اصول گفت و گو از نظر قرآن

ماهیت گفت و گو چگونه باید باشد و طرفین، در گفت و گو با یكدیگر باید از چه اصول و قواعدى پیروى كنند؟ به چند مورد از اصول یا ویژگی‌هاى حاكم بر گفت و گو از نظر قرآن كریم توجه مى‏كنیم:

الف) برخوردارى از منطق و استدلال:

آیات زیادى از قرآن كریم، انسان‌ها را به تامل، تعقل¹ و تفكر² دعوت مى‏كند. حكمت،³ و جدال احسن ⁴ از اصول مسلم قرآن كریم است. صاحب خرد و اندیشه كسى است كه به سخنان مخاطب گوش فرا مى‏دهد و بهترین آن را گزینش مى‏كند.⁵ این عده، تنها كسانى هستند كه راه به سوى هدایت و سعادت دارند . گفت و گوهاى خشونت‏آمیز یا جدال غیر احسن با اصول قرآنى ناسازگار است و پیامد آن چیزى جز كینه و دشمنى نیست.⁶

ب) آشكار بودن پیام گفت و گو:

گفت و گوهاى پیامبران الهى با مردم صریح و روشن بود و هر گاه مردم نیازمند توضیح و شرح بودند، با مهربانى و نرمش، مقصود كلام الهى را براى آنان روشن مى‏ساختند. قرآن كریم در آیات متعددى، خود را مبین⁷ یا آشكار و واضح معرفى مى‌كند.

ج) پرهیز از تحمیل و اجبار:

قرآن كریم هر چند پیام خویش را با قاطعیت بیان مى‏كند، با این حال در قبول دین، اكراهى نیست⁸؛ راه هدایت را نشان دادیم، خواه شاكر باش یا كافر⁹ بود و در آیات متعددى، تنها وظیفه پیامبر، بلاغ¹⁰یا رساندن پیام به مردم بود . پیمان مدینه كه بر اساس آن، مسلمانان مدینه با كفار آن شهر، یهودیان و مسیحیان پیمان ترك مخاصمه بستند، نشان‏دهنده مطلب فوق است. با این حال، قرآن كریم به اهل كتاب خطاب مى‏كند چنانچه ایمان بیاورید، براى شما خیر به دنبال دارد.¹¹

1- حدید/17؛ بقره/164؛ نحل/12 و آیات فراوان دیگر .

2- بقره/219؛ روم/8؛ اعراف/176 و آیات فراوان دیگر .

3- بقره/231؛ نحل/125؛ زخرف/63 .

4- آل عمران/138؛ اعراف/145؛ یونس/57 و آیات دیگر .

5- نحل/125؛ عنكبوت/46 .

6- زمر/18 - 17 .

7- انفال/6؛ هود/32؛ كهف/54 و آیات دیگر .

8- مائده/15؛ انعام/59؛ یونس/61؛ یوسف/1 و آیات دیگر .

9- بقره/256 .

10- انسان/3 .

11- آل عمران/81، 86 و144؛ نساء/171 – 170؛ مائده/67 و ...