پرسش

با عرض سلام وخسته نباشید خدمت دستندركارن سایت مفید تبیان:
سوالی در مورد شناخت شیطان از محضرتان داشتم .میگویند شیطان از اینكه توسط انسان شناخته شود به شدت وحشت دارد وبا آن مخالفت می نماید خواهشمند است در این مورد توضیح دهید واینكه راههای شناخت شیطان چیست واینكه ما از كجا متوجه شویم مثلا ً گناهی كه انجام داده ایم از نفس خودمان ناشی شده یا شیطان محرك ما در انجام این فعل گناه بوده است؟ با تشكر از شما.

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست گرامی!
به طور مسلم، شیطان از شناخته شدن، وحشت دارد. چرا كه او همه وسوسه‌های خود را در حال غفلت انسانها، به آنها القاء می‌كند؛‌ والا انسانی كه آگاه است و شیطان را می شناسد حتما با او دشمن است، و سعی و تلاش می‌كند تا فریب‌ها و وسوسه‌های شیطان را شناسایی كرده و از آنها دوری كند.
از این رو چون شناخته شدن شیطان، مساوی است با پیروی نكردن انسانها از او، او تمام تلاش خود را به كار می‌گیرد، تا وسوسه‌های خود را خیلی عادی و معمولی جلوه دهد، تا كسی متوجّه نشود كه این از جانب شیطان است.
قرآن كریم، برنامه‌های شیطان و شیوه عملكرد او را چنین معرفی می‌كند:
1. زینت دادن كارهای زشت: «و زیّن لهم الشیطان أعمالهم»(عنكبوت/38) و «الشیطان سوّل لهم»(محمد/48)
2. ایجاد ترس و وحشت: «إنّما الشیطان یخوف أولیائه»(آل عمران/175)
3. ایجاد كینه و دشمنی: «إنّما یرید الشیطان أن یوقع بینكم العداوة و البغضاء...»(مائده/91)
4. وعده فقر و تهیدستی: «الشیطان یعدكم الفقر»(بقره/268)
5. خلف وعده: «وعدتكم أخلفتكم»(ابراهیم/22)
6. تبذیر: «إن المبذّرین كانوا إخوان الشیاطین» یعنی مبذّران و مسرفان ـ یعنی آنان كه مال و عمر خود را بیهوده صرف خیالات باطل شیطانی می‌كنند ـ برادر شیطان هستند.(اسراء/27)
7. بازداشتن از یاد خدا: «و إما ینسینك الشیطان فلا تقعد بعد الذكری مع القوم الظالمین»(انعام/68)
با توجه به این مطالب و همان طور كه قرآن كریم معرفی می‌نماید، شیطان دشمن آشكار انسان است ـ «إن الشیطان كان للإنسان عدواً مبینا»(اعراف/52) ـ بنابراین انسان در برابر شیطان وظایفی دارد، كه آن وظایف را قرآن كریم معرفی نموده است:
1. عدم پیروی از گام‌های او: «ولاتتّبعوا خطوات الشیطان»(بقره/208)
2. دشمنی و عداوت با او: «إن الشیطان لكم عدو فاتخذوه عدوا»(فاطر/6)
3. عدم پرستش او: «أن لا تعبدوا الشیطان إنه لكم عدو مبین»(یس/60)
4. پناه بردن به خداوند: «وإما ینزعنك من الشیطان نزع فاستعذ بالله»(فصلت/36)
البته توجه داشته باشید كه وسوسه‌های شیطان عمومی است: «یوسوس فی صدور الناس»(ناس/5) و «لأغوینّهم أجمعین»(ص/82)، ولی شیطان نمی‌تواند بر بندگان صالح و شایسته خداوند، تسلط پیدا كند: «إن عبادی لیس لك علیهم سلطان»(حجر/42) و «فبعزّتك لأغوینّهم أجمعین إلا عبادك المخلصین»(ص/82و83)
نكته آخر این كه اگر شیطان، انسان را فریب داد و انسان مرتكب گناه شد، فرقی نمی‌كند كه از چه راهی شیطان وارد شده و او را فریب داده است؛ بلكه آن چه مهم است، نافرمانی خداوند است كه صورت گرفته است، و باید هر چه زودتر با توبه و بازگشت به خداوند، آن نافرمانی را جبران نمود.
البته لازم به ذكر است كه شیطان به دنبال پیدا كردن نقطه ضعف در انسانها است؛ و تلاش می‌كند تا راهی پیدا كند،‌ كه ساده‌تر و راحت تر بتواند انسان را فریب دهد. و یكی از ابزار مهمی كه، شیطان در راه فریب دادن انسانها از آن استفاده می‌كند، هوای نفس و نفس امّاره است.
لذا اگر انسان بتواند، این دو نیرو را كنترل نموده و تحت اراده و اختیار عقل و فطرت پاك الهی قرار دهد، راه اصلی نفوذ شیطان و وسوسه‌های او را مسدود كرده، و گام بزرگی در راه مبارزه با وسوسه‌های شیطان برداشته است.
با امید به این كه همه انسانها با تسلط بر هوای نفس خود، و مبارزه با شیطان و وسوسه‌های او، هر لحظه به كمال انسانی و فضای معنوی و روحانی نزدیك‌تر شوند.
در حقیقت باید گفت هر خطای ما تركیبی است از نقاط ضعف ما و تسویلات و فریبهای شیطان. شاید نتوان به طور مشخص گفت فلان خطا از نفس اماره بود، به تنهایی؛ و فلان گناه از شیطان و وسوسه های او.
برای مطالعه بیشتر، علاوه بر مراجعه به كتب تفسیری به ذیل آیات ذكر شده می‌توانید به كتاب "هزار و یك نكته از قرآن كریم"، نوشته اكبر دهقان، مراجعه نمائید.
پیروز باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.