پرسش

به قدرت خداوند با تفكر در آفرینش می توان پی برد. به عدل او، رحمانیت و رحیمیت او چگونه می توان پی برد؟

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
قبل از اثبات صفاتی مثل عدل، رحمت و رحمانیت برای خداوند باید در معنای این صفات تفكر كرد، زیرا به عقیده شیعه با درك دقیق این صفات می توان پی به وجود آن ها درباره خداوند برد. به عبارت دیگر تصور این صفات مستلزم تصدیق آن در باره خدا است.
البته دانشمندان علم كلام درباره اثبات عدل الهی از قرآن و روایات و نیز عقل، دلائل قدرتمندی بیان داشته و استنباط كرده اند.
از اثبات صفات قدرت و حكمت برای خداوند می توان چنین نتیجه گرفت كه مراتب اعمال خدا بی حساب نیست، و مقتضای صفات كمالیه این است كه جهان به گونه ای آفریده شده كه در مجموع دارای بیشترین كمال و خیر ممكن باشد.
بنابراین ذات حق كه خیر مطلق است به هر موجودی هر آن چه را كه برای او ممكن و مطلوب است، اعطا می نماید و از بذل خیر به او دریغ نمی كند. عدل همین است.
به طور خلاصه، عدل الهی یعنی به هر موجودی هر درجه از وجود و كمالات كه استحقاق دارد داده شود؛ و این عطای الهی مبتنی بر حكمت و قدرت خدا است.
دوست عزیز!
از آنجا كه ما انسانها از استحقاق موجودات عالم بی خبریم نمی توانیم احساس دائمی و موردی كاملی از عدل الهی داشته باشیم؛ ولی هر انسانی اگر مجموع زندگی خود را نگاه كند، فی الجمله، درمی یابد كه نظام عالم اخلاقی است. اخلاقی بودن نظام عالم به این معنا است كه هر ظلمی در این عالم پاسخ خود را می گیرد؛ نه لزوما جواب كامل ـ كه بخشی از مجازاتها می تواند به آخرت موكول شود ـ ولی به طور اجمال بدی در همین عالم را بی پاسخ نمی ماند. این را انسان با نگاهی كلی به عالم می تواند بیابد. این مظهر كوچكی از عدل الهی است.
همین بیان را در باره صفات رحمانیت و رحیمیت الهی هم می توان گفت.
این صفات نیز از آنجا كه حكایت از كمال و نیكی دارند، از اوصاف خداوند محسوب می شوند. «له الأسماء الحسنی» یعنی همه نام ها و صفات نیك از آن خدا است.(طه/8)
این صفات كه به "كمالیه" یا "ثبوتیه" معروف هستند به این دلیل ثابت می شوند كه مقتضای ذات الهی هستند و در بالاترین حد، در او وجود دارد؛ و به همان شكلی كه در بالا برای عدل گفتیم، به طور فی الجمله قابل ادراك هستند.
ما اگر به حیات به دید كلی نگاه كنیم، مظاهر رحمت الهی را بسیار می بینیم. چه بسیار مواردی كه در زندگی شخصی ما یا اطرافیان ما لطف الهی موجب حل مشاكل اساسی شده است. همه نیازهای حیات به گونه ای قابل تحسین و اعجاب برانگیز جواب و راه حلی درخور دارند، و به خوبی پاسخ می گیرند. این خود نشانه ای كوچك از رحمت الهی است كه در عالم گسترده شده ست. وجدان انسان در نگاه به طول یك زندگی نمی تواند باور كند كه همه اینها از سر اتفاق بوده باشد.
همچنین مطالعه در كتاب های اعتقادی می تواند كمك زیادی به درك این مورد كند؛ مانند كتاب های:
1. عدل الهی، شهید مطهری.
2. اصول عقاید، مصباح یزدی.
در پناه حق.
مشاوره مذهبی ـ قم.