پرسش

تخریب لایه اوزون

پاسخ

این امر كه در بعضب مناطق اصلا لایه اوزون وجود نداشت كه نادرست است . لایه اوزون در اثر واكنشهایی كه همیشه آنجا در حال انجام است همواره تجدید می‌شود ، اما بعضی آلاینده‌ها به عنوان مثال C FC ها بر این واكنشها اثر گذاشته ، سبب تخریب این لایه می‌شوند و درصورتیكه ورود آلاینده‌ها به جو متوقف شود ، این لایه ترمیم می‌شود . تخریب لایه اوزون بیشتر در قطب جنوب صورت می‌گیرد ، چونكه در سمت قطب جنوب به نسبت قطب شمال خشكیهای بیشتری وجود دارد ؛ به عنوان مثال در عرض جفرافیایی 90 درجه شمال اقیانوس منجمد شمالی واقع است ، درحالیكه در همین عرض جغرافیایی جنوب استرالیا وجود دارد كه از نظر صنعتی خیلی هم فعال و آلوده كننده هم هست . این تخریبها بیشتر در قطبین ایجاد می‌شود به چند علت : یكی اینكه ، چون گردش وضعی زمین از غرب به شرق است به دلیل نیروی گریز از مركزی كه در دو قطبها وجود دارد ، دو حفره در دو قطب ایجاد می‌شود ، مانند وقتی كه چایی شیرین را به هم می‌زنید ، و در این حفره‌ها آلاینده‌ها متمركز می‌شوند و اثر تخریبی بیشتری پیدا می‌كنند . دیگر اینكه اصولا لایه استراتوسفر كه در بالای آن لایه اوزون قرار دارد در دو قطب باریكتر است . این لایه در استوا به طور متوسط 18 كیلومتر ، در مناطق معمولی 12 كیلومتر ، و در قطبها به طور متوسط 8 كیلومتر می‌باشد . تخریب لایه اوزون در سالهای اخیر به علت آنكه كشورهای صنعتی تدابیر خاصی برای جلوگیری از ورود آلاینده‌ها به جو داشته‌اند ، روند رو به بهبودی داشته است . اما در تابستانها كه جلبكها رشد و نمو بیشتری دارند ( همانطور كه می‌دانید مقداری C FC طبیعی از تجزیه جلبكها حاصل می‌شود. ) یا هوا جریان بیشتری دارد و آلاینده‌ها بیشتر وارد جو می‌شوند ( در زمستان ممكن است به علت بارشهایی كه وجود دارد مقادیر زیادی از آلاینده‌ها وارد زمین شوند كه البته آن هم اثرات سوء خودش را دارد ) ممكن است این تخریب بیشتر صورت گیرد. اما برای اطلاع بیشتر این مطالب را مطالعه فرمائید : هر مولكول اوزون موجود در استراتوسفر بر اثر رویارویی با تابش فرابنفش می‌شكند و به یك مولكول اكسیژن و یك اتم اكسیژن تبدیل می‌شود . ذره‌های به وجود آمده از شكسته شدن هر مولكول اوزون ، می‌توانند به هم متصل شوند و دوباره مولكول اوزون را به وجود آورند ( كه همراه با به وحود آمدن مولكول اوزون تابش فرو سرخ نیز به سمت زمین گسیل می‌شود ). حال هر عاملی كه در این چرخه اختلال ایجاد كند ، تولید دوباره اوزون را به مخاطره می‌اندازد . فعالیت انسانی مدتهاست كه این اختلال را ایجاد كرده است . امروزه ثابت شده است كه دسته‌ای از تركیب‌های شیمیایی به نام كلروفلوئوركربن‌ها یا CFC ها باعث نابودی اوزون شده‌اند . از این مواد به عنوان پیشران در افشانه‌ها یا گاز سرمازا در یخچال‌ها و كولرهای گازی استفاده می‌شود . نابودی اوزون به صورت نازك شدن و در نهایت سوراخ شدن لایه‌ی اوزون بروز می‌كند . در سال 1985 با كشف حفره‌ای در لایه اوزون موجود بر فراز قطب جنوب ، گروه‌های پژوهشی بسیاری در سراسر جهان مطالعه روی عوامل نابود كننده‌ی اوزون و اثرهای زیستی ناشی از افزایش تابش فرابنفش بر سطح زمین را آغاز كردند . این مطالعات نشان داده است كه بر اثر تابش فرابنفش در استراتوسفر مولكول‌های C FC می‌شكنند و اتم‌های كلر ایجاد می‌شود . هر اتم كلر ایجاد شده ، می‌تواند بیش از صد هزار مولكول اوزون را نابود كند . به این علت در سال 1987 سازمان ملل متحد ، توافق نامه‌ای جهانی برای متوقف كردن تولید ، فروش و توزیع مواد شیمیایی تخریب كننده‌ی لایه اوزون به ویژه CFC ها تهیه كرد . این توافق‌نامه كه به توافق‌نامه‌ی مونترآل معروف است ، تا به حال به امضای بسیاری از كشورهای جهان رسیده است . رعایت این توافق‌نامه تا سال 2000 میزان تولید جهانی CFC ها را تا 50 درصد كاهش داده است . (CFC ها تركیب‌هایی هستند كه مولكولهای آنها از اتصال اتم‌های كلر ، فلوئور و كربن ساخته شده است . فرمول شیمیایی 11C FC و12 CFC كه ازجمله معروفترین CFC ها هستند و با نام تجاری فریون به فروش می‌رسند ، به ترتیبCFCl3 و CF2Cl2 است . )