تبیان، دستیار زندگی

چرا برخی از آیات یا جریانات در قرآن کریم بارها تکرار شده اند؟

قرآن کتاب تربیت است و تربیت بر ذکر و یادآوری و تکرار است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

قران

اما در قرآن تکرار به معنایی که در ذهن ما است، وجود ندارد زیرا در هر موردی که مثلا داستان موسی بیان شده، گوشه ای از آن برای بیان پیامی خاص بیان شده و در جاهای دیگر از زاویه های دیگر برای رساندن پیام های دیگر؛ و چون تکرار معهود و متعارف، در قرآن نیست و هر موردی پیام و نکته خاص خود را دارد و در هر بار با تامل خواندن هم ، تلاوت کننده به نکته های جدیدی دست می یابد، به همین جهت تلاوت کننده از تلاوت های پی در پی خسته نمی شود بلکه قرآن همیشه برای او جدید و دارای پیام های جدید است.
اگر در داستان حضرت موسی در مواضع مختلف دقت کنید، می بینید در هر موردی یک زاویه روشن و بیان شده و از آن درس هایی ارائه شده که در موارد دیگر، آن زاویه مدنظر نبوده و زاویه دیگری مورد نظر واقع شده است.
اگر با تامل به این نکته به قرآن مراجعه کنید ، تکرار نمی یابید و اگر تکرار یافتید، با ما هم در میان بگذارید.
البته جمله های تکراری در قرآن هست ، ولی همین جمله ها، مفهوم ها و مفاد مختلف دارند . در مواردی هم تاکید است که تکرار را لازم می سازد.
بعضى از مفسران بر این اعتقادند كه یك آیه در هر بار تكرار ، معناى ویژه اى را القا مى كند .(۱)

برخی از حكمت های تكرار در قرآن:

۱.آیاتى كه تكرار شده اند ، هر كدام اهداف خاصى را تعقیب مى كنند . این گونه نیست كه آیات تكرارى ، همه یك مسأله را مورد بررسى قرار دهند ; بلكه آیات قرآن كریم به مناسبت هاى مختلف مكرر شده است .
۲ . تكرار در ارائه اندیشه ها و آراى مشخص به مردم ، به استقرار و تثبیت آن ها در ذهن ها مى انجامد .
۳ . «تكرار» ، یادگیرى را ـ اعم از این كه آموخته انسان یك عادت نیك باشد یا زشت ـ آسان تر مى كند . گاهى متكلم ناچار مى شود كه عین لفظ یا جمله را به خاطر اهمیت یادگیرى تكرار كند .
۴ . در تكرار یك جمله در طول سخن ، نوعى تأثیر خطابى وجود دارد كه عرب ها بیش تر با آن آشنا هستند و این كار ، در جریان ایراد خطبه و سرودن شعر در میان عرب ها مرسوم بوده است و این مسأله در آیات قرآن ، به فصاحت و بلاغت قرآن كریم ـ كه در محل خود ثابت شده ـ بازگشت مى كند .
۵ . ارائه برخى حوادث یا اندیشه ها به شكل هاى گوناگون و عبارت هاى مختلف ، باعث جلب توجه و تنوع مى شود و از خسته شدن شنونده و یكنواختى كلام جلوگیرى مى كند .
۶ . قرآن كریم ، مسایل مورد ابتلاى مردم و جریان هاى عبرت انگیز را زیاد تكرار كرده ; به طور مثال : داستان حضرت موسى(علیه السلام) و قومش را در آیات زیادى یادآور شده است . خداوند مى فرماید: «و لقد صرّفنا فى هذا القرءَان لیذّكّروا و ما یزیدُهُم إلاّ نُفُورا ; به راستى ، ما در این قرآن حقایق را گوناگون بیان كردیم تا پند گیرند ; ولى ، آنان جز نفرت نمى افزاید .»
۷ . با توجه به این كه در بعضى موارد ، بین آیات و سوره ها فاصله وجود دارد ، تكرار ، نقش مهمى در ایجاد ارتباط با طرح مسایل به وسیله قرآن داشته و براى ناقص نماندن مفهوم بحث ، تكرار لازم و ضرورى مى شود.(۲)

پی نوشت ها:
۱ . تفسیر نمونه،آیت الله مكارم شیرازی و دیگران ، ج ۲۵ ، ص ۴۳۱
۲ . قرآن و تبلیغ ، محسن قرائتى ، ص ۱۹۲ و ۱۹۴ ، مركز فرهنگى درس هایى از قرآن.