پرسش

لطفا فتاوای همه مراجع عظام تقلطد درباره احكام سفر كسی كه برای شغلش سفر می كند، مانند: استاد برای تدریس و همچنین نماز و روزه دانشجو را به تفصیل بیان بفرمایید. با تشكر فراوان.

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
حكم نماز و روزه دانشجویانى كه فاصله وطن آنها تا محل تحصیل بیش از 4 فرسخ شرعى [5/22 كیلومتر] است و حداقل براى یك ترم چنین برنامه‏اى دارند، در محل تحصیل و بین راه، با توجه به موارد زیر چنین است:
1) دانشجویى كه تقریباً همه روزه از وطن به محل تحصیل مى‏رود و برمى‏گردد.
آیات عظام امام خمینى و خامنه‏اى: نماز شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیات عظام اراكى و گلپایگانى و بهجت: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله تبریزى: بنا بر احتیاط واجب بین نماز شكسته و تمام جمع ‏كند، و بنابراحتیاط روزه بگیرد، و البته اگر روزه گرفت، دیگر قضا لازم نیست.
آیت الله سیستانى: اگر به مدت 6 ماه در یك سال یا سه ماه در چند سال این مسافرت‏ها ادامه دارد نماز او در همه مسافرت‏ها حتى اگر براى تفریح باشد تمام و روزه صحیح است.
آیت الله صافى: نماز در بین راه و محل تحصیل تمام و روزه صحیح است.
آیت الله فاضل: بنا بر احتیاط واجب شكسته است و نمى‏توانند روزه بگیرند.
آیت الله مكارم: نماز و روزه در محل تحصیل و خوابگاه و بین راه تمام است.
2) دانشجویى كه سه روز در هفته، به محل تحصیل مى‏رود و برمى‏گردد.
آیات عظام امام خمینى و خامنه‏اى: نماز شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیات عظام اراكى و گلپایگانى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله بهجت: نماز تمام و روزه آنان صحیح است.
آیت الله تبریزى: بنا بر احتیاط بین نماز شكسته و تمام جمع مى‏كند و بنا بر احتیاط روزه بگیرد و چنانچه روزه گرفت قضا ندارد.
آیت الله سیستانى: اگر به مدت 6 ماه در یك سال یا سه ماه در چند سال این مسافرت‏ها ادامه دارد نماز او در همه مسافرت‏ها حتى اگر براى تفریح باشد تمام و روزه صحیح است.
آیت الله صافى: نماز در بین راه و محل تحصیل تمام و روزه صحیح است.
آیت الله فاضل: بنا بر احتیاط واجب شكسته است و نمى‏توانند روزه بگیرند.
آیت الله مكارم: نماز و روزه در محل تحصیل و خوابگاه و بین راه تمام است.

3) دانشجویى كه فقط یك روز در هفته به محل تحصیل مى‏رود و برمى‏گردد.
آیات عظام امام خمینى و خامنه‏اى: نماز شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیات عظام اراكى و گلپایگانى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله بهجت: نماز تمام و روزه آنان صحیح است.
آیت الله تبریزى: بنا بر احتیاط بین نماز شكسته و تمام جمع مى‏كند و بنا بر احتیاط روزه بگیرد و چنانچه روزه گرفت قضا ندارد.
آیت الله سیستانى: نمازش شكسته است و اگر قبل از ظهر برود روزه صحیح نیست.
آیت الله صافى: نماز در بین راه و محل تحصیل تمام و روزه صحیح است.
آیت الله فاضل: بنا بر احتیاط واجب شكسته است و نمى‏توانند روزه بگیرند.
آیت الله مكارم: نماز شكسته است.

4) دانشجویى كه هر دو هفته یك بار، یا بیش از ده روز یكبار به محل درس مى‏رود و برمى‏گردد.
آیات عظام امام خمینى و خامنه‏اى: نماز شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیات عظام اراكى و گلپایگانى: نماز شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیت الله بهجت: نماز را قصر به جا آورد و روزه او صحیح نیست.
آیت الله تبریزى: نمازش شكسته است و روزه‏اش را هم افطار مى‏كند.
آیت الله سیستانى: نمازش شكسته است و اگر قبل از ظهر برود روزه صحیح نیست.
آیت الله صافى: نماز در بین راه و محل تحصیل شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیت الله فاضل: بنا بر احتیاط واجب شكسته است و نمى‏توانند روزه بگیرند.
آیت الله مكارم: شكسته است.

5) دانشجویى كه دو روز در هفته را در محل تحصیل مى‏ماند و سپس به وطن مراجعت مى‏كند.
آیات عظام امام خمینى و خامنه‏اى: نماز شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیات عظام اراكى و گلپایگانى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله بهجت: نماز تمام و روزه آنان صحیح است.
آیت الله تبریزى: بنا بر احتیاط بین نماز شكسته و تمام جمع مى‏كند و بنا بر احتیاط روزه بگیرد و چنانچه روزه گرفت قضا ندارد.
آیت الله سیستانى: اگر براى مدت 2 سال یا بیشتر دو روز در هفته كاملاً مى‏ماند نمازش در آنجا تمام و روزه صحیح است و در راه شكسته است و احتیاطاً در ماه اول هم شكسته بخواند و هم تمام و اگر به این مقدار نیست در همه مسافرت‏ها احتیاطاً هم شكسته بخواند و هم تمام و روزه را هم بگیرد و هم قضا كند.
آیت الله صافى: نماز در بین راه و محل تحصیل تمام و روزه صحیح است.
آیت الله فاضل: بنا بر احتیاط واجب شكسته است و نمى‏توانند روزه بگیرند.
آیت الله مكارم: شكسته است.

6) دانشجویى كه شنبه به محل تحصیل مى‏رود و چهارشنبه یا پنج شنبه به وطن مراجعت مى‏كند.
آیات عظام امام خمینى و خامنه‏اى: نماز شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیات عظام اراكى و گلپایگانى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله بهجت: نماز تمام و روزه آنان صحیح است.
آیت الله تبریزى: بنا بر احتیاط بین نماز شكسته و تمام جمع مى‏كند و بنا بر احتیاط روزه بگیرد و چنانچه روزه گرفت قضا ندارد.
آیت الله سیستانى: اگر این وضع دو سال یا بیشتر ادامه دارد نمازش در آن‏جا تمام و روزه صحیح است و در راه شكسته است و اگر كمتر باشد حكم مسأله شماره 1 را دارد (یعنى اگر به مدت 6 ماه در یك سال یا سه ماه در چند سال این مسافرت‏ها ادامه دارد نماز او در همه مسافرت‏ها حتى اگر براى تفریح باشد تمام و روزه صحیح است).
آیت الله صافى: نماز در بین راه و محل تحصیل تمام و روزه صحیح است.
آیت الله فاضل: بنا بر احتیاط واجب شكسته است و نمى‏توانند روزه بگیرند.
آیت الله مكارم: در صورتى كه براى یك ترم باشد شكسته است اما اگر براى یك سال یا بیشتر باشد تمام است.

حكم نماز و روزه دانشجویانى كه فاصله وطن آنها تا محل تحصیل بیش از 4 فرسخ شرعى [5/22 كیلومتر] است و حداقل براى یك ترم چنین برنامه‏اى دارند در محل تحصیل - خوابگاه - و بین راه با توجه به موارد زیر چنین است:
در فرضى كه محل تحصیل و خوابگاه با هم فاصله دارند موارد زیر وجود دارد:
6) خوابگاه در داخل شهر بافاصله 10 كیلومترى یا بیش‏تر و دانشجو دو روز در هفته را در محل تحصیل و خوابگاه است.
آیات عظام امام خمینى و خامنه‏اى: نماز شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیات عظام اراكى و گلپایگانى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله بهجت: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله تبریزى: اگر مسافت 22 كیلومتر یا بیشتر باشد بنا بر احتیاط واجب در راه و محل تحصیل و خوابگاه بین نماز شكسته و تمام جمع كند و روزه ماه رمضان را بگیرد و بعید نیست دیگر قضا روزه بر او واجب نباشد.
آیت الله سیستانى: اگر دو روز كامل در آنجا باشند و قصد ماندن دو سال یا بیشتر داشته باشند نماز آنها در آنجا تمام و روزه صحیح و در راه شكسته است و اگر دو روز كامل نیست اگر مجموعاً مسافرت‏هاى آنها در ماه ده روز یا بیشتر است كثیرالسفرند و نماز آنها در همه مسافرت‏ها تمام و روزه صحیح است و اگر 8 یا 9 روز در ماه است بنا بر احتیاط واجب باید هم شكسته بخوانند و هم تمام و روزه را هم بگیرند و هم قضا كنند.
آیت الله صافى: چنانچه در فاصله كمتر از ده روز به وطن خود، رفت و آمد مى‏كند در محل تحصیل و خوابگاه و بین راه نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله فاضل: نماز این افراد شكسته است و نمى‏توانند روزه بگیرند مگر این كه تصمیم داشته باشند ده روز یا بیشتر در یك مكان بمانند.
آیت الله مكارم: نماز و روزه‏اش در محل تحصیل و خوابگاه و بین راه شكسته است.

8) خوابگاه در داخل شهر با فاصله 10 كیلومترى یا بیش‏تر و دانشجو شنبه تا چهارشنبه را در محل تحصیل و خوابگاه است.
آیات عظام امام خمینى و خامنه‏اى: نماز شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیات عظام اراكى و گلپایگانى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله بهجت: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله تبریزى: اگر مسافت 22 كیلومتر یا بیشتر باشد بنا بر احتیاط واجب در راه و محل تحصیل و خوابگاه بین نماز شكسته و تمام جمع كند و روزه ماه رمضان را بگیرد و بعید نیست دیگر قضا روزه بر او واجب نباشد.
آیت الله سیستانى: نماز آنها در آنجا تمام و روزه صحیح است و در راه اگر به اندازه 44 كیلومتر باشد، شكسته است.
آیت الله صافى: چنانچه در فاصله كمتر از ده روز به وطن خود، رفت و آمد مى‏كند در محل تحصیل و خوابگاه و بین راه نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله فاضل: نماز این افراد شكسته است و نمى‏توانند روزه بگیرند مگر این كه تصمیم داشته باشند ده روز یا بیشتر در یك مكان بمانند.
آیت الله مكارم: نماز آنها در آنجا تمام و روزه صحیح است و در راه اگر به اندازه 43 كیلومتر یا بیشتر باشد، شكسته است.

9) خوابگاه در خارج شهر با فاصله كمتر از 5/22 كیلومتر و دانشجو دو روز در هفته را در محل تحصیل و خوابگاه است.
آیات عظام امام خمینى و خامنه‏اى: نماز شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیات عظام اراكى و گلپایگانى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله بهجت: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله تبریزى: اگر مسافت 22 كیلومتر یا بیشتر باشد بنا بر احتیاط واجب در راه و محل تحصیل و خوابگاه بین نماز شكسته و تمام جمع كند و روزه ماه رمضان را بگیرد و بعید نیست دیگر قضاى روزه بر او واجب نباشد.
آیت الله سیستانى: نسبت به خوابگاه حكم فرض اول را دارد و نسبت به محل تحصیل اگر از خوابگاه به آنجا برود همان حكم را دارد و اگر از مسافرت به آنجا وارد شود نمازش شكسته است مگر در فرضى كه كثیرالسفر باشد.
آیت الله صافى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله فاضل: نماز این افراد شكسته است و نمى‏توانند روزه بگیرند مگر این كه تصمیم داشته باشند ده روز یا بیشتر در یك مكان بمانند.
آیت الله مكارم: نماز و روزه‏اش در محل تحصیل و خوابگاه و بین راه شكسته است.

10) خوابگاه در خارج شهر با فاصله كمتر از 5/22 كیلومتر و دانشجو شنبه تا چهار شنبه را در محل تحصیل و خوابگاه است.
آیات عظام امام خمینى و خامنه‏اى: نماز شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیات عظام اراكى و گلپایگانى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله بهجت: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله تبریزى: اگر مسافت 22 كیلومتر یا بیشتر باشد بنا بر احتیاط واجب در راه و محل تحصیل و خوابگاه بین نماز شكسته و تمام جمع كند و روزه ماه رمضان را بگیرد و بعید نیست دیگر قضاى روزه بر او واجب نباشد.
آیت الله سیستانى: اگر دو روز كامل در آنجا باشند و قصد ماندن دو سال یا بیشتر داشته باشند نماز آنها در آنجا تمام و روزه صحیح و در راه شكسته است و اگر دو روز كامل نیست اگر مجموعاً مسافرت‏هاى آنها در ماه ده روز یا بیشتر است كثیرالسفرند و نماز آنها در همه مسافرت‏ها تمام و روزه صحیح است و اگر 8 یا 9 روز در ماه است بنا بر احتیاط واجب باید هم شكسته بخوانند و هم تمام و روزه را هم بگیرند و هم قضا كنند و نسبت به خوابگاه حكم فرض 2 را دارد (یعنى نماز آنها در آنجا تمام و روزه صحیح است و در راه اگر به اندازه 44 كیلومتر باشد شكسته است).
آیت الله صافى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله فاضل: نماز این افراد شكسته است و نمى‏توانند روزه بگیرند مگر این كه تصمیم داشته باشند ده روز یا بیشتر در یك مكان بمانند.
آیت الله مكارم: نماز و روزه‏اش در محل تحصیل و خوابگاه تمام و در بین راه شكسته است (اگر به اندازه 43 كیلومتر یا بیشتر باشد).

11) خوابگاه در خارج شهر بافاصله كمتر از 5/22 كیلومتر و دانشجو دو یا چند هفته یك بار به وطن مراجعت مى‏كند.
آیات عظام امام خمینى و خامنه‏اى: نماز شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیات عظام اراكى و گلپایگانى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله بهجت: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله تبریزى: اگر مسافت 22 كیلومتر یا بیشتر باشد بنا بر احتیاط واجب در راه و محل تحصیل و خوابگاه بین نماز شكسته و تمام جمع كند و روزه ماه رمضان را بگیرد و بعید نیست دیگر قضاى روزه بر او واجب نباشد.
آیت الله سیستانى: نماز آنها در آنجا تمام و روزه صحیح است و در راه اگر به اندازه 44 كیلومتر باشد شكسته است.
آیت الله صافى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله فاضل: نماز این افراد شكسته است و نمى‏توانند روزه بگیرند مگر این كه تصمیم داشته باشند ده روز یا بیشتر در یك مكان بمانند.
آیت الله مكارم: نماز و روزه او در آنجا تمام است و در راه اگر به اندازه 43 كیلومتر یا بیشتر باشد، شكسته است.

12) خوابگاه در خارج شهر با فاصله بیش‏تر از 5/22 كیلومتر و دانشجو دو روز در هفته در محل تحصیل و خوابگاه است.
آیات عظام امام خمینى و خامنه‏اى: نماز شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیات عظام اراكى و گلپایگانى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله بهجت: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله تبریزى: اگر مسافت 22 كیلومتر یا بیشتر باشد بنا بر احتیاط واجب در راه و محل تحصیل و خوابگاه بین نماز شكسته و تمام جمع كند و روزه ماه رمضان را بگیرد و بعید نیست دیگر قضاى روزه بر او واجب نباشد.
آیت الله سیستانى: اگر دو روز كامل در آنجا باشند و قصد ماندن دو سال یا بیشتر داشته باشند نماز آنها در آنجا تمام و روزه صحیح و در راه شكسته است و اگر دو روز كامل نیست اگر مجموعاً مسافرت‏هاى آنها در ماه ده روز یا بیشتر است كثیرالسفرند و نماز آنها در همه مسافرت‏ها تمام و روزه صحیح است و اگر 8 یا 9 روز در ماه است بنا بر احتیاط واجب باید هم شكسته بخوانند و هم تمام و روزه را هم بگیرند و هم قضا كنند.
آیت الله صافى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله فاضل: نماز این افراد شكسته است و نمى‏توانند روزه بگیرند مگر این كه تصمیم داشته باشند ده روز یا بیشتر در یك مكان بمانند.
آیت الله مكارم: نماز و روزه‏اش در هر سه مكان شكسته است.

13) خوابگاه در خارج شهر با فاصله بیش‏تر از 5/22 كیلومتر و دانشجو شنبه تا چهارشنبه در محل تحصیل و خوابگاه است.
آیات عظام امام خمینى و خامنه‏اى: نماز شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیات عظام اراكى و گلپایگانى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله بهجت: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله تبریزى: اگر مسافت 22 كیلومتر یا بیشتر باشد بنا بر احتیاط واجب در راه و محل تحصیل و خوابگاه بین نماز شكسته و تمام جمع كند و روزه ماه رمضان را بگیرد و بعید نیست دیگر قضاى روزه بر او واجب نباشد.
آیت الله سیستانى: اگر دو روز كامل در آنجا باشند و قصد ماندن دو سال یا بیشتر داشته باشند نماز آنها در آنجا تمام و روزه صحیح و در راه شكسته است و اگر دو روز كامل نیست اگر مجموعاً مسافرت‏هاى آنها در ماه ده روز یا بیشتر است كثیرالسفرند و نماز آنها در همه مسافرت‏ها تمام و روزه صحیح است و اگر 8 یا 9 روز در ماه است بنا بر احتیاط واجب باید هم شكسته بخوانند و هم تمام و روزه را هم بگیرند و هم قضا كنند.
آیت الله صافى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله فاضل: نماز این افراد شكسته است و نمى‏توانند روزه بگیرند مگر این كه تصمیم داشته باشند ده روز یا بیشتر در یك مكان بمانند.
آیت الله مكارم: نماز و روزه در محل تحصیل و خوابگاه تمام و در بین راه شكسته است (در صورتى كه به اندازه 43 كیلومتر یا بیشتر باشد).

14) خوابگاه در خارج شهر با فاصله بیش‏تر از 5/22 كیلومتر و دانشجو دو یا چند هفته یك بار به وطن مراجعت مى‏كند.
آیات عظام امام خمینى و خامنه‏اى: نماز شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیات عظام اراكى و گلپایگانى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله بهجت: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله تبریزى: اگر مسافت 22 كیلومتر یا بیشتر باشد بنا بر احتیاط واجب در راه و محل تحصیل و خوابگاه بین نماز شكسته و تمام جمع كند و روزه ماه رمضان را بگیرد و بعید نیست دیگر قضاى روزه بر او واجب نباشد.
آیت الله سیستانى: نماز در آنجا تمام مى‏باشد و در راه اگر به اندازه 44 كیلومتر یا بیشتر باشد، شكسته است.
آیت الله صافى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله فاضل: نماز این افراد شكسته است و نمى‏توانند روزه بگیرند مگر این كه تصمیم داشته باشند ده روز یا بیشتر در یك مكان بمانند.
آیت الله مكارم: نماز و روزه در محل تحصیل و خوابگاه تمام و در بین راه شكسته است (در صورتى كه به اندازه 43 كیلومتر یا بیشتر باشد).

15) دانشجویى كه خوابگاهش در خارج شهر (با فاصله كمتر از 5/22 كیلومتر) است و گاهى براى خرید لوازم مورد نیاز یا تفریح به شهر محل تحصیل یا شهر مجاور (با فاصله كمتر از 4 فرسخ) مى‏رود نماز و روزه او در آن جا چه صورت دارد. در سه صورت زیر:
الف) دو روز در هفته را در محل تحصیل و خوابگاه است.
ب) شنبه تا چهار شنبه را در محل تحصیل و خوابگاه است.
ج) دو یا چند هفته یكبار به وطن مراجعت مى‏كند.
آیات عظام امام خمینى و خامنه‏اى: نماز شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیات عظام اراكى و گلپایگانى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله بهجت: «الف» و «ب» نماز و روزه در محل تحصیل و خوابگاه و بین راه آنها و وطن كلاً تمام است با مراعات مسأله 1066 رساله.
«ج» با قصد اقامت عشره در مجموع محل تحصیل و خوابگاه نماز و روزه در آنجا تمام است و در راه از آنجا به وطن شكسته است.
آیت الله تبریزى: چنانچه فاصله خوابگاه یا محل درس با وطن او 22 كیلومتر یا بیشتر باشد بنا بر احتیاط واجب بین نماز شكسته و تمام جمع كند و احتیاطاً روزه هم بگیرد و چنانچه روزه گرفت قضاى آن واجب نیست.
آیت الله سیستانى: اگر این وضع دو سال یا بیشتر ادامه داشته باشد، در فرض «ب» و «ج» شهر خوابگاه پس از یك ماه اقامت با این قصد در حكم وطن است و نمازش در آنجا تمام است و در راه شكسته و در محل تحصیل و شهر مجاور مذكور اگر از محل خوابگاه به آنجا برود نمازش تمام است و همچنین در راه و در فرض «الف» نیز حكم همین گونه است اگر تمام دو روز را كاملاً در آنجا بماند و اگر كمتر از دو سال مى‏ماند بدون اقامت ده روز در یك جا، نمازش در همه این موارد شكسته است.
آیت الله صافى: در فرض سؤال نماز آنها در تمام صور «الف» و «ب» و «ج» تمام و روزه صحیح است.
آیت الله فاضل: اگر قصد داشته باشد ده روز یا بیشتر در خوابگاه بماند و در ظرف ده روز چند بار به شهر برود نمازش تمام است.
آیت الله مكارم: در صورت دوم و سوم نماز و روزه او كامل است مشروط بر این كه براى مدت طولانى مثلاً یكسال یا بیشتر بخواهد در آن‏جا ادامه تحصیل دهد و در صورت اول در هر حال شكسته است.

16) دانشجویى كه خوابگاهش در خارج شهر (بافاصله بیش‏تر از چهار فرسخ) است و گاهى براى خرید لوازم مورد نیاز یا تفریح به شهر محل تحصیل یا شهر مجاور مى‏رود نماز او و روزه او در آن‏جا و در برگشت به خوابگاه چه صورت دارد. در سه صورت زیر:
الف) دو روز در هفته در محل تحصیل و خوابگاه است.
ب) شنبه تا چهار شنبه در محل تحصیل و خوابگاه است.
ج) دو یا چند هفته یكبار به وطن مراجعت مى‏كند.
آیات عظام امام خمینى و خامنه‏اى: نماز شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیات عظام اراكى و گلپایگانى: نماز تمام و روزه صحیح است. بلى در موردى كه براى غیر تحصیل به شهر محل تحصیل یا جاى دیگر با فاصله 4 فرسخى مى‏رود، نماز در آن محل شكسته است.
آیت الله بهجت: الف) و ب) نماز و روزه در محل تحصیل و خوابگاه و بین راه آنها و وطن كلاً تمام است با مراعات مسأله 1066 رساله.
ج ) اگر هر روز از خوابگاه به محل تحصیل رفت و آمد دارد، نماز و روزه‏اش در آن دو جا و بین راه آن دو تمام است ولى در راه مراجعت به وطن، شكسته است با مراعات مسأله 1066 رساله.
آیت الله تبریزى: بنا بر احتیاط واجب بین نماز شكسته و تمام جمع كند و احتیاطاً روزه هم بگیرد و چنانچه روزه گرفت قضاى آن واجب نیست.
آیت الله سیستانى: اگر این وضع دو سال یا بیشتر ادامه داشته باشد در فرض «ب» و «ج» و همچنین در فرض «الف» اگر دو روز كامل مى‏ماند، شهر خوابگاه در حكم وطن است و نماز او در آن‏جا تمام و روزه صحیح است. و اما در مسافرت به محل تحصیل یا شهر مجاور چه براى تفریح باشد چه براى درس، نماز شكسته است مگر این كه كثیرالسفر باشند. مثلاً مجموع مسافرت‏هاى آنها در ماه از ده روز بیشتر باشد به مدت شش‏ماه در یك سال یا سه ماه در چند سال.
آیت الله صافى: نماز آنها در تمام صور «الف» و «ب» و «ج» تمام و روزه صحیح است. بلى در موردى كه براى غیر تحصیل به شهر محل تحصیل یا جاى دیگر با فاصله 4 فرسخى مى‏رود نماز در آن محل شكسته است.
آیت الله فاضل: اگر كمتر از ده روز یكبار به شهر برود نمازش شكسته است.
آیت الله مكارم: در صورت اول شكسته و در صورت دوم و سوم تمام است هر چند یكسال در آنجا نماند.

17) حكم نماز و روزه اساتیدى را كه یك یا چند روز در هفته به محل تدریس رفت و آمد دارند در دو صورت زیر در محل تدریس و بین راه بیان فرمایید:
الف) محل تدریس یك شهر است.
ب) محل تدریس شهرهاى مختلف است.
امام خمینى: نماز شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیت الله خامنه‏اى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیات عظام اراكى و گلپایگانى: نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله بهجت: كلاً تمام است در غیر سفر اول با مراعات مسأله 1066 رساله.
آیت الله تبریزى: چنانچه تا شهر محل تدریس 22 كیلومتر یا بیشتر باشد نمازشان تمام و روزه‏شان صحیح است.
آیت الله سیستانى: اگر فقط یك روز به مسافرت مى‏رود نماز شكسته است و الا اگر به مقدار مسافت رفت و آمد دارند در هر دو فرض نماز آنها در همه مسافرت‏ها حتى اگر براى تفریح باشد تمام و روزه صحیح است.
آیت الله صافى: در فرض سؤال در محل تدریس و بین راه نماز تمام و روزه صحیح است.
آیت الله فاضل: بنا بر احتیاط نماز آنها شكسته است و روزه صحیح نیست.
آیت الله مكارم: هرگاه حداقل در هفته سه روز رفت و آمد داشته باشند، نماز و روزه آنها تمام است والاّ شكسته است.

تذكر: در مواردى كه در مسأله‏اى نظر مرجع تقلید به صورت احتیاط وجوبى مطرح شده است، مقلد مى‏تواند با رعایت فالاعلم، به مرجعى كه در آن مسأله فتوا مى‏دهد مراجعه نماید.

موفق باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.