پرسش

آیا خداوند انسان را فقط برای عبادت خود آفریده؟

پاسخ

برادر گرامی! در مورد سؤال از فلسفه خلقت انسان و اینكه خداوند چرا و برای چه هدفی آفریده است، باید گفت: خلقت فعل خداوند است، و از آنجا كه خداوند صاحب اراده است و هر آن چه بخواهد انجام می دهد، طبیعی است كه این مسئله را می بایست از خود خداوند سؤال كرد. و اگر معارف بشری ـ مثل فلسفه ـ به مطلبی نائل شود، ارزش آن تا آنجاست كه بتواند اراده خداوند را كشف كند.

علی أی حال، خداوند در حدیثی قدسی می فرماید: «كنت كنزا مخفیا فأحببت أن أعرف فخلقت الخلق لأعرف.»[گنج مخفی ای بودم، دوست داشتم كه شناخته شوم، پس خلق را آفریدم تا شناخته شوم]

گر چه این حدیث سند قابل اعتمادی ندارد، ولی شاید مراد از آن این باشد كه اقتضای ذاتی و لازمه فیاضیت و فاعلیت تام الهی آن است كه موجود قابلی بیافریند تا علت فاعلی(خدا) محل خود را برای تجلی بیابد و اثر ببخشد.(توضیح آن كه تحقق هر امری محتاج دو علت فاعلی و قابلی با هم است.)

این اقتضا ادامه می یابد تا خلقت موجودات ذی شعور. با خلقت این موجودات مسئله معرفت مخلوق به خالق نیز مطرح می شود؛

بعضی از آیات قرآن هدف از آفرینش را معرفت الهی برشمرده است. (طلاق/12)

و البته از آنجا كه معرفت به خالق مستلزم عبودیت نسبت به اوست، طبیعی است كه پس از خلقت بندگی ـاطاعت و عبودیت خواهد آمد. این همانی است كه خداوند در آیه شریفه فرمود: «ما خلقت الجن و الإنس إلا لیعبدون»(الذاریات/56)

شاید همین است كه انسان اشرف مخلوقات است، چون عبادت از روی معرفت و اختیار از او سر می زند.

عبادت، در اینجا به معنای تسلیم فرمان خدا بودن با معرفت و اختیار است. و البته باید دانست كه عبادت، در عین حال، زمینه ساز رشد و تكامل روح و جان انسان نیز است.
آزمایش الهی زمینه ساز این تكامل است.
قرآن مجید می فرماید: هدف از آفرینش انسان آزمایش حسن عمل اوست. (هود/7)

یك مطلب قابل توجه است و آن این كه خداوند از خلقت انسان, خود سودی نمی برد, بلكه در صدد تكامل بخشیدن به اوست, همچنانكه در مورد بقیه موجودات هم به حسب قابلتشان چنین است.

مولوی می گوید:

من نكردم خلق تا سودی كنم

بلكه تا بر بندگان جودی كنم

این شعر مضمون روایت قدسی است كه فرمود:

«یقول الله عزوجل انما خلقت الخلق لیربحوا علی و لم اخلقهم لاربح علیهم.»

موفق و موید باشید.