پرسش

با عرض سلام آیا جمله ی معروف كل یوم عاشورا كل ارض كربلا حدیثی از ائمه علیهم السلام است ؟ و آیا زیارت عاشورا حدیث قدسی است یا از طرف ائمه علیهم السلام وارد شده است ؟ پیشاپیش از پاسخگویی شما متشكرم.

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
تا كنون ما در مجامیع روایی به مأخذ این جمله معروف دست نیافته ایم؛ اما این جمله اگر روایت هم نباشد، عبارتی پرمعنا و نشانگر ابعادی از شخصیت امام حسین(ع) است.
می توان گفت كلام فوق به این نكته مهم اشاره دارد كه در هر زمان و در هر مكان، نهضت حسینی باید الگو باشد؛ و نیز عبارت فوق مفید این معنا است كه آن مصیبت و غم، انحصار به یك زمان(عاشورا) و یك مكان(كربلا) ندارد، بلكه برای شیعه، هر روز عاشورا و هر زمین كربلا است، و شیعه به همین خاطر همیشه و در همه جا تا وقتی كه انتقام خون به ناحق ریخته آن حضرت توسط منتقم آل محمد گرفته نشود سوگوار است.
البته جمله مزبور به نوعی در اشعار شعرای عرب آمده است.
مرحوم شیخ حسن صاحب معالم چنین سروده است:
یا وقعةَ الطّف خَلّدت القلوب أسی
كأنّما كلَّ یوم، یومُ عاشور
(وقایع الأیّام ـ محرم ـ ص387)
و"البوصیری" متوفای سال694 نیز گفته است:
كلّ یوم و كلّ أرض لكربی
فیهم كربلاء و عاشورا
(أدب الطّف أو شعراء الحسین(ع)، ج4، ص122)
و بعضی توجیهی عارفانه برای این جمله دارند؛ با این بیان كه سرّ عشق در همه موجودات ساری و جاری است، و "كربلا" مكان تجلّی اعظم عشق و "عاشورا" نیز زمان آن تجلّی است. پس كربلا در تمام قطعات زمین و عاشورا در تمام زمان ها جلوه كرده است، و اوج این تجلی هنگامی است كه برای سالك، جذبه و استغراق و تجرّد و شوری روی دهد كه آنجا كربلا و آن زمان عاشورا است.(فلسفه شهادت یا رمز محبت، فخرالمحققین شیرازی، ص59ـ58)
در پاسخ به سؤال دوم شما نیز باید بگوییم كه حدیث قدسی، حدیثی است كه پیامبر(ص) ـ و یا ائمه اطهار(ع) به نقل از پیامبر(ص) ـ و او نیز به نقل از جبرئیل از خداوند متعال نقل كرده باشد، به این گونه كه معنا و مضمون آن به قلب پیامبر(ص) القاء می شود و پیغمبر با لفظ خود مضمون آن را بیان می نماید.(ر.ك. به علم الحدیث و درایة الحدیث، ج2، ص13)
زیارت عاشورا نیز از جمله احادیث قدسی است كه امام صادق(ع) به نقل از پدران بزرگوارشان به نقل از جبرئیل از خدا نقل نموده اند.
با آرزوی توفیق.
مشاوره مذهبی ـ قم.