پرسش

"هدف از آفرینش انسان چه بوده؟"
و اگر هدف به گمال رسیدن است چه طور میشه این كار رو كرد ؟
اگر من به روجانیون اعتقادی نداشته باشم چطور می توانم خوبی و بدی را تشخیص دهم ؟
البته من خودم تا حدودی جواب این سوالات را می دانم و می دانم كه جواب دادن به این سوالات طولانی خواهد بود ولی لطفا شما در پاسخ به یك غیر مسلمان (كه به خدا ایمان دارد) جواب دهید.

پاسخ

با سلام و تحیت!
هدف از آفرینش انسان تكامل انسان، یا به تعبیر دیگر عبودیت و قرب به پروردگار بوده و هست، كه در آیات قرآن نیز به آن اشاره شده است. از جمله آیه 56 سوره ذاریات كه می فرماید: «و ما خلقت الجن و الانس الالیعبدون» یعنی من جن و انس را نیافریدم جز برای اینكه عبادتم كنند.
با توجه به این آیه، می توان گفت هدف اصلی آفرینش انسان عبودیت است و نتیجه عبودیت تكامل انسان است و انسان با عبادت خداوند به مقام قرب به پروردگار نائل و واصل می شود.
«عبد از نظر لغت عرب به انسانی می گویند كه سر تا پا تعلق به مولا و صاحب خود دارد، اراده اش تابع اراده او و خواستش تابع خواست اوست، و در برابر مالك چیزی نیست.» اما همین عبد ناچیز می تواند با بندگی درست حركت تكاملی داشته باشد و روز به روز، كمالی جدید كسب كند و در نهایت به كمال نهایی خود كه قرب به مولی است نائل شود. انسان می تواند با بندگی و عبودیت خداوند به كمال نهایی خود كه قرب به پروردگار است نائل شود.
خلاصه هدف از آفرینش انسان عبودیت، و نتیجه عبودیت تكامل انسان است؛ پس راه رسیدن به كمال، عبودیت خداوند است، به گونه ای كه انسان جز به معبود واقعی، یعنی كمال مطلق نیندیشند؛ جز در راه او گام بر ندارد و هر چه غیر اوست فراموش كند، حتی خویشتن را. و انسان كامل همان بنده راستین خداست.
(ر.ك. به "تفسیر نمونه"، آیت الله مكارم شیرازی، ج23، ص385 و 98 و همچنین تفاسیر دیگر آیه 56 سوره ذاریات)

انسان به كمك عقل خود شاهراه های نیكی و بدی را تشخیص می دهد و به حكم همان فطرت و عقل وادار به انجام نیكی ها و ترك زشتی ها و بدیها می شود. به همین خاطر، اگر روحانیون هم نباشند، اما عقل باشد، انسان می تواند خوبی و بدی را به طور كلی تشخیص دهد.

اما با این وجود عقل خود می فهمد كه راهی برای كشف بعضی از كوره راه ها ندارد. این اولین نشانه های نیاز انسان به وحی است.
كما این كه همین عقل حكم می كند كه انسان در تشخیص جزئیات و تطبیق احكام با موضوعات یا معرفت به مصادیق ناشناخته احیانا به وحی و گاهی به علم تجربی و حتی تجارب خاص صاحبان اندیشه و معرفت، رجوع كند.
و باز عقل است كه حكم می كند كه در هر امر غیر روشنی ـ چه واجبات یا محرمات شرعی و دینی و چه دریافتهای علمی و شهودی ـ باید به سراغ كارشناسان آن رفت و از آنان پرسید. به دیگر سخن عقل دستور می دهد كه انسان برای كسب معرفت در چیزی كه آن را نمی داند، به آگاهان و عالمان مراجعه كند.
خلاصه قوه تشخیص اصول نیكی ها و بدی ها عقل و فطرت انسانی است، و نه روحانی و نه هیچكس دیگر. این ترجمان كلام امیر المؤمنین است كه فرمود: «انظر الی ما قال و لاتنظر الی من قال» یعنی در تشخیص خوبی و بدی به هیچكس نیاز نیست، بلكه این افرادند كه به وسیله آرائشان بازشناسی می شوند.

یكی از خصوصیتهای عقل آن است كه تنها قوه ای در نفس انسانی است كه می تواند خود را نقد كند و به نقاط ضعف خود پی ببرد. آنچه در بالا در باره رجوع به وحی و علم و شهود گفته شد، نمونه ای از این است.
همین تفسیر كلام مبارك امام علی علیه السلام است كه فرمود: «عقل با حیاء و دین لازم و ملزومند، و هر جا كه عقل آمد دین و حیا هم می آیند.»

بیان خلاصه ای از مطلب ضرر ندارد.
عقل انسان را به راه می اندازد و شاهراه های حیات معقول و قابل دفاع را به او نشان می دهد. و هم او انسان را به نقاط ضعف او واقف می كند و او را نسبت به وحی و بسیاری دیگر از معارف متواضع می كند. از اینجاست كه به سراغ وحی می رود. این وادی كوره راه های حیات و تشخیص مصادیق ویژه است.
پس از این مرحله است كه نیاز به رجوع به انسانهای دیگری كه احیانا صاحب نظرتر از انسان در شناخت وحی و علم هستند، احساس می شود.
به عبارت دیگر، وقتی دین آمد باید احكام آن را شناخت.
از این مرحله بحث نیاز به روحانیان یا عالمان دین مطرح می شود. اگر انسان بتواند خودش احكام دین را بدون اتكاء به دیگران بفهمد ـ یعنی خود متخصص این امر باشد ـ باز نیاز به مراجعه به روحانیان نیست؛ اما اگر نتوانست مسائل دینی خود را بشناسد باید به حكم عقل به كارشناسان دین كه امروزه به عنوان روحانی شناخته می شوند مراجعه كند.

برای كسب اطلاعات بیشتر نسبت به جایگاه عقل و علم در هدایت انسان به كتاب "اصول كافی"، ج1، باب "عقل و جهل" و باب "فضل العلم" مراجعه كنید.

هر چند در پاسخ از دیدگاه امام علی علیه السلام بهره گرفته شد، اما پاسخ قابل فهم برای هر انسان عاقلی در هر دین و آیین است.
خدا نگهدار شما.