به چه رشته اي علاقه دارم؟ (1) اگر شما هم 5 يا 6 سالي باشد که در حوزه مشغول تحصيل هستيد حتما اين سوال براي شما هم پيش آمده که بايد کدام رشته را انتخاب کنم. پرواضح است که با تنوع علومي که امروزه در حوزه وجود دارد، پاسخ به اين سوال چندان راحت هم نيست. از طرفي احاطه کامل به تمام رشتهها با توجه به عمر کوتاه و انفجار اطلاعات، تقريبا کاري نشدني است. لذا بايد ببينيم کدام رشته براي ما مناسب تر است که همان را ادامه داده و در کنار علوم کلي حوزوي، در يک رشته نيز تخصص پيدا کنيم. اما اينکه کدام رشته براي ما بهتر است، مقدماتي نياز دارد . به بيان ديگر بايد مواردي را لحاظ کرد و با توجه به آنها گزينه صحيح را انتخاب نمود و رشته خود را از ميان آنها بر گزيد. در اين سلسله مقالات به بررسي اين نکته خواهم پرداخت. براي انتخاب رشتة تخصصي تحصيلي نيز جمعآوري اطلاعات عمومي گستردهاي از علوم مختلف لازم است. 1. آشنايي با گزينهها براي هر انتخابي دستکم بايد چند گزينه پيش روي ما قرار داشته باشد. يعني بايد نسبت به چند مسير مختلف شناخت داشته باشيم تا در ميان آنها بهترين را انتخاب کنيم. طلبه در نهايت بايد يک نقش اجتماعي را براي خود برگزيند . براي اين منظور لازم است با گونههاي متنوع خدمت اجتماعي و انواع نقشهايي که به عنوان طلبه ميتوان ايفا کرد از نزديک آشنا باشد. بايد فعاليتهاي متنوعي که در معرض انتخاب او قرار دارند را هرچند در مقياس کوچک تجربه و مزمزه کرده باشد. بدين جهت مناسب است طلبه يک تجربه مفيد تأليف، يک تجربه موفق تحقيق، يک تجربه تدريس، يک تجربه مديريت فرهنگي، تبليغ و سخنراني ـ در محيطهاي متنوع ـ داشته باشد تا از نزديک با مقتضيات اين فعاليتها آشنا شود و بصيرت شخصي بيشتري در تصميمگيري کسب کند. طلبه بايد با جنس فعاليتهاي فرهنگي (مانند تحقيق، تدريس، تأليف، تربيت، مديريت فرهنگي، مناظره و.. . ) آشنا باشد همانگونه که يک معمار موفق با جنس فعاليتهاي ساختماني آشنا است يا يک رزمندة جهادگر با جنس فعاليتهاي رزمي بايد آشنا باشد. براي انتخاب رشتة تخصصي تحصيلي نيز جمعآوري اطلاعات عمومي گستردهاي از علوم مختلف لازم است. مراد از اطلاعات عمومي اطلاع جامعي از گسترة علوم و قلمرو آنها و انواع موضوعات مورد تأکيد هر يک و نيز مراکز تخصصي وابسته است . براي اين منظور يک دوره مطالعه انبوه و سرکشي به فضاهاي مختلف و حوزههاي متنوع دانش مفيد بلکه لازم است. زيرا انتخاب گرايش تحصيلي متوقف بر آگاهي عمومي از شاخههاي مختلف علوم است . تا پيش از اين آشنايي اجمالي، داوري نسبت به علاقه يا استعداد خود، قضاوتي نابهنگام و بدون بصيرت است. البته اين انبوهخواني و اطلاعات عمومي پس از انتخاب رشتة قطعي، در آن رشته هم، مفيد واقع ميشود. کسي که از ساختار و مفاهيم يک علم ـ مثلا عرفان نظري ـ اطلاع ندارد هرگز نميتواند در بارة استعداد علمي خود در آن علم به نتيجهاي برسد. از اين جهت مقدمة استعدادشناسي آشنايي مؤثر با شاخههاي علوم اسلامي است. پس طلبه به دو جهت نياز به آشنايي با علوم اسلامي از طريق مطالعات پرمايه، متنوع و انبوه دارد. يکي براي تشخيص استعداد خود، و ديگري به جهت نياز به آشنايي جامع با دين که در فصول گذشته بدان اشاره کرديم. کسي که از ساختار و مفاهيم يک علم ـ مثلا عرفان نظري ـ اطلاع ندارد هرگز نميتواند در بارة استعداد علمي خود در آن علم به نتيجهاي برسد. اين نکته نيز گفتني است که يکي از تخصصهاي لازم که نظام حوزههاي علميه بايد در صدد تأمين آن باشد تخصص مديريت دانش و مهندسي علوم و تخصصها است . فراتدبيري که بتواند نظام تقسيم کار هوشمندانهاي براي همياري متخصصان طراحي کند و گستره، ميزان ثقل و مرکز ثقل دانشها و مهارتها را معلوم سازد و با توجه به انواع خدمات حوزوي در جامعه به آرايش دانشها و تخصصها همت گمارد. لازم است در ميان طلاب کساني باشند که بتوانند در تعيين جايگاه و نسب و روابط علوم و ارتباطات ميان رشتهاي اظهار نظر کنند. خلاها را دريابند و نيازها و اولويتها را به موقع رصد کنند. لازمة چنين تخصصي جامعيت و آشنايي اجمالي با همة علوم است. اما اين جامعيت ناظر به انجام کاري و ايفاي نقش خاصي است. چنين متخصصي در هيچ يک از علوم نميتواند توليد ويژهاي داشته باشد يا مشت مؤثري بزند، اما هنر ويژهاي که او دارد و کار مهمي را که او انجام ميدهد از هيچ کس ديگر نميتوان انتظار داشت. براي درک بهتر مطلب مهندسان ساختماني را در نظر بگيريد. مهندس ساختمان گرچه ممکن است بر تخصصهاي فراوان ساختمانسازي به خوبي مسلط نباشد اما با شناخت و احاطهاي که به همة آنها دارد در صدد انجام کاري است که هيچ يک از متخصصهاي ديگر نميتواند انجام دهد. پس به اين مقوله به چشم يک تخصص بايد نگريست و در کنار ساير تخصصها آن را برپا داشت و قطعا بخشي از نيروهاي حوزوي بايد خود را براي اين ايفاي اين نقش آماده کنند. با اين توضيح تخصص مهندسي علوم در کنار ساير تخصصها و تنها به عنوان يک نياز از انواع نيازها ديده ميشود و هرگز به عنوان تنها تخصص مشروع و معتبر به همگان توصيه نميشود. منبع: 1. طلبه و انتخاب رشته تحصيلي محمد عالم زاده نوري تهيه و فرآوري: محمد حسين امين- گروه حوزه علميه تبيان