پرسش

Ba arze Salaam, soaale man in ast ke aya zan mitavanad pishnamaz bashad? agar javab manfi hast chera? lotfan dalayele aghli biyavarid, va agar hadis miaavarid sanade aan raa zekr konid va dar morede sehhat ya soghme hadis az nazare inke motevaater hast ya kheyr nazar bedahid. kheyli kheyli moteshakkeram. dar panahe hagh

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
در جای خود ثابت شده است كه اصلی ترین منابع در احكام شرعی، كتاب(قرآن) و سنت(احادیث منقول از پیامبر ـ صلوات الله علیه و آله ـ و اهل بیت او ـ علیهم السلام) می باشد، و حجیّت این ها در جای خود به ادله وجدانی ـ اعم از عقل و نقل ـ ثابت شده است.
نكته دیگر این كه در مسائل احكام لازم نیست حتما حدیث متواتر باشد تا مفید قطع و یقین گردد، بلكه احادیث غیرمتواتر ـ و در اصطلاح خبر واحد ـ اگر به همراه قرائنی باشد می تواند ایجاد قطع كند؛ كما این كه شرط عمل به یك حدیث تنها قطع به مضمون آن نیست؛ یعنی می شود به حدیثی قطع نداشت، و با این وجود وجدان حكم به لزوم اتباع آن كند. در همه نظامهای حقوقی جهان این مسئله هست كه بعضی امارات و دلائل به عنوان ادله تعبدی اعتبار دارند. در این موارد اگر دلیلی شرایط حجیّت را داشته باشد، ولو ایجاد اطمینان نكند و صرفا مفید ظن باشد، معتبر است. مثلا در همه نظامهای حقوقی ادله اثبات دعوا، ولو اطمینان نیاورند، حجتند. برای مثال، همیشه شهادت پلیس ـ یا هر كس كه به عنوان مسئول مستقیم و متولی امری تعیین می شود ـ معتبر است، مگر خلاف آن ثابت شود. حال در همه این موارد اخبار و تشخیص او اطمینان می آورد؟!
خبر واحد ـ یعنی خبر غیر متواتر ـ به نظر مشهور علمای اصول، حجت تعبدی است. حجت تعبدی حجتی است كه عمل به آن متوقف حصول اطمینان در آن نیست.
این كه چرا چنین اعتباراتی در قوانین صورت می گیرد، خود بحث مفصلی است كه در علم حقوق و اصول فقه بدان می پردازند.
علی ای حال مشهور علمای اصول به استناد روایات متواتر(به تواتر معنوی) استفاده كرده اند كه خدای متعال خبر واحد را اعتبار داده است. حال اگر ثابت شد خبر واحد حجت شرعی است لازم نیست برای اثبات یك حكم شرعی حتما به دنبال حدیث متواتر گشت.
این نه ممكن است و نه جوابگو؛ حتی در زمان حضور معصومین هم ممكن نبوده كه اهالی شهر و ممالك دوردست نسبت به همه موارد احكام خبر متواتر دریافت كنند و آن ها هم به همین اخبار آحاد عمل می كرده اند. سكوت معصومین بر این سیره رائج دلیل دیگر این علما بر حجیت خبر واحد است. وقتی امام معصوم یا پیامبر(ص) یك فرد را به سوی قبیله ای گسیل می داشته است تا به آنان علم و دین و احكام بیاموزد، او در بین آن مردم مثلاً می گفته: امامت زن بر مردان جایز نیست، به دلیل راویت امام صادق(ع) و خبر او؛ و مردم به گفته او اعتماد می كرده اند. او یك نفر بوده و حدیث او تواتر نداشته، و حتی مفید قطع نبوده، با این وجود مردم حجت می دانستند و بر آن عمل می كرده اند.
پس از این مقدمات به سؤال شما می پردازیم. در كتاب مستدرك الوسائل ج6، باب18، احادیثی در این باره نقل شده است، از جمله حدیثی از امام صادق(ع) كه می فرماید:"لاتؤم المرأة الرجال..." یعنی زن امام مردان نمی شود.(مستدرك الوسائل، ج6، ص468)
فقها از این گونه روایات استفاده كرده اند كه امامت زن بر مردان در نماز جایز نیست، ولی برای زنان به تنهایی جایز است.
غیر از این روایات، اجماع علما ـ به خصوص قدمای آنان ـ نیز بر این مسأله قائم است كه یكی دیگر از منابعی است كه با آن اراده معصومین كشف می شود. اگر همه علمایی كه جز به آنچه از معصوم رسیده فتوا نمی دهند، فتوا به عدم مشروعیت امامت جماعت برای زنان دادند، و از قضا عصر آنان عصر نزدیك به معصومین باشد و تراث روایی را به طور كامل در اختیار داشته و از قرائن خارجی مرادات معصوم برای آنان معلوم باشد، اجماع تحقق می یابد؛ این اجماع می تواند اطمینان آور باشد.(برای نمونه ر.ك. به كتاب الصلاة، شیخ انصاری، جلد دوم، ص304)
در مسئله امامت جماعت زنان برای مردان روایات واحده و اجماع علما هر دو وجود دارد.
این دلیل شرعی مسئله؛ اما حكمت این حكم چیست، بر ما به طور قطع معلوم نیست، و اگر چیزی هم بگوییم حدسی بیش نیست؛ و لذا از بیان امری در این موضوع خودداری می كنیم.
با التماس دعا.
مشاوره مذهبی ـ قم.