پرسش

شیعه قالی به چه معنی است
فلسفه ذكر ركوع چیست
المجازو قنطره الحقیقه سخن كیست و آیا صحیح است لطفا نظر شخصی خود را نگوئید و با سند جواب دهید.

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
1) غالی در اصطلاح علم رجال، كسی است كه درباره امیرالمؤمنین(ع) یا یكی از ائمه اهل بیت(علیهم السلام) غلو كرده و آنها را از مرتبه واقعی خود فراتر برده باشد، و آنها را ـ معاذالله ـ خدا یا پیامبر بخواند؛ و در ستایش آنان طریق افراط بپیماید.
برای اطلاع بیشتر می‌توانید به كتاب فرهنگ فرق اسلامی، تألیف دكتر محمدجواد مشكور، مراجعه نمایید.
2) اسرار ركوع: وقتى كه نمازگزار به ركوع خم مى گردد در حقیقت با این عمل به ذلّت و خواری خود اعتراف می كند. ذكر ركوع كه حاكی از عظمت و كبریاى خداوند است، شاهدی بر این امر است. این بهترین نوع تواضع عبد در مقابل مقام كبریائى حق است. كما این كه به خاطر ذكر عظمت و بزرگی خدا، او نیز به بنده اش عزت و بزرگى مى بخشد.
در روایتی از امام حسن عسكرى(علیه السلام) نقل است كه فرمودند: «چون نمازگزار به ركوع رفت خداوند تبارك و تعالى خطاب به فرشتگان مى كند و مى فرماید: اى ملائكه من آیا نمى بینید بنده نمازگزار چگونه براى بزرگى و عظمت من تواضع مى كند؟ شما را گواه مى گیرم كه هر آینه او را در دار كبریائى و جلال خودم بزرگ دارم.»(بحارالانوار، ج82 ص221)
این تعبیر از امام صادق(علیه السلام)است كه: «در ركوع ادب عبودیت است و در سجود قرب به معبود. و كسى كه به نیكى ادب بجا نیاورد قرب را نشاید.(بحارالانوار، ج82 ص108)
شاید این فرموده امام صادق(ع) تفسیر انفسى از این آیه باشد كه خداوند فلاح و رستگارى را منوط به ركوع و سجود دانسته و فرموده است: «یا أیها الذین آمنوا إركعوا واسجدوا واعبدوا ربكم وافعلوا الخیر لعلكم تفلحون» یعنی اى اهل ایمان در برابر خدا ركوع و سجود به جاى آرید و حضرت او را در تمام شئون حیات، بنده و فرمانبردار باشید و كارهای خیر را انجام دهید تا به رستگارى و فلاح رسید»(سوره مباركه حج، آیه 77) و در حقیقت فلاح هر كس كس به قرب به خداوند به دست می آید. به عبارت دیگر، هر چند كه قرب كامل در سجود تحصیل مى شود، و لیكن ما دام كه ادب خضوع در ركوع كامل نگردد، قرب مطلق بدست نیاید.
چنانچه از پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) منقولست كه: «هركس وضو و ركوع و خشوعش در نماز كامل نباشد نمازش ناقص است»(جامع احادیث الشیعه، ج4، ص44)
و نیز فرموده است كه: «خداوند پنج نماز را بر مردم واجب گرداند هرگاه كسى وضوى آنها را درست بجاى آورد و در وقت بخواند و ركوع و خشوع را كامل كند، خداوند ضامن است كه گناهانش را بیامرزد. و كسى كه اینگونه انجام ندهد خداوند نسبت به او عهدى ندارد و اگر خواست او را مى آمرزد و اگر بخواهد او را عذاب مى كند.»(كنزالعمال، ج7، ص276)
خلاصه كلام در فلسفه ركوع این است كه هیچ بنده اى براى خدا به حقیقت ركوع نكند، مگر آنكه خداوند تعالى او را به نور جمال خویش بیاراید و در سایه كبریائى خود در آورد و جامه برگزیدگان بپوشاند. ركوع مرحله اوّل است و سجود مرحله دوّم. هر كس كه معنى و حقیقت اوّلى را به جاى آورد، شایستگى دوّمى را یافته است. پس باید كه ركوع با خضوع و خشوع كامل باشد تا سجده به تَبَع آن كامل گردد. و البته همه اینها به حقیقت كرنش و تواضع، و از همه مهمتر اخلاص در آن محقق می شود.
از بعضی از اهل عرفان حكایت می كنند كه با یك ركوع شب را به صبح مى رسانده و چون به صبح مى رسید قامت راست كرده و مى گفته است: «آه! مخلصان پیشى گرفتند و ما از راه ماندیم.»(بحارالانوار، ج82، ص108)
نكته آخر این كه ركوع وقتی كامل است كه ركوع كننده همان را نیز به قدرت و خواست و عنایت الهی بداند و نه به همت و نیروی خود. در این معنا توصیه می كنیم به كتاب احیاء العلوم غزالی و المحجة البیضاء فیض كاشانی ـ بحث مربوط به افعال نماز ـ مراجعه كنید.
3) عبارت "المجاز قنطرة الحقیقة" ـ یعنی مجاز پلی به سوی حقیقت است ـ علی رغم شهرت آن، به شخص خاصی منسوب نیست، و از زبان بسیاری از بزرگان صوفیه نقل شده است.
این كلام می تواند صحیح تلقی شود، اگر مراد از آن این باشد كه دنیا و صفات آن می تواند نشانه ای از ذات و صفات خداوند باشد. و ما جز از راه توجه به مخلوقات نمیتوانیم به ذات و صفات خالق نائل شویم.
با این وجود گاهی تعابیر و تفاسیر غلطی و فاسدی از آن واقع شده كه اصلا قابل قبول نیست. حتی گاه با این جمله عشق‌های مجازی و بی‌بندوباری‌هایی كه بعضی ازصوفیان به آن مبتلا بوده‌اند، توجیه می شده است.
برای آگاهی بیشتر مطالعه دو كتاب زیر را به شما توصیه می‌كنیم:
1. عرفان وعرفان نمایان، تالیف صدرالمتألهین شیرازی، ترجمه محسن بیدارفر.
2. عارف و صوفی چه می‌گویند،‌ تالیف مرحوم آیت الله جواد تهرانی.
با آرزوی توفیق.
مشاوره مذهبی ـ قم.