تلازم و ارتباط تشکر از مردم و تشکر از خدا

 اسلام همانطور که سرمایه داران و کسانی که کاری از دستشان بر می آید را به انفاق و کمک به خلق امر می کند، از آن سو نسبت به کسی که مورد کمک دیگران قرار گرفته قدردانی و تشکر کردن را لازم می داند تا جایی که شکر مخلوق را هم ردیف با شکر خودش قرار می دهد.

لزوم تشکر از مردم

همه انسان ها میل دارند در برابر لطفی که به دیگران می کنند از آن ها قدردانی شود و یا حداقل ناسپاسی نشود.
هر عاقلی می داند که باید در برابر خدمت دیگران بی اعتنا نباشد بلکه قدردانی و تشکر کند در عین اینکه در ورطه چاپلوسی هم نیفتد. عقل می‌گوید باید نسبت به کسی که در حق انسان خوبی کرده شکرگزار بود؛

به همین جهت در علم کلام دلیلی وجود دارد که در اصطلاح بدان «وجوب شکر منعِم» می‌گویند؛ این دلیل بیان حکم عقل برای سپاس و شکر از خداوند است، اما مطمئناً در مورد خلق نیز جریان دارد و باید بدان پایبند بود.
بدیهی است اگر کسی که دست بخیر است در ازای خدماتش نا سپاسی ببیند کم کم نسبت به مشکل دیگران بی  اهمیت می شود و دغدغه اش را از دست خواهد داد.

تشکر از مخلوق در سیره معصومین

از حضرت علی(ع) روایت است که فرمود: «بر عهده کسی است که به او انعام و احسانی شده، اینکه به خوبی و به نحو شایسته، بر نعمت دهنده نیکی کند و نعمت و احسان او را جبران نماید. اگر از جبران عملی و «مکافات» ناتوان بود، با ستایشی شایسته و ثنای نیک برخورد کند، اگر از ستایش زبانی هم ناتوان بود، حداقل نعمت را بشناسد و به نعمت دهنده محبت داشته باشد. اگر این را هم ندارد و نتواند، پس شایسته آن نعمت نیست.»[1]
از حضرت رضا(علیه السلام) روایت است:
«مَنْ لم یَشْکُرِ المنعِمَ مِنَ المخلوقینَ لَمْ یَشْکُرِ اللّه عز و جلّ؛[2] هر کس مخلوق های نعمت دهنده را سپاس نگوید، خدا را سپاس نگفته است.»
این حقیقت، به تعبیرهای گوناگون و به صور مکرر در روایات اسلامی آمده است.
از امام سجاد(علیه السلام) نقل شده است:
«اَشْکَرُکم لِله اَشْکَرُکم للنّاس[3] شکرگزارترین شما نسبت به خدا، کسی است که نسبت به مردم سپاسگزارتر باشد.»
و از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) نقل شده که فرمود: «مَنْ لا یَشْکُرُ النّاسَ لا یَشکُرُ اللّه [4] کسی که مردم را سپاس نگوید، شکر خدا را هم انجام نمی دهد.»

از نشانه‏ های ایمان در وهله اول سپاسگزاری و شکر نسبت به خداوند است که مظهر لطف و بخشش بوده و با نعمتهای فراوان مخلوقاتش را به بندگی و اطاعت از خویش فرمان داده است. در مرتبه دوم تشکر از کسانی که راه رسیدن به نعمات الهی را هموار نموده و واسطه این فیض شده‏اندهر کس در مقابل احسان و نیکی بندگان خداوند شکرگزاری نکند خدا را شکر نگفته است. بنابراین اگر در جامعه روحیه تشکر و قدردانی از انسانهای خیّر، مبتکر و خلّاق از بین برود، گرایش به فعالیت‏های مثبت و سازنده کمرنگ شده و دلسردی و خمودگی جای آن را خواهد گرفت.

جمع بندی

همانطور که گذشت هم دلیل عقلی و هم عقلی به ما امر می کنند که در برابر خدمت دیگران بی تفاوت نباشیم، چرا که یکی از المان های پویایی جامعه همین مهربانی کردن به هم دیگر و تشکر از خدمت همدیگر است.

پی نوشت ها:
[1] بحارالانوار، ج68 (بیروت)، ص50
[2] میزان الحکمه، ج5، ص153
[3] همان، ص148
[4] نهج الفصاحه، حدیث 1202

---

منابع:
سایت حوزه
اسلام کوئست
ویکی پرسش