پرسش

استصحاب چیست؟

پاسخ

بسمه تعالی
استصحاب از اصطلاحات معروف در علم اصول است.استصحاب اصل عملی است كه هم در شبهات حكمیه جاری است وهم در شبهات موضوعیه بدین معنی كه هم فقیه در صورت نیافتن آیه یا روایتی معتبر در یك مسئله فقهی بر اساس شروط خاصی به قاعده استصحاب رجوع میكند و هم مقلد در موارد شك در موضوعات خارجی (نه در موارد شك در حكم )این قاعده را جاری میكند مثل شك در طهارت لباسی كه قبلا پاك بوده و الان به دلیلی طهارت آن مشكوك است. معنی قاعده استصحاب این است كه اگر مكلف به چیزی یقین داشته ولی الان شك در بقائ آن دارد می تواند براساس یقین سابق خود عمل كند.در مثال بالا بنا را بر طهارت آن لباس میگذارد و مثلا میتواند با آن نماز بخواند.
پس استصحاب یعنی بنا نهادن بر یقین سابق در صورت شك در زمان بعد.جریان این قاعده شروطی دارد.
1. یقین :مقصود از یقین اعم از یقین صد در صد و ظن(اعتقاد ضعیفتر از یقین)معتبر شرعی می باشدمثل اینكه دو شاهد عادل به پاكی چیزی شهادت دهند.
2.اختلاف زمان شك ویقین :بدین معنی كه یقین شخص نسبت به زمان گذشته هنوز باقی است و شك نسبت به وضعیت حال موضوع مورد نظر پیدا شده است.
مثلا من یقین داشتم كه لباس من دیروز پاك بوده الان هم به پاكی لباسم در دیروز یقین دارم ولی به دلیل اینكه از كنار نجاستی رد شدم الان شك دارم كه طهارت سابق باقی است یانه.در این فرض مكلف براساس قاعده استصحاب بنا را بر پاكی لباس می گذارد.
این قاعده مستند به روایاتی است كه از امام باقر وصادق علیهما السلام به دست ما رسیده كه در آن آمده"لا تنقض الیقین بالشك"یعنی به واسطه شك از یقین خود دست بر ندار و به یقین سابق خود عمل كن.
باید توجه داشت كه مكلف مقلد تنها در موارد شك در موضوع خارجی میتواند استصحاب كند اما اگر در اصل یك حكم شرعی شك كند نمیتواند استصحاب جاری كند مثلا اگر شك كرد كه به واسطه خوابی كه در آن حالت نه گوش صدایی میشنود ونه چشم میبیند وضو باطل می شود یا نه مكلف نمی تواند استصحاب كند.
برای مطالعه بیشتر می توانید به كتابهای علم اصول فقه مبحث اصول عملیه رجوع كنید .
موفق باشید.