کلی اشکال در راه رفتن (آتاکسی راه رفتن) است. این وضعیت معمولا به بازوها و تنه پیشرفت می‌کند. عضلات در طول زمان ضعیف می‌شوند و باعث تغییر شکل، به خصوص در قسمت پایین پاها و دست ها می‌شود.
علائم و نشانه ها که ممکن است به عنوان پیشرفت بیماری باشد شامل لکنت زبان ، خستگی، حرکات سریع و غیر ارادی چشم (نیستاگموس)، انحنای غیرطبیعی ستون فقرات ( اسکولیوز )، کاهش شنوایی و بیماری‌های قلبی از جمله بزرگ شدن قلب ( کاردیومیوپاتی ) و نارسایی قلبی است.
- آتاکسی تلانژکتازی: بیماری پیشرونده و نادر در دوران کودکی است که سبب تخریب مغز و سایر سیستم های بدن می‌شود. این بیماری منجر به کاهش حساسیت سیستم ایمنی بدن می‌شود و فرد را مستعد ابتلا به بیماری‌های دیگر می‌کند.
تاخیر در رشد مهارت های حرکتی، تعادل ضعیف بدن و بریده بریده سخن گفتن اولین نشانه های این بیماری در کودکی می‌باشد.
کودکان مبتلا به آتاکسی تلانژکتازی در معرض خطر ابتلا به سرطان، به خصوص سرطان خون و یا لنفوم می‌باشند.
- آتاکسی مخچه مادرزادی: این نوع آتاکسی ناشی از آسیب به مخچه در زمان تولد می‌باشد.
- بیماری ویلسون : علت بیماری ویلسون تجمع مس در مغز، کبد و دیگر اعضای بدن فرد است که می‌تواند مشکلات عصبی از جمله عدم تعادل بدن را ایجاد کند.
مطالب مرتبط:
آتاکسی؛ عدم کنترل عضلات
اختلال در راه رفتن ناشی از چیست؟
هیپوتونی یا کاهش کشیدگی عضلات
8 مشکل ناشی از بیماری ام اس
