پرسش

سلام علیكم
پس از عرض خسته نباشید سؤال من این بود كه چرا یك مرد می‎تواند 4 زن اختیار كند و محبت خود را تقسیم كند ولی زن فقط یك شوهر باید اختیار كند آیا این از عدالت و مساوات زن و مرد در پیشگاه خداوند است خواهشمند است به طور كلی این موضوع را برایم تفهیم كنید با تشكر فراوان

پاسخ

دوست عزیز!
در ابتدا باید گفت اسلام بوجود آورنده و مبتكر تعدد زوجات نیست، بلكه بر عكس برای آن حدود و قیودی مقرر كرده است؛ با این وجود آن را به كلی لغو و نسخ هم نكرده است. نگاهی اجمالی به تاریخ كشورها نشان دهنده این است كه قبل از اسلام تعدد زوجات در بین كشورهای دیگر بخصوص كشورهای غربی رواج و شیوع داشته است. منتسكیو دانشمند اروپایی می‌گوید: یكی از امپراطورهای روم به علل و جهات مخصوص اجازه داد مردها چندین زن بگیرند، ولی چون این قانون با آب و هوای اروپا مناسب نبود از طرف سایر امپراطوران لغو گردید. ویل دورانت در كتاب تاریخ تمدن می‌گوید: علمای دینی در قرون وسطی چنین تصور می‌كردند كه تعداد زوجات از ابتكارات پیغمبر اسلام است در صورتی كه چنین نیست. گوستاو لوبون نیز می‌گوید: در اروپا هیچ یك از رسوم مشرق به قدر تعدد زوجات بد معرفی نشده، و در باره هیچ رسمی هم این قدر نظر اروپا به خطا نرفته است. نویسندگان اروپا تعدد زوجات را شالوده مذهب اسلام دانسته و… در حالی كه رسم تعدد زوجات ابداً مربوط به اسلام نیست. چه قبل از اسلام هم رسم مذكور در میان تمام اقوام شرقی از یهود تا ایرانی، عرب و غیره شایع بوده است. كریستین سن در كتاب ایران در زمان ساسانیان می‌گوید: اصل تعدد زوجات اساس تشكیل خانواده در ایران زمان ساسانیان به شمار می‌رفت. پس معلوم شد اسلام تعدد زوجات را اختراع نكرده، بكله آن را محدود و مقید ساخته است. حال سؤال این است كه چرا اسلام مخالفتی با تعدد زوجات نكرده، و فقط اقدام به محدود كردن آن نموده است؟ سؤال دیگر هم این كه چرا چند همسری را برای زن نپذیرفته است؟ حقیقت آن است كه تعدد زوجات جزء حقوق زن است نه جزء‌ حقوق مرد، و قانون تعدد زوجات در اسلام به منظور احیاء حقوق زن وضع شده است؛ و اگر بنا بود جانب مرد رعایت شود اسلام همان كاری را می‌كرد كه دنیای غرب كرده است؛ یعنی به مرد حق استفاده و بهره‌ برداری از زنان دیگر را به عنوان رفیقه به مردان میداد، ولی، از سوی دیگر، هیچ تعهدی برای مرد به نفع رفیقه و فرزندان او به عنوان همسر و فرزندان قانونی قائل نمی‌شد. در اینجا مسئله دیگری هم وجود دارد، كه از قضا حكایت از توجه اسلام به نیازها و حقوق زنان دارد. این مسئله امر مهم تفاوت آماری تعداد زنان بر مردان است. جمعیت شناسان می گویند: عدد زنان آماده به ازدواج بر عدد مردان آماده به ازدواج در جوامع مختلف، در گذشته و حال، معمولاً بیشتر بوده و هست. به طور متوسط نسبت تعداد زنان به مردان را نسبت 106 به 100 دانسته اند. با این فرض اگر تك همسری تنها صورت قانونی ازدواج باشد، گروهی از زنان بی‌شوهر، به طور دائم از تشكیل زندگی خانوادگی محروم می‌گردند. حق تأهل از طبیعی‌ترین حقوق بشری است هیچ بشری را از این حق نمی‌توان محروم كرد. حق تأهل حقی است كه هر فرد بر اجتماع خود پیدا می‌كند اجتماع نمی‌تواند كاری بكند كه نتیجتاً گروهی از این حق محروم بمانند. همان طوری كه مثلاً حق كار، حق خوراك، حق مسكن، حق تعلیم و تربیت، حق آزادی جزء حقوق اصلی و اولی بشر شمرده می‌شود، و به هیچ عنوان نمی‌توان از او سلب كرد، حق تأهل نیز یك حق طبیعی است. بر اساس آنچه گذشت، قانون لزوم تك همسری با این حق طبیعی برخورد دارد. و به همین سبب این قانون بر خلاف حقوق طبیعی بشر است. اما این كه چرا تعداد زنان آماده به ازدواج بیشتر از مردان است؟، كارشناسان آن را به میزان تولد كمتر و تلفات بیشتر جنس مرد نسبت می دهند. حوادث مرگ آوری از قبیل جنگها، غرق شدن‌ها، سقوط‌ها، زیر آوار ماندنها، تصادفات و غیر اینها در طول زندگی بیشتر برای مردان واقع می شود تا زنان. مثلاً‌ تنها در دو جنگ جهانی هفتاد میلیون مرد از بین رفت، و این به مراتب از تعداد زنانی كه در جنگ كشته شدند كمتر است. علاوه بر همه اینها مقاومت زن در برابر بیماریها بیشتر از مقاومت مردان است و از نظر علمی می‌گویند: طبیعت زن از نظر علمی بر طبیعت مرد تفوق دارد. كروموزوم x مربوط به جنس ماده از كروموزوم y مربوط به جنس نر قوی‌تر است، و به همین خاطر حد متوسط عمر زن از عمر مرد طولانی تر است. زن عموماً از مرد سالم ‌تر است، مقاومتش در برابر بسیاری از امراض از مرد بیشتر است، و اغلب زودتر معالجه می‌شود. تعدد زوجات می تواند این خلاء را به شكل قانونی و مشروع آن پر كند. البته باید اعتراف كرد كه این قضیه ممكن است تبعات منفی نیز داشته باشد و مورد سوء استفاده مردان هوسرانی قرار بگیرد كه به كمك آن برای خود حرمسرا برای خود تشكیل دهند، كه این خود شكل قانونی استثمار خواهد بود. اسلام با وضع مقررات محدود كننده جلوی این سوء استفاده را گرفته است. اولاً، آن را محدود به چهار زن نموده، و ثانیاً، شرط عدالت در بین زنان را لازم و واجب دانسته است. به موجب قانون فقه اسلام اگر شخص خوف آن دارد كه نتواند ‌عدالت بین زوجات را رعایت كند نمی تواند بیش از یك زن را به همسری بگیرد. این حكم نقش بزرگی در كمك به زنان و جلوگیری از تضییع حقوق آنان دارد. مردانی كه از تعدد زوجات فقط به دنبال خوشگذرانی و شهوترانی باشند، عادتاً، نمی‌توانند بین زنان عدالت برقرار كنند، همچنان كه در طول تاریخ پادشاهان، عموما، یك یا چند زن را به عنوان زنان ممتاز ـ و یا ملكه ـ خود انتخاب نموده و زنان دیگر را در رتبه پائین‌تری قرار می‌دادند. خلاصه از نظر اسلام تعدد زوجات جائز است، ولی تبعیض میان زنان تحت هیچ عنوانی جایز نیست. این نشانه آن است كه از نظر اسلام فلسفه تعدد زوجات كمك به تشكیل خانواده و برای احیای حقوق زنان است، و نه شهوترانی مردان. اما در مورد این كه چرا زنان حق چند شوهری را ندارند، باید گفت: اولا: در امر زناشویی دو عنصر دخالت دارد: یكی مادی و دیگری معنوی. عنصر مادی زناشویی جنبه‌های جنسی آن، و جنبه معنوی آن عواطف اصیل و صمیمانه‌ای است كه میان آنها برقرار می‌شود. روانشناسان می گویند: برای زن عنصر معنوی از عنصر مادی اهمیت بیشتری دارد، بر خلاف مرد كه هر دو عنصر برای او مهم و تعیین كننده است. زن از آن نظر كه پرورش دهنده فرزند در رحم و دامن است، حالات روانی مخصوصی دارد كه سخت او را به محبت و عواطف مهرآمیز شوهر، به عنوان پدر فرزندش، نیازمند می‌سازد. حتی میزان محبت زن به فرزندان بستگی زیادی دارد به محبت و علاقه شوهرش به او. این نیاز زن فقط در صورت تك شوهری برآورده می‌شود. ثانیاً: تعدد ازواج با اصل اطمینان پدری مخالف است. علاقه به فرزند طبیعی و غریزی بشر است. بشر طبعاً می‌خواهد توالد و تناسل كند تا رابطه‌اش را با نسل آینده به مانند نسل گذشته به نحو اطمینان بخشی برقرار سازد. او می‌خواهد بداند پدر كدام فرزند، و فرزند كدام پدر است. چند شوهری با این غریزه و طبیعت آدمی ناسازگار است. در تاریخ داریم كه گروهی از زنان به خدمت مولا علی بن ابیطالب (ع) رسیدند و گفتند چرا اسلام به مردان اجازه چند زنی داده، اما به زنان اجازه چند شوهری نداده است؟ آیا این امر یك تبعیض ناروا نیست؟ امیرالمؤمنین (ع) دستور داد ظرفهای كوچكی از آب آوردند و هر یك از آنها را به دست یكی از آن زنان داد. سپس دستور داد همه‌ آن ظرفها را در ظرف بزرگی كه وسط مجلس گذاشته بود خالی كنند. آنگاه فرمود اكنون هر یك از شما دو مرتبه ظرف خود را از آب پر كنید، اما باید هر كدام از شما عین همان آبی كه در ظرف خود داشته بردارد. گفتند این چگونه ممكن است؟ آبها با یكدیگر ممزوج شده‌اند و تشخیص آنها ممكن نیست. حضرت فرمودند: اگر زنی چند شوهر داشته باشد، خواه ناخواه با همه آنها همبستر می‌شود و بعد آبستن می‌گردد. چگونه می‌توان تشخیص داد كه فرزندی كه به دنیا آمده است از نسل كدام شوهر است؟! چند شوهری هم با طبیعت زن منافات دارد و هم با منافع وی. زن از مرد فقط عاملی برای ارضاء غریزه جنسی خود نمی‌خواهد كه گفته شود: هر چه بیشتر، برای زن بهتر. زن از مرد موجودی می‌خواهد كه قلب آن موجود را در اختیار داشته باشد حامی و مدافع او باشد، برای او فداكاری كند، زحمت بكشد و محصول كار و زحمت خود را نثار او كند و غمخوار او باشد. زن در چند شوهری هرگز نمی‌تواند حمایت و محبت و عواطف خالصانه و فداكاری یك مرد را نسبت به خود جلب كند. از این رو چند شوهری مانند روسپی‌گری همواره مورد تنفر زن بوده است. برای مطالعه بیشتر مراجعه كنید به: 1 ـ "نظام حقوق زن در اسلام" نوشته شهید آیت الله مطهری 2 ـ "زن در آینه جلال و جمال" نوشته آیت‌ الله جوادی آملی .
پیروز باشید.
مشاوره مذهبی_ قم.