پرسش

با سلام و تشكر از راهنمایی های قبلی
لطفا در مورد اخلاق و كتابهایی در این زمینه و نحوه شروح در این راه توضیحاتی بفرمایید.
با تشكر

پاسخ

دوست عزیز!

عرفاء نوعا توبه را اولین قدم برای سیر و سلوك برمی شمرند. شاید عنوان كلی تر آن ترك گناه باشد. یعنی قدم اول در پاكسازی و تزكیه روح و نفس، گناه نكردن و دوری از گناه است. بله اگر خدای ناكرده از او گناهی سر زد، فورا توبه نموده و از خداوند عذرخواهی نماید. در روایت آمده هر گناه مانند نقطه سیاهی است كه بر روی صفحه سفید دل قرار می گیرد، و این نقطه سیاه بوسیله توبه نیز پاك می شود. اما اگر گناهان كسی زیاد شود و به دنبال آن توبه نكند، صفحه سفید دل به صفحه ای سیاه تبدیل شده و مانع رسیدن و تابیدن نور هدایت بر قلب و دل او می شود. شاید بیان مطلب آن باشد كه فیض خدا فراگیر و بی تبعیض است. و این ما هستیم كه ضمیر خود را آماده دریافت این فیض نكرده ایم. اگر كسی بتواند با ترك گناه _ و احیانا توبه _ این صفا را به خود باز گرداند، خود را بهره مند خواهد ساخت. و همین همه مسیر تكامل معنوی است. گاه كسانی كه به خیال خود در راه سیر و سلوكند، بدون توجه به اهمیت گناه، تنها به مستحبات مشغول می شوند. كسی كه همه سعی و تلاش او بر این باشد كه گناه نكند نور هدایت در دل او می تابد و باعث ترك خطاهای دیگر، و رشد و تعالی روحی و معنوی، و انجام واجبات و وظائف دیگر او می شود. امیر المؤمنین(ع) می فرماید: «ما جفت الدموع الا لقسوة القلوب، و ما قست القلوب الا لكثرة الذنوب» یعنی چشم ها گرفتار خشكی نمی شوند مگر در اثر قساوت قلب، و قلب گرفتار قساوت نمی شود مگر در اثر گناه زیاد. (بحارالانوار، ج 7، ص 55) قساوت یعنی سختی و نفوذناپذیری در برابر فیض الهی. البته پر واضح است كه سالك راه خدا می بایست در هر لحظه و در هر قدم بر خداوند توكل نموده و هر چه می خواهید از او طلب نمائید.

آنچه در اهمیت ترك گناه گفته شد عین توكل بر خدا نیز هست. توكل یعنی موانع را بر طرف كردن و خود را به خدا و خواست او سپردن.

تنها پس از پاك كردن دل از سیاهی و زنگار گناه است كه می شود آن را با فضائل اخلاقی آذین نمود.

آدمی پس از پاك كردن نفس از ناپاكی ها ـ به اصطلاح اهل عرفان، تخلیه (پاكسازی)ـ می تواند در وادی كسب فضائل اخلاقی ـ و به اصطلاح اهل عرفان، تحلیه (زینت دادن) ـ قدم بردارد.

در این مرحله باید شود تا فضائل نیكو به مرحله عمل در آید، و آنقدر ادامه یابد تا بصورت ملكه درآمده و همه اعمال و افكار انسان مزین به آن فضائل گردد.

اما این كه چگونه می توان در این راه قدم برداشت، تقوا و تقوا و تقوا؛ و سپس راهنمایی گرفتن از علمای اخلاق، و البته پشت كار و همت بلند.

در شروع، برای آشنایی اجمالی با راه و كسب اشتیاق برای پیمودن آن، مطالعه در حالات و زندگی عرفا می تواند بسیار سودمند باشد.
برای مطالعه در این زمینه می توانید به كتاب "معراج السعادة" از مرحوم نراقی(ره)، و همچنین كتاب "المحجة البیضاء" اثر مرحوم فیض كاشانی، كه به فارسی هم ترجمه شده و به نام "راه روشن" نامگذاری شده است. ضمنا این كتاب بعنوان كاملترین كتاب اخلاقی نیز شناخته می شود.


پیروز باشید.

مشاوره مذهبی_ قم.