پرسش

چرا روزه گرفتن در عید فطر حرام است ؟

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
در پاسخ به سؤال شما توجه به یك نكته ضروری است و آن فرق بین "دلیل" و "علت" است.
"دلیل" آن چیزی است كه با توجه به آن استناد حكم به شارع مقدس ثابت می شود. یعنی همان اخبار موثّق كه از طریق آن ها می فهمیم خداوند از ما چه چیزی را خواسته است. امّا"علت" آن چیزی است كه فلسفه تشریع شارع مقدس قرار گرفته است، یعنی برای چه منظور و طبق چه مصلحت یا مفسده ای آن حكم را جعل كرده است؟
در مورد حرمت روزه عید فطر "دلیل" كافی موجود است، كه در منابع روایی ما ذكر شده است(برای نمونه ر.ك. به الوافی، ج11، ص83)، امّا این كه "علت" حرمت روزه در عید فطر و اضحی چیست، در روایت به آن تصریح نشده است. امام صادق(ع) همین قدر می فرمایند كه: روزه حرام است چون كه این ها ایام خوردن و آشامیدن هستند.(ر.ك. به همان، ص84)
نكته مهم این است كه آن چه كافی در حكم عقل برای امتثال احكام الهی است، همان تمامیت دلیل است نه واضح بودن علت.
توضیح این كه همین قدر كه انتساب حكمی به صاحب دین مسلّم یا معتبر شد، عقل حكم می كند كه امتثال آن حكم لازم است، چون قبل از آن اطاعت از صاحب دین را به براهین زیاد اثبات كرده است؛ و این كه فلسفه علت آن حكم را نمی فهمیم، مانع از حكم به امتثال نمی شود.
با این وجود، با دقت در فحوای روایات و هم برخی آیات شاید بتوان در ارتباط با دلیل این تشریع چنین گفت كه:
الف) عید، غیر از اسرار باطنی اش، ظاهری هم دارد كه قرین به نوعی مهمانی و شادمانی است و همراه با خوردن و آشامیدن است. شاهد این كه حواریون وقتی از عیسی(ع) تمنای مائده و طعام آسمانی كردند، عیسی(ع) در درخواست خود به ذات ربوبی چنین آورد كه: «اللهم ربنا أنزل علینا مائدة من السماء تكون لنا عیداً...»(مائده/114)
در روایات هم این مطلب شواهدی دارد كه از تفصیل آن صرف نظر می كنیم. (ر.ك. به ترجمه المیزان، ج6، ص231)
ب) در این كه هر سال چند روز عید همه مسلمین باشد منافع بسیاری وجود دارد؛ از جمله "وحدت كلمه، تجدید حیات ملی و مسرت دل های مردم و اعلان عمومی دین در هر بار"(ر.ك. به ترجمه المیزان، ج6، ص339) كه این با صله ارحام و ضیافت آنان و اطعام مستمندان و... ممكن است، و با صیام كمتر سازگار است.
از این رو چون از یك سو برگزاری عید یك رفتار عبادی جمعی و یك اجتماع دینی است، و از سوی دیگر اطعام و مهمانی و... هم سازگارتر با چنین مراسمی است، روز عید فطر و اضحی(یعنی در این دو عید اسلامی) روزه حرام شده است.
البته باز می گوییم این آن چیزی است كه ذوق بشر از ظواهر برخی آیات و روایات كشف می كند و ادعا نمی شود فلسفه تحریم حتماً همین باشد. گر چه لابد حرمت آن بواطنی دارد كه صید عارفان و شاهدان می شود و دست و چشم ظاهر را بدان راه نیست.
با التماس دعا.
مشاوره مذهبی ـ قم.