پرسش

با سلام
1-شرایط استجابت دعا چیست؟
2-اگر دعای انسان مستجاب نشود چگونه میتوان فهمید كه به علت نداشتن شرایط استجابت دعا بوده یا صلاح انسان در ان بوده است؟
3-اگر بلایی بر انسان نازل شود چگونه می تواند بفهمد كه كیفز دنیوی گناهانش است یا كفاره گناهانش یا ازمایش الهی یا چیز دیگر؟

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست گرامی!
هر چند دعا شرائط بسیاری دارد تا به اجابت برسد، اما برخی از شرایط دعا شرایط اساسی است كه اگر محقق نشود یقیناً به اجابت نخواهد رسید.
از جمله شرایط اساسی دعا، كسب و كار پاكیزه و حلال است كه مال حلال را برای انسان به ارمغان می‌آورد.
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرموده اند: «هر كس دوست دارد دعایش به اجابت برسد، كسب و كارش را پاك و نیكو گرداند.»
و در روایت دیگری فرمودند: «خدا دعای كسی را كه در شكمش لقمه‌ای از حرام باشد، اجابت نمی‌كند و به سوی خویش بالا نمی‌برد؛ و همین طور كسی كه دیگری بر گردن او حقی دارد و حقش را ادا نكرده و یا ظلمی به كسی نموده و از او پوزش نخواسته است.»
بنابراین اولین قدم در راه استجابت دعا، كسب و كار پاكیزه و حلال است.
دوم: این كه دعا كننده از نظر ایمان و اعتقاد، صحیح و محكم باشد. كسی كه اعتقاد صحیحی به خدا و پیامبران و اوصیاء و اولیاء او ندارد، چگونه انتظار داشته باشد كه دعایش مستجاب گردد. حتی اگر اعتقاد داشته باشد، اما مردّد در اجابت دعا از سوی خدای تبارك و تعالی باشد، و صرفاً به جهت امتحان به درگاهش دعا كند، دعایش مستجاب نمی‌گردد.
بنابراین عقیده صحیح، و جدّیت در دعا، و عدم تردید در آن از شرایط اساسی استجابت دعا می باشد؛ كمااین كه خدای متعال فرموده اگر انسانها، همانند زمانی كه واقعاً مضطر و بیچاره می‌شوند، با جدّیت و اخلاص و اعتقاد كامل به این كه كسی جز او نیست كه حاجتشان را روا كند، مرا بخوانند و دعا كنند، من نیز آنان را اجابت می‌كنم و آنها را از گرفتاری ها می‌رهانم.
سوم: از جمله شرایط استجابت دعا، ساعت و وقت دعا است؛ به این معنا كه وقت و ساعت و موقعیت، در دعا و استجابت آن دخالت مهمی دارد.
از حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ نقل شده است كه ایشان به خادمه خود فرمودند: «مراقب باش هر گاه آفتاب به وسط آسمان رسید مرا مطلع كن، چون آن ساعتی است كه دعا در آن به اجابت می‌رسد.» پس این كه آن حضرت كه یقیناً مستجاب الدعوة هستند، این گونه جهت استجابت دعا مراقب وقت دعا هستند نشان می‌ دهد كه وقت، در استجابت دعا مدخلیت مهمی دارد.
البته باید متذكر شد كه استجابت دعا، علاوه بر این كه شرایطی دارد كه باید فراهم شود، موانعی هم وجود دارد كه می‌تواند مانع از اجابت دعا شوند، مانند گناه كردن، و داشتن رذایل اخلاقی و... بنابراین دعا اگر بخواهد به اجابت برسد، هم شرایط آن باید فراهم باشد و هم این كه موانعی بر سر راه اجابت آن ایجاد نشود.
اما در مورد این كه از كجا بفهمیم این دعایی كه مستجاب نشده و یا این بلایی كه نازل شده به چه علتی بوده است، باید گفت كه انسان معمولا نمی تواند به یقین برسد كه علت عدم استجابت دعا یا نزول بلا و مصیبت چه بوده است. و این ندانستن هم فلسفه مهمی دارد كه عبارت است از این كه خدا می خواهد مؤمن همیشه در حالت خوف و رجاء بماند؛ انسان می‌تواند احتمال دهد كه به چه علت دعایش مستجاب نشده، ولی هیچ گاه به طور قطع نمی‌تواند بگوید كه حتماً به همین دلیل بوده و لاغیر.
بنابراین، عنایت بر روی این است كه انسان در حالت خوف و رجاء باقی بماند، و اصلا كمال انسان در همین است كه او همیشه حالت تضرّع و حیرت و توقف در برابر خدا را داشته باشد.
به علاوه كه این ندانستن و این حالت خوف و رجاء، خود باعث می شود كه انسان در اعمال و رفتار و افكار گذشته‌اش تفكر نموده و متذكر اشتباهات و انحرافات خود بشود، و این خود اثر تربیتی ویژه‌ای بر روح و جان آدمی دارد، و او را تحریك می‌كند تا اگر بخواهد دعایش مستجاب شود، باید از اشتباهات و كج روی هایش كاسته و بر فضائل و معنویاتش بیفزاید.
پیروز باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.