چای‌ها و آدم‌ها

«چای» یکی از نوشیدنی‌های پرطرفدار در دنیاست که منشاء آن به نواحی یون‌نان و سی‌چوآن چین برمی‌گردد. انواع چای اعم از چای سبز، سیاه، سفید و اولونگ از درختچه‌ای به نام Camellia Sinensis به دست می‌آید که تفاوت آن‌ها به‌دلیل فرایندهای مختلف پس از برداشت برگ‌هاست. در تقویم مناسبت‌های سلامت، 15 دسامبر (24 آذر) به‌عنوان روز جهانی چای معرفی شده است. به این بهانه بر آن شدیم نگاهی دقیق‌تر به انواع چای و فواید و معایب دومین نوشیدنی مردم دنیا داشته باشیم.

چای قرمز

چای قرمز که به «چای ترش» نیز شهرت دارد، از درخت چای به‌دست نمی‌آید، بلکه از برگ‌های بوته کوچکی تهیه می‌شود که فقط در آفریقای جنوبی رشد می‌کند. پس از تخمیر برگ‌هاست که رنگ قرمز تندی پیدا می‌کند. چای قرمز بیشتر به‌عنوان دمنوش گرم یا سرد مصرف می‌شود.
• این نوع چای خاصیت چربی‌سوزی بالایی دارد و توصیه می‌شود برای کاهش چربی‌خون و کاهش وزن سریع‌تر روزانه 3 فنجان از آن نوشیده شود.
• دیورتیک است و به کاهش فشارخون کمک می‌کند.
• این نوشیدنی به خواب عمیق کمک می‌کند و آرامبخش طبیعی برای مقابله با استرس و بی‌خوابی محسوب می‌شود.

چای سیاه

این نوشیدنی مرسوم درنتیجه تخمیر کامل و فرایند اکسیداسیون طولانی‌تر نسبت به دیگر انواع چای به‌دست می‌آید و به همین دلیل است که رنگ و طعم بیشتری دارد. مصرف چای سیاه برخلاف تصور برخی افراد فواید مهمی برای سلامت دارد از جمله اینکه:
• چای سیاه سرشار از فلاونوییدهایی (نوعی آنتی‌اکسیدان) است که مانع پوکی استخوان در خانم‌ها می‌شود و این احتمال خطر می‌تواند تا 30 درصد کاهش پیدا کند.
• احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی را کاهش می‌دهد زیرا قلب را تحریک کرده و از عروق خونی محافظت می‌کند.
• چای سیاه به علت وجود ترکیبی به نام متیل گزانتین سیستم عصبی را تحریک می‌کند.
• دیورتیک است و مانع احتباس آب در بدن می‌شود.
• نوشیدن چای سیاه موجب اتساع عضلات نایژه‌ها می‌شود و در بهبود تنفس تأثیر دارد.
• پلی‌فنول‌های موجود در چای سیاه با رادیکال‌های آزاد عامل پیری سلول‌ها مقابله می‌کند.
• چای سیاه کاملاً جوشیده می‌تواند به بهبود اسهال کمک کند.
• مصرف این نوشیدنی به کنترل دیابت کمک می‌کند و جذب گلوکز خون را به تأخیر می‌اندازد.

چای سبز

چای سبز جزو پرمصرف‌ترین انواع چای در کشورهای آسیایی از جمله چین و ژاپن است. این نوع چای از حداقل تخمیر برگ‌های چای به‌دست می‌آید و حاوی مقدار بالایی کاتچین و ایزوفلاون‌هاست که تأثیر آنتی‌اکسیدانی بالایی دارند و همین تأثیر باعث شده چای سبز مانع پیری زودرس شود.
• مصرف‌کنندگان چای سبز استرس کمتری را نیز تجربه می‌کنند. نوشیدن 5 فنجان از این نوشیدنی در طول روز موجب کاهش 20 درصدی این مشکل می‌شود. همچنین نوشیدن 4 فنجان چای سبز در روز خطر افسردگی را در سالمندان بالای 70 سال نیز 44 درصد کاهش می‌دهد.
• چای سبز خطر ابتلا به سرطان‌های پستان، ریه، معده، پروستات و کولون را کاهش می‌دهد.
• مصرف این نوشیدنی مانع از سخت شدن دیواره عروق (تصلب شرائین) می‌شود و به کاهش زمینه بروز بیماری‌های قلبی- عروقی نیز کمک می‌کند.
• این نوشیدنی در کاهش وزن هم مؤثر است و می‌تواند گرمای درونی بدن را افزایش و تجمع چربی در کبد را کاهش دهد.
• حفظ عملکرد مطلوب سیستم عصبی نیز از دیگر فواید چای سبز است و زمینه بروز بیماری‌های استحاله‌ای عصبی مانند پارکینسون و آلزایمر را کم می‌کند.

چای سفید

چای سفید گونه‌ای خاص از چای است که در کشورهای غربی چندان شناخته‌شده نیست و از جوانه‌های درخت چای تهیه می‌شود. در تولید این نوع چای هیچ نوع تخمیری انجام نشده و طعم بسیار ملایم و شیرینی دارد. گرچه این چای چندان کاربردی ندارد، اما برای سلامت بسیار مفید است زیرا بسیار خالص و اکسید نشده است. جالب است بدانید یک فنجان آن تنها 8 تا 10 میلی‌گرم کافئین دارد.
• مطالعات بسیاری ثابت کرده چای سفید حاوی مقدار زیادی پلی‌فنول نسبت به چای سبز است که سبب قدرت آنتی‌اکسیدانی بسیار قوی آن می‌شود. به همین دلیل می‌تواند از بروز پیری اندام‌ها پیشگیری کند و تأثیر بسیار بهتری نسبت به چای سبز در مقابله با زمینه ابتلا به سرطان داشته باشد.
• مقدار بالای ویتامین‌های C و E موجود در آن به مقابله با سرماخوردگی و به‌طور کلی ویروس‌ها و باکتری‌ها کمک می‌کند. در طب چینی از چای سفید برای بهبود تب، دندان‌درد و سرخک استفاده می‌شود. به‌طور کلی، این نوشیدنی قدرت دفاعی بدن را تقویت می‌کند.
• ترکیبات آنتی‌اکسیدانی موسوم به کاتچین‌ها به کاهش کلسترول بد خون کمک می‌کند و از طرفی کلسترول خوب را افزایش می‌دهد که موجب پیشگیری از تصلب شرائین و ایجاد لخته‌های خونی می‌شود. از طرفی، با کمک به سیال شدن خون از فشارخون می‌کاهد. به‌طور کلی، نوشیدنی عالی برای سیستم قلبی- عروقی است.
• چای سبز با خنثی کردن رادیکال‌های آزاد به داشتن پوستی سالم و درخشان و همچنین پیشگیری از آکنه کمک می‌کند.
مقدار جزئی فلوئور و دیگر ریزمغذی‌های موجود در چای سفید به رفع باکتری‌های عامل بوی بد دهان کمک می‌کند و از پوسیدگی‌ها و ایجاد پلاک‌های دندانی جلوگیری خواهد کرد.

چای اولونگ

این چای که به نام «چای آبی» نیز مشهور است، در پی فرایند ناقص تخمیر برگ‌های چای به‌دست می‌آید. در واقع، از این لحاظ فرایندی کمتر از چای سیاه را تحمل می‌کند. چای اولونگ طعمی خاص و شبیه میوه‌های تازه دارد و بسیار دلپذیر است. می‌تواند کلسترول خون را کاهش دهد و برای افرادی که قصد کاهش وزن دارند نیز مفید است.

8 قانون طلایی برای دم کردن و مصرف چای

1. هر چه کیفیت آب بهتر باشد، مسلماً چای نیز طعم بهتری خواهد داشت. اگر از آب لوله‌کشی استفاده می‌کنید، اجازه دهید شیر آب 10 ثانیه باز باشد سپس کتری را پر کنید.
2. آب را تنها یک بار بجوشانید زیرا جوشاندن چندباره آب میزان اکسیژن را بسیار کاهش می‌دهد، درنتیجه طعم دلپذیر چای تغییر می‌کند.
3. پیش از دم کردن چای، مقداری آب‌جوش در قوری چینی یا سرامیکی بریزید، چند لحظه تکان دهید و خالی کنید. با این کار قوری گرم می‌شود و حرارت آب‌جوش یکباره کاهش پیدا نمی‌کند.
4. مقدار مناسبی چای در قوری بریزید. توجه کنید درجه آب برای انواع چای متفاوت است. برای چای سفید و سبز دمای 75 تا 85 درجه سانتی‌گراد کافی خواهد بود. مسلماً نمی‌توان برای هر بار دم کردن چای از دماسنج استفاده کرد پس کافی است پس از جوش آمدن آب کتری، حرارت را خاموش کنید و پس از 30 ثانیه چای سفید را دم کنید. برای چای سبز این زمان را تا 60 ثانیه ادامه دهید. چای اولونگ را می‌توان شبیه چای سبز یا با آب‌جوش دم کرد. چای سیاه به آب کاملاً جوش نیاز دارد و اگر دما کمتر باشد، مانع از فعال شدن ترکیبات چای در آب می‌شود. چای قرمز نیز مانند چای سیاه است.
5. پس از دم کردن چای حتماً روی قوری را با پارچه مناسبی بپوشانید تا دمای آن کم نشود. همچنین به مدت دم کشیدن مناسب چای که مانع ایجاد طعم تلخی می‌شود نیز باید توجه داشت؛ چای سبز و سفید: 3-2 دقیقه، چای سیاه: 5-3 دقیقه و چای اولونگ: 7-4 دقیقه. پس از این زمان، چای را در قوری دیگری صاف کنید و روی کتری یا گرمکن چای‌ساز بگذارید تا گرم بماند. در واقع، برگ‌های چای نباید مدت طولانی در این نوشیدنی بمانند.
6. چای را می‌توان با عسل، شکر یا لیمو میل کرد. ترکیب چای با شیر از مدت‌ها پیش مرسوم بوده، اما تحقیقات نشان می‌دهد کاتچین موجود در چای با بعضی پروتئین‌ها ترکیب می‌شود که جذب مناسبی نخواهد داشت.
7. چای خشک را در ظرف بدون منفذ نگهداری کنید تا در معرض هوا و رطوبت نباشد.
8. چای سیاه نسبت به چای سبز ماندگاری بیشتری دارد و چای قرمز نیز با گذر زمان کیفیت بهتری پیدا می‌کند.

---

منبع: هفته نامه سلامت