زنان امت اسلام، مجاهدان راه حق اعمال و رفتاری كه از انسان صادر شود، چنانچه بر اساس انگیزه ای الهی و نیّت بندگی و اطاعت و تقرّب به پروردگار باشد، عبادت محسوب می‎شود، روی این زمینه، عبادات در اسلام وسعت و دایره‎ی وسیعی خواهد داشت. ما از این دایره وسیع، برخی عبادات اجتماعی را انتحاب کردیم تا در این مقاله برای شما عزیزان بطور خلاصه مورد بررسی قرار دهیم: امر به معروف و نهی از منكر این دو تكلیف، سنگین، از عبادات بزرگ اسلامی است، و عظمت و آثار درخشان آن را قرآن كریم در 9 آیه بیان می‎‎دارد. امام باقر ـ علیه السّلام ـ درباره‎ی فضیلت و قِداست این دو عبادت بزرگ می‎‎فرمایند: امر به معروف و نهی از منكر، راه و رسم انبیاء، روش صالحان و شایستگان، فریضه و عبادت بزرگی است، كه در سایه‎ی آن واجبات دیگر برقرار می‎‎شود، افكار و عقائد محفوظ می‎‎ماند، كسب و تجارت بر اساس مشروع و حلال قرار می‎‎گیرد، حقوق افراد مظلوم به آنها برمیگردد، و سر انجام پهنه‎ی زمین و محیط جامعه به عمران و پیشرفت می‎گراید. (منهاج الصالحین، ج 1، ص 229) خانه داری صرف نظر از اینكه در خانواده؛ مرد در برابر همسر خویش وظائف سنگینی دارد؛ و می‎بایست همانطور كه رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود برای افراد خانواده اش از هر جهت منشاء فضائل و خوبیها و مهربانیها باشد (وسائل؛ ج 14، ص 122) زن نیز در مورد، خانه داری و شوهر داری، موظّف است، نهایت سعی و كوشش خود را به كار ببرد، و شوهر داری زن در خانه یك نوع جهاد و فداكاری به حساب آمده است. امام موسی کاظم ـ علیه السّلام ـ فرمودند: جهاد المرئه حسن التّبعل. جهاد زن اینست كه در خانواده به طور شایسته شوهر داری نماید . (وسائل، ج 14، ص 116) امام باقر ـ علیه السّلام ـ درباره‎ی فضیلت و قِداست این دو عبادت بزرگ می‎‎فرمایند: امر به معروف و نهی از منكر، راه و رسم انبیاء، روش صالحان و شایستگان، فریضه و عبادت بزرگی است، كه در سایه‎ی آن واجبات دیگر برقرار می‎‎شود، افكار و عقائد محفوظ می‎‎ماند، كسب و تجارت بر اساس مشروع و حلال قرار می‎‎گیرد، حقوق افراد مظلوم به آنها برمیگردد، و سر انجام پهنه‎ی زمین و محیط جامعه به عمران و پیشرفت می‎گراید نبرد و فداكاری در قرآن كریم، در مورد نبرد و فداكاری در راه احیای هدفهای اسلامی 32 آیه وارد شده است. به تعبیری جهاد و فداكاری را بهترین و مۆثرترین عبادت اجتماعی اسلام می‎‎توان دانست. پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: استقامت و پایداری یكروز مسلمان، در بعضی از جبهه های جهاد، برای او بهتر و بالاتر از چهل سال عبادت است. (الفقه؛ كتاب الجهاد؛ ص16) و نیز در بیان دیگر فرمودند: ضربه‎ی شمشیر علی ـ علیه السّلام ـ در جنگ احزاب بر«عمرو بن عبدوَدْ» كه قدرتمندترین پیشوای كفر و اِلحاد، و دشمنترین شخص ضد اسلام و قرآن بود، از عبادت جنّ و انس بالاتر است! (تفسیر منهج؛ ج 7، ص 293) باز فرمودند: ای علی! ترا بشارت می‎‎دهم كه اگر عمل امروز تو را (قتل عمرو بن عبدود) با تمام اعمال امت محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ مقایسه كنند؛ عمل تو برتری خواهد داشت! (تفسیر منهج؛ ج 7، ص 293) دفاع از حقوق مسلمانان از نظر اسلام، اهل ایمان و مسلمانان برادر همدیگر محسوب می‎شوند . قرآن می‎فرماید: «إِنَّمَا الْمُۆْمِنُونَ إِخْوَهٌ» (حجرات، 10) و امام صادق ـ علیه السّلام ـ نیز فرمودند: المسلم اخ المسلم. (وسائل؛ ج 2؛ ص 228) اهل ایمان برادر یكدیگر، و مسلمانان نیز برادر همدیگرند. و چون افراد نسبت به همدیگر برادرند و تمام جوامع اسلامی هم جامعه‎ی واحدی است، در نتیجه تمام افراد هم مسئولیت دارند، از حقوق افراد دیگر كه در واقع برادر آنها حساب می‎شوند، دفاع كنند، و اگر ضربه و لطمه ای بر پیگر فرد یا جامعه ای وارد شود آنرا رفع نمایند، و اگر از این وظیفه‎ی سنگین شانه خالی كردند، و بناله های مظلومان و ستمدیدگان ترتیب اثری ندادند، چنین افرادی مسلمان واقعی و راستین نخواهند بود! رسول اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ نگاه محبت آمیز و عطوفانه‎ی اولاد را به پدر و مادر یكنوع عبادت می‎‎شمارند و می‎‎فرمایند: نگاه فرزند به پدر و مادر، در صورتیكه از روی محبت و مودّت باشد؛ عبادت است كمك به نیازمندان كمك به نیازمندان و محتاجان جامعه نیز؛ از وظائف حتمی و عبادات چشمگیر اسلامی قرار گرفته است. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند: من مشی فی عون اخیه و منفعته، فله ثواب المجاهدین فی سبیل الله. (وسائل، ج 5، ص 602) احسان به پدر و مادر در قرآن كریم پس از آنكه وظیفه‎ی عبادی انسان در برابر خدا بیان می‎‎گردد، به دنبال آن احسان و خدمت به پدر و مادر بعنوان، یك تكلیف مسلّم و مقدس می‎‎آید؛ و می‎‎فرماید: «لاَ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِیَّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً». (بنی اسرائیل، 23) جز برای خدا عبادت نكنید، و به پدر و مادر احسان و نیكی نمائید . این آیه، خدمت به پدر و مادر را كه، واسطه‎ی خلقت او بوده اند یكنوع وظیفه‎ی واجب و عبادت و اطاعت معرفی می‎‎نماید، و حتی رسول اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ نگاه محبت آمیز و عطوفانه‎ی اولاد را به پدر و مادر یكنوع عبادت می‎‎شمارند و می‎‎فرمایند: نگاه فرزند به پدر و مادر، در صورتیكه از روی محبت و مودّت باشد؛ عبادت است. (تحف العقول، ص 37) پیمان زناشوئی پیوند زناشوئی و خلقت زن برای مرد در قرآن كریم، از نشانه های قدرت پروردگار عالم به حساب آمده، و نیز «مِیثاقِ غلیظ» یعنی پیمان محكم و استوار محسوب گردیده است. فرآوری: آمنه اسفندیاری بخش احکام اسلامی تبیان منابع: عبادت در اسلام، احمد صادقی اردستانی تحف العقول وسائل الشیعه ج 14 و ج 5