پرسش

باسمه تعالی
عرض سلام وخسته نباشید. چرا شیعه عزاداری می كند؟ وچرا به این سبك عزاداری می كند؟
برادر بزرگوار! برپایی مراسم سوگواری و عزاداری برای شهدای اسلام به ویژه سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و یاران با وفای ایشان یكی از راههای زنده نگاه داشتن یاد و خاطره آن بزرگواران می باشد. البته صرف عزاداری و گریه بر مصائب آنها كافی نیست بلكه بایستی از چنین زمینه ها و فرصتهایی استفاده نمود و اهداف قیام خونبار كربلا را بیان كرد و همچنین به تشریح خصوصیات و ویژگیهای شخصیتی امام حسین(ع) و یاران با وفای ایشان مثل شجاعت ایثار و فداكاری یاران امام(ع) و به طور كلی بیان جریان قیام پرداخت.
انسان چه جوان و چه پیر به بیان و تكرار فضائل اخلاقی و دینی احتیاج دارد. احساسات انسان ها نسبت به واقعه كربلا دو چهره دارد: یكی چهره مصیبت و حزن و اندوه و دیگری چهره احساس وجد و غرور ناشی از فداكاری شجاعت غیرت و بالاخره ایمانی كه انسانهای الهی در آن واقعه به نمایش گذاردند.
به نظر می رسد عزاداری های ما باید به گونه ای باشد كه هر دو چهره را به نمایش بگذارد و در كنار هم محفوظ بدارد. اما شیوه و روش عزاداری یك مساله عرفی است و در هر زمان متناسب با آداب و رسوم همان زمان برپا می شود. و به عبارت دیگر شیوه عزاداری بیش از آن كه یك مسئله علمی و عقلی باشد یك مسئله اجتماعی و مربوط به عادات و نحوه عرفی ابراز احساسات است.
ولی از نظر تاریخی آنچه كه مسلم می باشد این است كه از دیر زمان و حتی زمان ائمه اطهار(ع) مراسم عزاداری و سوگواری بر پا می شده و در هر زمان بر اساس سنت و آداب همان جامعه و شیوه معمول و متعارف همان زمان برگزار می شده است. شیوه امروز هم با توجه به این نكته می بایست مورد بررسی واقع شود. البته قابل انكار نیست كه روش عزاداری هم بر اساس اهداف و ارزشهایی كه گذشت دارای چهارچوبهای كلی است كه می بایست رعایت شود. باید توجه داشت كه در این راه در دام افراط و تفریط نیفتاده و حد متعارف و مشروع و آنچه متناسب با شان و هدف چنین مجالسی می باشد رعایت شود. در نهایت توجه شما را به دو نكته مهم جلب می كنیم:
1) شایسته است مجالس سوگواری و عزاداری برای امام حسین(ع) هر چه باشكوهتر برپا شود. چنین واقعه ای فرصت بسیار مناسبی برای آموزش و ارتقای سطح فضائل فردی و اجتماعی جامعه است. باید از این فرصت كمال استفاده را نمود تا هر چه بیشتر چهره روشن قیام كربلا و شخصیت معنوی و فداكاری و ایثارگری حماسه آفرینان این قیام و حركت الهی معرفی شود.
2) تنوعاتی كه احیانا در نحوه عزاداری امام حسین(ع) وجود دارد نباید تخطئه شود چرا كه نحوه عزاداری همانطور كه گذشت به طور مستقیم از سوی دین تعیین نشده است بلكه می بایست از تنوعات استقبال كرد الا در صورتی كه با ارزشها و احكام اسلامی ناسازگار باشد. با وجود تنوع هر كس می تواند در عزاداری مورد علاقه اش شركت كند و از آن بهره ببرد. و معمولا در میان این تنوعات به تدریج آن روشی مورد استقبال بیشتر قرار می گیرد كه از غنای بیشتری برخوردار است. موفق و پیروز باشید.
باعرض سلام .خسته نباشید دوباره
خواهشا راجع به جواب بالا با دقت و دلائل بیشتری پاسخ دهید
واز دلائل فلسفی تر وقانع كننده تری استفاده نمایید.
مخصوصا در مورد چهارچوب های كلی
با تشكر

پاسخ

برادر عزیز!
جواب سابق ما به عوامل ثأثیر گذار و مفید در عزاداریهای شیعه اشاره كافی داشت. ما سعی می كنیم با بیانی روشن تر مسئله را بازگو كنیم.
شخصیت انسان دارای دو بعد عقل و عاطفه است. بسیار می شود كه عقل انسان در رابطه با مسئله ای اقناع شده، ولی عاطفه او هنوز راضی نیست. كما این كه عكس مسئله هم بسیاری اوقات واقع می شود. شاید بتوان گفت اكثر اعمال انسانها، لااقل در دنیای جدید تنها پشتوانه عاطفی دارد.
فرهنگی می تواند استوار، ماندگار و شاداب بماند كه هم عقل و هم عاطفه انسانها را اقناع و ارضا كند؛ والا دیر یا زود دچار اضمحلال و شكست و خمود می شود.
جاهلیت قبل از اسلام حجاز از كمبود هر دو رنج می برد، كما این كه به نظر می رسد جاهلیت امروز هم از كمبود هر دو رنج می برد. البته شاید مراتب این نقصان و كمبود متفاوت باشد.
تعالیم دین های الهی توانایی آن را دارد كه هر دو نیاز درونی انسانها را برآورده سازند.
مثل دلیل نظم عقل را آرامش می دهد، كما این كه فطریات عاطفه را نوازش می دهند.
قرآن مشحون از استدلالهای عقلی بر آموزه های دینی است، كما این كه مطابقت با فطرت را یكی از امارات شرعی بودن یك عمل برشمرده است.
از این مقدمه كه بگذریم، باید دانست ارائه، آموزش و تبلیغ دین نیز محتاج آن است كه هم جلوه های عقلی دین را به مردم نشان دهد و هم عاطفه را با دین همراه سازد.
واقعه عاشورا از وقایع تاریخی است كه در آن دین هم با نمودهای عقلیش، بروز می یابد، و هم با ظهورات عاطفی آن. سر اهتمام اهل بیت به این واقعه و اصرار ایشان بر زنده ماندن خاطره آن با همین منطق قابل فهم است.
حركت عاشورا هم پشتوانه عقلی ـ قیام علیه فساد و برای تشكیل حكومت صالح و امر به معروف و نهی از منكر ـ دارد، و هم پشتوانه عاطفی ـ تحمل درد و رنجهای بی نظیر، بر خود و خاندان و اصحاب، حتی زنان و بچه ها همراه با شهامت و شجاعتی اسطوره ای، برای دین.
در عزاداریهای شیعه كه با تأیید، بلكه الگودهی های اهل بیت(ع) رواج یافته است، سعی شده تا هر دو این عوامل زنده نگاه داشته شود.
اساسا عزاداری دسته جمعی عاملی برای تحریك و تسكین احساسات است. همراهی آن با وعظ و سخنرانی های اهل دانش هم بعد عقلانی قضیه را تأمین می كند.
خصیصه دسته جمعی بودن عزاداری های ما می تواند در ایجاد روح وحدت دینی و ایجاد علقه های عاطفی مؤثر باشد.
اساسا وحدت هر جمع و گروهی احساسات و عقلانیت مشترك می خواهد. با عزاداری های دسته جمعی این روحیه القا می شود كه همه ما احساسات و عواطف و دردهای یكسان و همچنین اعتقادات یكسان داریم؛ و این ارزش كمی نیست.
عزاداری های عاشورا علاوه بر همه آنچه با خود دارد، خصوصیت حماسی ارزشمندی دارد. این در نوحه های عاشورا، در زنجیر زنی ها، طبل كوبیدنها و شیپور نواختن ها نمودار است. علم های عاشورا نمودی از صحنه جنگ است. چقدر یك جامعه باید تلاش كند تا به جوان خود بیاموزد كه تن آسانی را كنار بگذارد و راه و رسم تلاش و فداكاری و از خودگذشتگی پیشه سازد!؟ این با عزاداریهای ما به راحتی در اختیار ما است.
البته همانطور كه گذشت همه اینها وقتی پایدار می ماند كه با اقناع عقلی هم همراه باشد؛ و لذا می بایست نحوه عزاداری به گونه ای قابل توجیه باشد، علاوه بر آن كه در كنار آن مجالس سخنرانی با توجه به اهداف و ارزشهایی كه این همه فداكاری به خاطر آن واقع شد، برگزار شود، بدون آن كه تحت الشعاع شلوغی عزاداری و هیجانات آن گردد.
نمی دانیم توضیح بیشتری هم نیاز دارید یا نه؟ اگر مسئله ای بود به طور خاص تر سؤال خود را مطرح كنید.
والسلام