پرسش

لایه اوزن چیست؟ تاثیر آن بر زمین چیست؟

پاسخ

گازهای موجود در هوا كره تحت نیروی جاذبه زمین در پیرامون این كره قرار گرفته‌اند . ضخامت هوا كره 80 كیلومتر است و از چهار لایه تروپوسفر ( نزدیكترین لایه به زمین ) ، استراتوسفر ، مزوسفر و ترموسفر ( دورترین لایه به زمین ) تشكیل شده است . در حدود 75% جرم هوا كره را تروپوسفر(زیرین سپهر ) تشكیل می‌دهد كه در فاصله 10 تا 12 كیلومتری از سطح زمین قرار دارد . این بخش از هوا كره همان بخشی است كه ما در آن زندگی می‌كنیم . در این لایه دمای هوا ازسطح زمین تا 12 كیلومتری از آن به طور میانگین از 20 درجه سانتیگراد تا منفی 80 می‌رسد . ابرهادر این ناحیه متمركزند و مخلوط شدن پیوسته گازها در تروپوسفر موجب پیدایش تركیب درصد تقریبا یكنواختی می‌شود . تجزیه هوای به دام افتاده درون حباب‌های موجود در یخچال‌های طبیعی ، نشان داده است كه تركیب تروپوسفر تقریبا در سرتاسر تاریخ زندگی بشر ثابت بوده است .
زمین در برابر تابش خطرناك فرابنفش از یك پوشش محافظ به نام لایه اوزون برخوردار است . بیش از 90% همه اوزون موجود در هوا كره در فاصله 15 تا 50 كیلومتری سطح زمین یعنی ، در لایه استراتوسفر( آرام سپهر ) جمع شده است .دما در این لایه برعكس لایه زیرین به‌طور میانگین از منفی 80 تا صفر درجه سانتیگراد به سمت بالا در حال گرم شدن است .
هر مولكول اوزون موجود در استراتوسفر بر اثر رویارویی با تابش فرابنفش می‌شكند و به یك مولكول اكسیژن و یك اتم اكسیژن تبدیل می‌شود . ذره‌های به وجود آمده از شكسته شدن هر مولكول اوزون ، می‌توانند به هم متصل شوند و دوباره مولكول اوزون را به وجود آورند ( كه همراه با به وحود آمدن مولكول اوزون تابش فرو سرخ نیز به سمت زمین گسیل می‌شود ). حال هر عاملی كه در این چرخه اختلال ایجاد كند ، تولید دوباره اوزون را به مخاطره می‌اندازد . فعالیت انسانی مدتهاست كه این اختلال را ایجاد كرده است . امروزه ثابت شده است كه دسته‌ای از تركیب‌های شیمیایی به نام كلروفلوئوركربن‌ها یا CFC ها باعث نابودی اوزون شده‌اند . از این مواد به عنوان پیشران در افشانه‌ها یا گاز سرمازا در یخچال‌ها و كولرهای گازی استفاده می‌شود . نابودی اوزون به صورت نازك شدن و در نهایت سوراخ شدن لایه‌ی اوزون بروز می‌كند . در سال 1985 با كشف حفره‌ای در لایه اوزون موجود بر فراز قطب جنوب ، گروه‌های پژوهشی بسیاری در سراسر جهان مطالعه روی عوامل نابود كننده‌ی اوزون و اثرهای زیستی ناشی از افزایش تابش فرابنفش بر سطح زمین را آغاز كردند . این مطالعات نشان داده است كه بر اثر تابش فرابنفش در استراتوسفر مولكول‌های C FC می‌شكنند و اتم‌های كلر ایجاد می‌شود . هر اتم كلر ایجاد شده ، می‌تواند بیش از صد هزار مولكول اوزون را نابود كند . به این علت در سال 1987 سازمان ملل متحد ، توافق نامه‌ای جهانی برای متوقف كردن تولید ، فروش و توزیع مواد شیمیایی تخریب كننده‌ی لایه اوزون به ویژه CFC ها تهیه كرد . این توافق‌نامه كه به توافق‌نامه‌ی مونترآل معروف است ، تا به حال به امضای بسیاری از كشورهای جهان رسیده است . رعایت این توافق‌نامه تا سال 2000 میزان تولید جهانی CFC ها را تا 50 درصد كاهش داده است . (CFC ها تركیب‌هایی هستند كه مولكولهای آنها از اتصال اتم‌های كلر ، فلوئور و كربن ساخته شده است . فرمول شیمیایی 11C FC و12 CFC كه ازجمله معروفترین CFC ها هستند و با نام تجاری فریون به فروش می‌رسند ، به ترتیبCFCl3 و CF2Cl2 است . )