پرسش

خمس و فلسفه آن چیست؟

پاسخ

با سلام و تحیت.
دوست عزیز!
پس از گذشت یك سال خمسی، هر آنچه از اموال كه تابحال خمس آن داده نشده و از لوازم ضروری زندگی هم نیست و از مؤونه و مخارج یك سال اضافه آمده است، یك پنجم آن را باید بابت خمس به مجتهد جامع الشرایط داد تا به مصارف خمس برساند.
اما در رابطه با فلسفه وجوب خمس توجه شما را به نكاتی چند جلب می نماییم:

اول اینكه خمس از واجبات مهم اسلامی است، كه مورد تأكید جدی شرع انور قرار دارد. و لذا یك مسلمان، اگر بخواهد به دین خود ملتزم باشد، به هیچ عنوان نمی تواند از زیر بار آن شانه خالی كند. این امر وقتی بیشتر درك می شود كه به این امر بدیهی توجه كنیم كه هر چه داریم نعمتهای الهی است. پس او در هر حال حق دارد بخشی از آن را ـ نه بلكه همه آن را ـ از ما مطالبه كند.
دوم اینكه در ارزیابی یك حكم می بایست كفه فوائد آن را با كفه مشقت و كلفتی كه به همراه دارد، سنجید. عقل سلیم می پذیرد كه، به میزان فوائدی كه بر یك حكم هست، می بایست در راه تحقق آن از منافعی هم گذشت، و یا مشقتی را تحمل كرد. دادن خمس، مصالح و فوایدی زیاد برای جامعه دربردارد، كه به راحتی نمی توان از آن چشم پوشید. موارد مصرف خمس، و همین طور زكات، به حدی اهمیت دارد كه بر اساس آن می بایست از یك سو، حكومت پابرجا باشد و مخارج عمومی آن تأمین گردد و از سوی دیگر، فقر از جامعه رخت بربندد. خمس تمام مالیاتی است كه حكومت اسلامی قرار است از مردم در برای مخارج عمومی جامعه اخذ كند، كما این كه زكات به جهت رفع كامل فقر وضع شده است. با این تصویر به نظر می رسد بتوان در پرداخت آن با سعه صدر و روی بازتری برخورد كرد.
سوم اینكه دادن خمس یكی از راههایی است كه محبت دنیا و مال دنیا را از انسان گرفته و به او تعلیم می دهد كه دلبستگی به دنیا نداشته باشد، و دنیا را برای رضای خداوند بخواهد، نه به خاطر خود دنیا. و نیاز به این امر تربیتی اختصاص به متمولین و صاحبان سرمایه ندارد. انسانهای دیگر هم محتاجند تا با تمرین سخاوت، محبت به مال دنیا را از دل بزدایند. از سوی دیگر تقویت حس كمك به همنوع هدفی است كه مشاركت همه، اعم از غنی و غیر غنی، را می طلبد.


و لازم به ذكر است كه خمس امتیازی برای سادات نیست، زیرا خمس با زكات هیچ گونه فرق اصولی ندارد، یعنی هر دو مربوط به فقراء و افراد محروم و ناتوان اجتماع است و به هر یك به اندازه احتیاجشان پرداخت می شود و زائد بر آن جزء بیت المال مسلمانان محسوب خواهد شد.
خمس برای رفع فقر از نیازمندان از سادات است و زكات برای رفع فقر از نیازمندان غیر سادات.

بنابر این بر خلاف آنچه كه بعضی خیال می كنند، قانون خمس هیچ گونه امتیاز طبقاتی برای سادات تولید نمی كند و از نظر جنبه های مادی هیچ گونه تفاوتی با زكات كه برای سایر فقرا است ندارد؛ یعنی به نیازمندان سادات هچ گاه سهم بیشتری نسبت به سایر نیازمندان داده نمی شود. و خمس هرگز به افراد متمكن و بی نیاز سادات داده نخواهد شد.

امیدواریم تا این اندازه برای رفع ابهام كافی باشد لذا اگر پس از مطالعه باز هم ابهام یا پرسشی داشتید با ما مكاتبه نمایید، در خدمتتان هستیم.
پیروز باشید.
مشاوره مذهبی_ قم.