پرسش

علت ازدواجهای مكرر پیامبر

پاسخ

دوست محترم!
ظاهرا مرادتان آن است كه بدانید چرا پیامبر اكرم(ص) مجاز به اختیار بیش از چهار زن عقدی دائم بوده اند، و چرا زنان متعددی اختیار كرده اند؟

گر چه نمی توان به طور قاطع از فلسفه احكام الهی سخن گفت، ولی در خصوص سؤالی كه طرح كرده اید، شاید بتوان، با استناد به بعضی از مدارك اسلامی، به اموری اشاره كرد.

خداوند در سوره مباركه احزاب آیه 50 می فرماید: پیامبر شرایطى دارد كه دیگران ندارند و همین تفاوت سبب تفاوت در بعضی از احكام مربوط به ایشان شده است.

به تعبیر روشنتر مى گوید: هدف این بوده كه قسمتى از محدودیتها و مشكلات از دوش پیامبر (ص) از طریق این احكام بر داشته شود.

شاید این آیه اشاره به مشكلات اجتماعی زمان پیامبر با توجه به رسالت حضرتش داشته باشد. هنگامى كه پیامبر (ص) نداى اسلام را بلند كرد تك و تنها بود، و تا مدتها جز عده معدود و كمى به او ایمان نیاوردند، او بر ضد تمام معتقدات خرافى عصر و محیط خود قیام كرد، و به همه اعلان جنگ داد، طبیعى است كه همه اقوام و قبائل آن محیط بر ضد او بسیج شوند.

او می بایست از تمام وسائل براى شكستن اتحاد نامقدس دشمنان استفاده كند كه یكى از آنها ایجاد رابطه خویشاوندى از طریق ازدواج با قبائل مختلف بود، زیرا محكمترین رابطه در میان عرب جاهلى رابطه خویشاوندى محسوب مى شد. آنها داماد قبیله را همواره از خود مى دانستند، و دفاع از او را لازم، و تنها گذاشتن او را گناه مى شمردند.

قرائن زیادى در دست هست كه نشان مى دهد ازدواجهاى پیامبر لااقل در بسیارى از موارد جنبه سیاسى داشته، و به جهت تقریب قلوب بوده است. كما این كه بعضى ازدواجهاى حضرتش ـ مانند ازدواج با "زینب"، دختر جحش ـ براى شكستن یك سنت جاهلى بوده است.

روشن است كسى كه در سن 25 سالگى كه عنفوان جوانى او بوده، با زن بیوه چهل ساله اى ازدواج مى كند، و تا 53 سالگى تنها به همین یك زن بیوه قناعت مى نماید و به این ترتیب دوران جوانى خود را پشت سر گذاشته و به سن كهولت مى رسد و بعد به ازدواجهاى متعددى دست مى زند، حتما دلیل و فلسفه اى اجتماعی دارد، و با هیچ حسابى آن را نمى توان به انگیزه هاى جنسى ارتباط داد.

این در حالی است كه مساله تعدد زوجات در میان عرب آن روز امری بسیار ساده و عادى بوده، و حتى گاهى همسر اول به خواستگارى همسر دوم مى رفته است؛ و به عبارت دیگر، هیچگونه محدودیتى براى گرفتن همسر قائل نبودند، و لذا براى پیامبر(صلى اللّه علیه و آله و سلّم) ازدواجهاى متعدد در سنین جوانى نه مانع اجتماعى داشت، و نه شرائط سنگین مالى بر او تحمیل می كرد، و نه كمترین نقصى محسوب مى شد.

جالب اینكه در تواریخ آمده است پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) تنها با یك زن باكره ازدواج كرد و او عایشه بود، بقیه همسران او همه زنان بیوه بودند كه طبعا نمى توانستند از جنبه هاى جنسى چندان تمایل كسى را برانگیزند. (بحار الانوار، جلد22، صفحه 191)

حتى در بعضى از تواریخ مى خوانیم كه پیامبر با زنان متعددى ازدواج كرد و جز مراسم عقد انجام نشد، و هرگز آمیزش با آنها نكرد، حتى در مواردى تنها به خواستگارى بعضى از زنان قبائل قناعت كرد.(بحار الانوار، جلد 22، صفحه 192)

و آنها به همینقدر خوشحال بودند و مباهات مى كردند كه زنى از قبیله آنان به نام همسر پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) نامیده، و این افتخار براى آنها حاصل گشته است، و به این ترتیب رابطه و پیوند اجتماعى آنها با پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) محكمتر، و در دفاع از او مصممتر مى شدند.

از سوى دیگر با اینكه پیامبر (ص) مسلما مرد عقیمى نبود، ولى فرزندان كمى از او به یادگار ماند، در حالى كه اگر این ازدواجها به خاطر جاذبه جنسى این زنان انجام مى شد، باید فرزندان بسیارى از او به یادگار مانده باشد.

و نیز قابل توجه است كه بعضى از این زنان ـ عایشه ـ هنگامى كه به همسرى پیامبر(ص) درآمد، بسیار كم سن و سال بود، و سالها گذشت تا توانست یك همسر واقعى براى او باشد، این نشان مى دهد كه ازدواج با چنین دخترى انگیزه هاى دیگرى داشته، و هدف اصلى همانها بوده است كه در بالا اشاره كردیم .

اما چرا این محدودیت در باره مسلمانان جاری شده كه با بیش از چهار زن ازدواج نكنند؟ خداوند در همین آیه 50 سوره احزاب می فرماید: «.... خالصة لك من دون المؤ منین قد علمنا ما فرضنا علیهم فى ازواجهم و ما ملكت ایمانهم ....» یعنی ".... اما چنین ازدواجى تنها براى تو مجاز است نه بر سایر مؤ منان ما مى دانیم براى آنها در مورد همسران و كنیزانشان چه حكمى مقرر داریم [و مصالح آنها چه ایجاب مى كرده است...]"

بنابراین به نص آیه شریفه این مورد از خصائص النبی بوده و تعبد در برابر كلام پروردگار آمرزنده و مهربان نهایت بندگی و ترجمان عقلانیت است. كما این كه با بیان بالا شاید تا حد زیادی از بار تعبدی بودن این تفاوت در حكم كاسته شده باشد.

موفق و پیروز باشید.