پرسش

با سلام:
شخصی به علت گناه وتوبه مكرر وبی فایده فرسوده وعصبی شده است ونمیتواند دست از گناه وسوسه آمیز بردارد. لطفا راهی چاره برای این مسئله بیان كنید .
با تشكر

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست عزیز!
توبه اگر با شرایطش انجام شود هم مقبول درگاه الهی است و هم آثار مثبت خود را به دنبال خواهد داشت؛ و پس از آن باید بكوشید حال توبه را استمرار داد. ایجاد شرائط استمرار به این است كه انسان خیال و احساس خود را تحت كنترل قرار دهد.
حضرت آیت الله جوادی آملی فرموده اند: "برای ترك گناه مراقبت كنید؛ مراقبت یعنی مراقب خود بودن. رقیب از رقبه به معنی گردن گرفته شده است؛ كسی كه در امتحانات سرمی كشد تا ببیند دیگران تقلب نكنند این را رقیب می گویند. گفته اند رقیب خود باشید همیشه گردن بكشید ببینید چه كسی سراغ شما آمده است، چه كسی می خواهد به جای شما بنشیند، شیطان آمده است یا فرشته".( توصیه ها، پرسشها و پاسخ ها در محضر آیت الله جوادی آملی، ص31)
از دست دادن حال توبه و تكرار گناه به علت عادت و انس به گناه است؛ و لذا درمان آن هم به كم كردن این انس و ازبین بردن این عادت است.
ببینید چه چیزهایی یاد گناه را احیا می كند، و آن را برای شما می آراید، همان ها را كم كنید. گاه یك موسیقی، عكس و فیلم، و گاه یك خیال و خاطره و...؛ راه كم كردن این ها به این است كه آنها را كنار بگذاریم، و كارهای خوب را جایگزین آن نماییم.
آیت الله جوادی آملی شرایط واجب توبه را چنین برمی شمارد: "بعضی از شرایط توبه، واجب و اساسی است و بعضی مستحب. شرائط اساسی توبه چند چیز است:
1. انسان جدّاً از گذشته پشیمان شود.
2. تصمیم جدی بگیرد در آینده این كار را نكند.
3. بعد با اخلاص به پیشگاه الهی عرض كند و بگوید خدایا آمدم.
این اساس توبه و واجبات آن است، و بقیه تشریفات و مستحبات."(همان، ص30)
واضح است این سه مرحله مثل زنجیر به هم متصل هستند: بدون پشیمانی جدی تصمیم جازم گرفته نمی شود، و تا وقتی خاطره گناه در ذهن كسی طعم شیرین داشته باشد، پشیمانی حاصل نشده است.
بكوشید تلخی گناه و خاطره اش را در خود عینی كنید. با یاد عواقب وخیم دنیوی و اخروی و محرومیت های حاصل از آن و... می توان چنین كاری كرد.
بهترین امری كه انسان را از گناه متنفر می كند، آن است كه بیابیم كه لذت عبادت از انسان سلب می شود. یافتن این حقیقت كه تنها بدون گناه است كه می توان از عبادت لذت برد، كه انسان لذت عبادت را چشیده باشد و برتری آن از لذات دنیا را احساس كرده باشد.
پس علاوه بر آنچه در بالا گذشت، باید خود را به عبادت انس دهید. وقتی انس به عبادت پیدا كردید، خواهید یافت كه چشیدن لذت گناه، به شرط محرومیت از این لذت نمی ارزد.
"اگر لذت ترك لذت بدانی دگر لذت نفس لذت ندانی" .

ما باید بتوانیم صبر لازم برای عمل به آن چه می دانیم را داشته باشیم. گاه انسان چیزی را می داند، كه در دراز مدت به ضرر اوست، ولی بر میل یا خشم فعلی خود نمی تواند غلبه كند. شناخت ما نسبت به زشتی گناهان مثل شناخت پزشكی است كه درباره عواقب سوء دخانیات همه چیز را می داند، ولی خود سیگار می كشد. میل به سیگار در او بیش از تنفری است كه از خطری سیگار احساس می كند.
راه رسیدن به این یقین جز تكرار، تلقین و تذكار و بالاتر از همه عمل پس از معرفت نیست.
قرآن كریم تصریح می فرماید: «وأعبد ربك حتی یأتیك الیقین» یعنی خدایت را بندگی كن تا به یقین برسی. از این رو هر چه یاد خدا در دل و جان و هم محیط خانواده بیشتر باشد، بازدارندگی قوی تر بوده و وسوسه رنگ باخته تر است.
بهتر است انسان در یك برنامه عملی با اراده جدی این كار را انجام دهد.

در روایت از معصومین است كه خداوند سختی، گرفتاری و وسوسه ای برای كسی بوجود نمی آورد، الا آن كه صبر و مقاومت در برابر آن را قبلا به او عنایت می كند. ضمنا به عرض می رسد كه رعایت تقوا، به خصوص در عنفوان جوانی و در هنگام فشار وسوسه های شیطان بهترین راه برای تقرب الهی است. این در حقیقت راه میانبری است كه به كمك آن می توان یك شبه ره صد ساله پیران ریاضت كش و عارفان بزرگ را پیمود. قدر این شرائط را بدانید. هر كس باید سعی كند و می تواند مهار نفس خود را با نیروی اراده تحت اختیار خود بگیرد.
دوست گرامی!
آن چه بیش از همه اهمیت دارد آن است كه انسان خود را در معرض گناه قرار ندهد. انسان باید سعی كند لذتهای دینی را بچشد. درك لذت های معنوی عامل بسیار مهمی است بر این كه انسان فریفته لذتهای دنیوی و هوای نفس نشود.
این از یك سو، و از سوی دیگر لذتهای مشروع دنیایی نیز برای آن كه ذهن انسان از لذتهای نامشروع منحرف شود بسیار مفید است.
انسان ـ به خصوص اگر جوان است ـ باید سعی كند دوستان متدینی داشته باشد و با آنان در تقویت ایمان و تقوای خود برنامه ریزی كند. برنامه نماز جماعت، برنامه شركت در مراسم دعا، رفتن دسته جمعی به زیارت اماكن متبركه، رفتن دسته جمعی به نقاط تفریحی و التزام به اقامه نماز جماعت و یا ادعیه در آنجا و بالاخره هر آن چه كه در عین شادابی انسان را با یاد خدا مأنوس می كند، و از هواها و هوسها بازمی دارد.
در ادامه به چند توصیه توجه كنید:
1- كار و فعالیت: بیكاری، تنهایی و نداشتن سرگرمی سالم از عوامل مهم ایجاد انحراف انسان، به خصوص در نوجوانان و جوانان است. به خصوص فعالیت بدنی و ذهنی سالم برای جلوگیری یا درمان مشكلات روحی به خصوص شهوات جنسی، مفید است.
2- كنترل نگاه: نگاه شهوت آمیز، بذر شهوت را در نهاد انسان بارور می كند. از این رو در بعضی از روایات از نگاه بعنوان تیری از تیرهای شیطان یاد شده است. بسیاری از گناهان جنسی از نگاه كردن شروع می شود. بنابراین، كنترل نگاه نقش مؤثری در مبارزه با انحرافات جنسی دارد.
3- پرهیز از معاشرت با نااهلان: در بعضی از موارد، گناه معلول معاشرت با افراد منحرف است. یك فرد منحرف می تواند عده زیادی را به آلودگی بكشاند. دقت در انتخاب دوست و دوری از افراد گناهكار، نقش مهمی در مبارزه با گناه دارد. در طرف مقابل سعی كنید روابطتان را با دوستان متدین بیشتر كنید و این ارتباط را ادامه دهید. اگر چند برادر متدین با هم درس بخوانند، ورزش كنند، به كوه بروند و در كوه سرودهای شادمانه معنوی بخوانند و دعای ندبه برقرار كنند و ... این خود احساسات مثبت عاطفی را جایگزین احساس نیاز كاذب به شهوات حرام خواهد بود. این را تجربه كنید، كه پس از مدتی دنیا را به شكل دیگری خواهید دید؛ شكلی كه همه هم و تلاش خود را در راه خدا و ترك شهوات می بینید.
4- تقویت ایمان: مؤثرترین روش برای مقابله با طغیان نفس، تقویت ایمان است. هیچ عاملی به اندازه ایمان دینی قادر به كنترل و مهار نفس نیست.
قرآن مجید از نیروی ایمان حضرت یوسف(ع) در شرایط سخت هیجان غریزه جنسی یاد كرده تا درس عبرتی برای جوانان مشتاق باشد. یوسف(ع) به خواسته نامشروع همسر عزیز مصر چنین پاسخ داد: «قال معاذ الله إنه ربی أحسن مثوای إنه لا یفلح الظالمون» یعنی خدا نكند كه به این عمل ناپاك آلوده شوم؛ مربی من خدا است و او است كه منزلت مرا نیكو داشته، و ستمكار هرگز رستگار نخواهد شد. كسی كه از این نیروی عظیم برخوردار است، در همه جا و در همه حال خدا را حاضر و ناظر بر اعمال خود می داند، و هرگز به خود اجازه نمی دهد در پیشگاه مقدس پروردگار به كار خلاف دست بزند.

با ممارست عملی چندهفتگی خواهید دید كه بسیاری از عادتهای زشت انسان در خود انسان از بین می رود. انسان چنین است كه وقتی یك بدتر را توانست ترك كند یك بد را به آسانی می تواند ترك كند. از این رو حضرت آیت الله بهجت در این راه بهترین ذكر را همین ذكر عملی كه عبارت از ترك معصیت است، می داند.(ر.ك. به رساله به سوی محبوب)
تسبیحات حضرت زهرا(س) هم برای افزایش اراده در این باره بسیار مفید است كه پس از هر نماز و قبل از خواب با توجه خوانده شود.

نهایت اینكه برای این كه گرایش به معنویت غالب شود از دو راه می توان اقدام كرد: در جنبه اثباتی وقتی انس به خدا و اولیاء او، ذكر و توجه بیشتری شود نتیجه قطعی آن، كم شدن میل به بدی ها است. در جنبه نفی هم اگر با مراقبه جلوی بدی ها ـ ولو به تدریج و قدم به قدم ـ گرفته شود، به طور طبیعی میل به معنویت زیاد خواهد شد. به خصوص گناهان را باید مواظبت كرد كه ترك شوند.

پیروز باشید.
مشاوره مذهبی _ قم.