ازدواج امام زمان(علیه السلام)

یكى از مباحث پیرامون شخصیّت حضرت مهدى (عج)، زندگى شخصى و خانوادگى آن حضرت است، سخن از ازدواج یا عدم آن و داشتن فرزند و مكان زندگى و وضعیّت زندگى اولاد او و كیفیّت زندگى آن حضرت از بحثهاى جذّابى است كه احیاناً در اذهان بسیارى از معتقدان به او ابهاماتى وجود دارد، كه معمولا با جوابهاى ضدّ و نقیضى نیز مواجه میشوند.

اساساً غیبت طولانى آن حضرت از نگاه زندگانى شخصى و خصوصى وى این سؤال را بوجود میآورد كه آیا در این مدّت، حضرت مهدى(علیه السلام)ازدواج كرده است یا خیر؟

برخى این سؤال را به صورت اشكال مطرح كرده و میگویند: اگر ازدواج كرده و همسر دارد، لازمهاش داشتن فرزند است، و لازمه این نیز فاش شدن اسرار و شناسایى آن حضرت است، كه با حكمت و فلسفه غیبت منافات دارد.

و اگر ازدواج نكرده است، پس به سنّت رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) و به امر شرعى مستحب عمل نكرده است، كه اینهم با مقام و شأن آن حضرت نمیسازد، زیرا وى رهبر دینى مردم است و در عمل به مستحبات همچون واجبات، باید پیشقدم باشد، و فرضِ وجود امامی كه مستحب مؤكّد شرعى را ترك كند، و در واقع عمل مكروهى را انجام دهد بسیار مشكل، و جاى استبعاد دارد.

پس اگر ازدواج نكرده باشد اشكال ترك مستحبّ از طرف معصوم، و اگر ازدواج كرده باشد اشكال فاش شدن اسرار و تضادّ با فلسفه غیبت پیش می آید، و چون طرفین قضیّه با اشكال مواجه است، عدّهاى چنین نتیجهگیرى میكنند كه اصلا آن حضرت وجود ندارد.

نكتهى دیگر این كه اصل ازدواج یا عدم ازدواج آن حضرت جزء اعتقادات ما نیست، بلكه از مسائل شخصى است كه در روایات نیز به آن تصریح نشده، و مورد بحث امامان قبلى نیز نبوده است، و كسانى هم كه در دوران غیبت توفیق درك حضور آن حضرت را داشته اند آن قدر سؤالات و مشكلات در ذهنشان بوده است كه به اینگونه سؤالات نرسیدهاند.

در دوران غیبت صغرى نیز از نائبان خاصّ، در این زمینه سخنى شنیده نشده است.

از سوى دیگر ذهن انسان در كنار سؤال از ازدواج حضرت مهدى(علیه السلام)، سؤالات دیگرى نیز میسازد از جمله این كه:

آیا امام مهدى(علیه السلام) داراى فرزند است؟

آیا مكان خاصّى براى زندگى وى و فرزندانش وجود دارد؟

آیا فرض وجود فرزند و همسر براى آن حضرت با حكمت و فلسفه غیبت سازگارى دارد؟

و در صورت ازدواج نكردن، آیا بر خلاف سنّت و دستور پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) عمل نكرده است؟

و سؤالات دیگرى كه این مقاله در صدد جواب دادن به بعضى از آنهاست.

بنابراین، پس از طرح سؤال اصلى و بیان دیدگاههاى متفاوت و دلائل آنها، و نیز بررسى دلائل، سعى میشود تا به نتیجهاى مناسب و جامع برسیم.

آیا حضرت مهدى(علیه السلام) ازدواج كرده و داراى فرزند میباشد؟

در پاسخ به این پرسش، با توجّه به مسائل اعتقادى مانند: حكمت یا فلسفه غیبت، و نیز مسائل فقهى همچون استحباب شرعى ازدواج، و متونى كه مستقیم یا غیر مستقیم دلالت بر ازدواج آن حضرت دارند، سه نظریّه وجود دارد:

ـ نظریّه أوّل: عدّهاى معتقدند كه حضرت مهدى(علیه السلام) ازدواج كرده است، و براى اثبات این نظریّه به دلائل ذیل استناد جستهاند.

الف: استحباب ازدواج:

ازدواج و نكاح در اسلام مستحبّ مؤكّد و سنّتى نبوى است، پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله وسلم) نسبت به امر ازدواج و ترویج آن تأكید داشته، و امّت خود را به این امر تشویق و ترغیب میكردند، و بارها فرمودهاند: «نكاح كنید و با تشكیل خانواده بر تعداد خود بیافزایید، كه من در روز قیامت به شما اگر چه فرزندى سقط شده باشد مباهات میكنم»^([1]).

در احكام دین ازدواج سنّتى حسنه و مورد تأیید، و عزوبت (همسر نداشتن و مجرّد بودن) مكروه است.

و ازطرفى ازدواج نكردن، اعراض از سنّت رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) است، چرا كه آن حضرت(صلى الله علیه وآله وسلم)فرمود: «نكاح سنّت من است، و هر كس از آن اعراض كند (روى برگرداند و ازدواج نكند) از من نیست.»^([2])

اكنون كه سالیان متمادى از عمر حضرت مهدى(علیه السلام) میگذرد، آیا می توان گفت: او مستحبّ مؤكّد را ترك، و مرتكب مكروه شده است؟

هرگز نمیتوان اینگونه نتیجه گرفت، چرا كه او امام است، و در عمل به مستحبّات شرعى از همه مردم سزاوارتر است، پس او ازدواج كرده و داراى همسر میباشد.

در كتاب «النجم الثاقب» در پاسخ منكرین وجود اهل و عیال براى امام مهدى(علیه السلام) چنین آمده است: «چگونه ترك خواهند كرد، چنین سنّت عظیمه جدّ اكرم خود را با آن همه ترغیب و تحریص كه در فعل آن و تهدید و تخویف در ترك آن شده، و سزاوارترین امّت در اخذ به سنّت پیغمبر امام هر عصر است، و تاكنون كسى ترك آن سنّت را از خصائص آن حضرت نشمرده است.»^([3])

و نیز در كتاب «الشموس المضیئة» آمده است: «اگر در این زمینه (داشتن همسر و خانواده) هیچ نقل روایى وجود نداشت، و فقط همین مطلبى كه آن حضرت با وجود سنّ زیاد از نظر جسمی جوانى قویّ البنیه است... و نیز میدانیم كه آن حضرت به سنّت پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) عمل میكند، در قبول این مطلب كه آن جناب همسر و فرزندانى دارد كافى بود»^([4]).

ـ نقد و بررسى:

دلیل مزبور شامل دو قسمت است:

قسمت اوّل: ازدواج سنّت رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم)، و امرى نیكو و مستحبّ شرعى است.

قسمت دوّم: امام زمان(علیه السلام) لزوماً به این سنّت و امر شرعى عمل میكند.

هر دو مقدّمه نیازمند بررسى و تأمّل است.

امّا استحباب ازدواج^([5]) از آیات و روایات فراوانى استفاده میشود مانند: آیه شریفه (فَانكِحُواْ مَا طَابَ لَكُم مِّنَ النِّسَآءِ)^([6]) و آیه (وَأَنكِحُواْ الاَْیَـمَى مِنكُمْ وَالصَّــلِحِینَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَآلـِكُمْ )^([7]) و همچنین در حدیثى رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) ازدواج را سنّت خود میداند^([8])، و در حدیثى دیگر میفرماید: هر كسى از آن اعراض كند از من نیست.^([9])و در روایاتى دیگر ازدواج امرى پسندیده و ممدوح دانسته شده^([10]) و بر تولید نسل و بقاء آن توصیه شده و كثرت مسلمین مایه مباحات پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) شمرده شده است.

در اهمیّت و تشویق به ازدواج چنین آمده است: «هر كس ازدواج كند نصف دینش را بدست آورده است»^([11])، و نیز امام صادق(علیه السلام) می فرماید: «دو ركعت نماز كسى كه ازدواج كرده با فضیلتتر است از هفتاد ركعت نماز كسى كه بدون همسر است»^([12])، و همچنین در روایات فراوانى نقطه مقابل ازدواج

یعنى ترك ازدواج مذمّت شده و از ناحیه ائمّه(علیهم السلام) امرى مكروه و ناپسند شمرده شده است.^([13]) كه این روایات نیز به قرینه مقابل دلالت بر استحباب ازدواج دارند.

با توجّه به آیات و روایات فوق و وجود كلمات امر مانند «انكحوا» در آیات، و تشویق به ازدواج در روایات، و توصیه كردن در عمل به سنّت رسول خدا، فقهاى بزرگوار اسلام، استحباب شرعى ازدواج را استنباط كرده و بر طبق آن به استحباب^([14])، و بعضى به استحباب مؤكّد فتوى دادهاند، و برخى آن را در شرایطى واجب میدانند^([15]).

و از سوى دیگر از عمومات و اطلاقات ادلّه استحباب ازدواج بدست میآید كه

اوّلا: ازدواج چه به صورت دائم و چه به صورت غیر دائم (موقّت) مستحب شرعى است.

ثانیاً: استحباب ازدواج مخصوص مشتاقان و كسانى كه نیازمند به همسر میباشند نیست، بلكه شامل غیر مشتاقان و كسانى كه در خود احساس نیاز به همسر نمیكنند نیز میباشد.^([16])

چرا كه علّت این حكم شرعى در اشتیاق به جنس مخالف و یا اطفاء (خاموش كردن) غریزه جنسى خلاصه نشده است، تا گمان شود ازدواج براى غیر مشتاقان استحباب ندارد، بلكه مواردى از قبیل: تكثیر نسل، و ابقاء نوع انسانى، و كثرت تعداد موحّدین، در استحباب شرعى ازدواج دخالت دارند.^([17])

پس اگر ازدواج براى تأمین این اغراض هم باشد، از جهت شرعى مستحب است، و داراى مطلوبیّت شرعى است.

بدیهى است كه استحباب ازدواج فقط مختصّ به ازدواج دائم نیست، بلكه شامل غیر دائم و مِلك یمین (كنیزان) نیز میشود.^([18]) و به همین جهت اینگونه به نظر میرسد كه تحقّق یك مرتبه از ازدواج در طول عمر براى عمل كردن به این مستحبّ شرعى كافى است، اگر چه بنا به عللى^([19]) بین زوج و زوجه جدایى حاصل شده باشد.

امّا با تأمّل در روایاتى كه در آن عزوبت (همسر نداشتن) مكروه دانسته شده است حتّى براى مدّتى اندك^([20])، معلوم میشود كه مقصود از استحباب ازدواج، استمرار آن تا پایان عمر است.

پس عمل كردن به استحباب ازدواج در صورتى كافى است كه استمرار و دوام داشته باشد نه فقط صرف تحقّق آن، همانطور كه این استحباب فقط به داشتن یك همسر نیست بلكه تعدّد آن نیز مستحب شرعى است.^([21])

بنابراین در باره مقدّمه أوّل (ازدواج سنّت پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم)، و امرى مستحب است) چنین نتیجه میگیریم:

1. ازدواج مستحب شرعى است، خواه نیاز به ازدواج باشد و خواه نباشد، خواه دائم و خواه موقّت.

2. این استحباب دوام و استمرار دارد، و شامل تمام عمر انسان میشود.

3. تعدّد همسر نیز مستحب شرعى است.

و امّا مقدّمه دوّم (لزوم عمل امام(علیه السلام) به امر شرعى و سنّت رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) ) در اذهان سؤالاتى را به وجود میآورد، از جمله اینكه:

با كثرت امور مستحبّى، آیا امام(علیه السلام) به همه آنها عمل میكند؟ یا اینكه از آن امور انتخاب كرده و گزینشى عمل میكند؟ آیا لزوم عمل به امور مستحب براى امام ضرورى است؟

بدون تردید امامان مانند پیامبران چون هدایت مردم را بعهده دارند، و رهبران الهى محسوب میگردند، همیشه در عمل به احكام الهى پیشقدم بودهاند، و اساساً رسالت آنان ایجاب میكرد كه أوّل خودشان عامل به احكام الهى باشند، و از دستورات الهى سرپیچى نكنند، و در صحنه عمل براى دیگران الگو و نمونه باشند، لذا عمل نكردن به اوامرى كه حكایت از محبوبیّت نزد خداوند دارد (خواه واجب و خواه مستحب) براى رهبران دینى مذموم است، و شأن و رسالت آنان اقتضاء دارد كه آنها به دستورات واجب و مستحب عمل كنند، پس امام(علیه السلام) نیز به آنها عمل میكند.

بنابراین، دو نكته در لزوم عمل كردن امام به مستحبّات وجود دارد.

1. هدایت و رهبرى و الگوى كامل بودن براى مردم كه ایجاب میكند امام در زندگى و معاشرت و در برخورد با دیگران به نحو احسن عمل كند، و در عمل به دستورات دینى (واجب و مستحب ) پیشقدم باشد.

2. اقتضاى شأن و منزلت انسان كامل ایجاب میكند كه به مستحبّات عمل كند، بدون تردید نكته أوّل در زمان غیبت امام(علیه السلام) موضوعیّت ندارد، زیرا امام(علیه السلام) در مرأى و منظر مردم نیست، و امامت وى در باطن است، نه در ظاهر.^([22]) ولى نكته دوّم در رسیدن به مطلوب (امام پایبند به مستحبّات شرعى است، و سزاوارتر از دیگران است) كافى است.

با توجّه به دو مقدّمهاى كه گذشت، عدّهاى معتقدند كه امام زمان(علیه السلام) در عصر غیبت ازدواج كرده و صاحب همسر و فرزند است.

ب: استدلال به روایات:

دلیل دیگر معتقدین به ازدواج حضرت مهدى(علیه السلام) تمسّك به بعضى از روایات است، از جمله:

1 ـ مفضّل بن عمر از امام صادق(علیه السلام) نقل كرده است كه فرمود: &laquo... از مكان او هیچ یك از اولاد و دیگران اطلاع نمییابد، مگر مولایى كه متولّى امر اوست»^([23])، در این روایت وقتى كه سخن از جا و مكان و محلّ زندگى آن حضرت میشود، امام صادق(علیه السلام) میفرماید: كسى از مكان او اطلاع ندارد حتّى اولادش، پس معلوم میشود او اولادى دارد، و داشتن اولاد حاكى از ازدواج امام است.

امّا با تأمّل در این روایت نكاتى به نظر میرسد كه مانع از استدلال بر ازدواج آن حضرت است، آن نكات عبارتند از:

الف ـ این روایت در كتاب الغیبه نعمانى نیز نقل شده است، با این تفاوت كه به جاى كلمه «ولد» كلمه «ولى» آمده است : «ولا یطّلع على موضعه أحد من ولیّ ولا غیره^([24]) از مكان او كسى از ولى و غیر ولى اطّلاع نمییابد»، یعنى دوست و غیر دوست، آشنا و غیر آشنا، از مكان او خبرى ندارند، و نمیدانند او كجاست.

در این روایت هیچ سخنى از فزرند و فرزندان نیست، بنابراین، با توجه به این نقل اعتمادى بر آن روایت نیست.

ب ـ در روایت سخن از فرزند است، ولى از این جهت كه بگوییم الآن امام(علیه السلام) داراى فرزند و همسر باشد نیست، و به اصطلاح مجمل است، چرا كه امكان دارد منظور فرزندانى باشند كه در آستانه ظهور و یا پس از ظهور امام(علیه السلام) به دنیا میآیند.

ج ـ ممكن است این روایت و امثال آن بیانگر مبالغه در خفاى شخص باشد، یعنى هیچ كس نمیداند كه او در كجاست، حتّى اگر داراى فرزند هم باشد، فرزندانش نیز از جایگاه او اطّلاع ندارند.^([25])

د ـ از جهت سند مخدوش است، زیرا یكى از راویان آن ابراهیم بن مستنیر و در جاى دیگر عبد اللّه بن مستنیر است و هر دو مجهولاند.

با توجّه به نكات فوق، استدلال بر ازدواج امام(علیه السلام) در عصر غیبت مشكل، بلكه بعید به نظر میرسد.

ن ـ سیّد ابن طاوس از امام رضا(علیه السلام) نقل كرده است، كه آن حضرت فرمود: &laquo... خدایا، مایه چشم روشنى و خوشحالى امام زمان(علیه السلام) را در او و خانواده و فرزندان و ذرّیه و تمام پیروانش فراهم فرما»^([26]).

در این روایت سخن از خانواده و فرزندان آن حضرت است، ولى چون معلوم نیست كه وجود این فرزندان پیش از ظهور است یا پس از آن، از این جهت مجمل است، و نمیتوان به آن استناد كرد.

و ـ ابو بصیر از امام صادق(علیه السلام) نقل كرده است كه فرمود: «گویا میبینم كه قائم ما با خانوادهاش در مسجد سهله اقامت گزیده است، ابو بصیر می گوید: گفتم منزلش آنجاست؟ فرمود: آرى. گفتم: فدایت شوم! قائم همیشه در آن مسجد است؟ فرمود: آرى...&raquo.^([27])

این روایت نیز دلالت بر وجود فرزند براى امام(علیه السلام) پیش از ظهور ندارد، و چه بسا مرادش اولاد آن حضرت پس از ظهور باشد، همانطور كه از سیاق كلام در اكثر روایات كه به نمونههایى از آنها اشاره خواهیم كرد، این گونه استفاده میشود.

2 ـ روایتى مرحوم مجلسى(رحمه الله) در بحار الأنوار از على بن فاضل نقل كرده است، كه در آن به مكان و جزیرهاى اشاره شده كه نسل و فرزندان آن حضرت، زیر نظر وى جامعه نمونه اسلامی تشكیل داده و براى خود حكومت دارند^([28])، این مكان نامعلوم است، و هر كس نمیتواند به آنجا برود، و دسترسى براى عموم مردم ممكن نیست.

تمسّك به این روایت نیز نمیتواند اثبات كند كه آن حضرت ازدواج كرده و در نتیجه فرزندانى دارد و لازمه آن نیز زندگى در مكان خاصّ است، زیرا اولاًّ: از نوع بیان روایت به دست میآید كه این روایت اعتبار قابل ملاحظهاى در نزد مرحوم مجلسى(رحمه الله)نداشته است، زیرا میگوید:

«چون این حدیث را در كتابهاى معتبر نیافتم آن را به طور مستقل و جدا میآورم»^([29]).

ثانیاً این داستان با وجود تناقضات فراوان و سخنان بىاساس و نیز مجهول بودن عدّهاى از روات آن، قابل استناد نیست، حتّى بعضى از محقّقین با بررسىهاى گستردهاى كه انجام دادهاند، معتقدند جزیره خضراء افسانهاى بیش نیست و واقعیت ندارد.^([30])

و برخى همچون آقابزرگ تهرانى میگویند: این داستان تخیّلى است.^([31])

3 ـ روایتى كه ابن طاووس از امام رضا(علیه السلام) نقل كرده است. كه فرمود: «اللّهمّ صلّ على ولاة عهده والأئمّة من ولده&raquo.

ابن طاووس میگوید: روایت فوق اینگونه نیز نقل شده «اللّهمّ صلّ على ولاة عهده والأئمّة من بعده&raquo.^([32])

این روایت نیز نمیتواند اثبات كند كه آن حضرت داراى فرزند است.

زیرا با وجود دو گونه نقل معلوم نیست مقصود فرزندان بعد از آن حضرت است، یا امامان پس از او، بنابراین روایت مجمل است، علاوه این دو روایت ناظر به پس از ظهور حضرت است نه پیش از آن.

هــ صاحب كتاب الشموس المضیئة پس از نقل هفت روایت در باره اقامتگاه و خانواده داشتن آن حضرت كه بعضى از آن را آوردهایم، چنین نتیجه میگیرد. «از مجموع این روایات معلوم می شود كه حضرت حجّت(علیه السلام) خانواده و اقامتگاه دارد، هر چند كه جزئیّات آن را نمیدانیم&raquo.^([33])

سپس اضافه میكند كه داستان جزیره خضراء به نقل از مرحوم علامه مجلسى(رحمه الله) و داستانى قریب به آن در اثبات الهداة با این قید كه شیعیان آن جزیره از تمام مردم دنیا تعداد شان بیشتر است و هر یك از فرزندان امام(علیه السلام) در آن جزیرهها حكومتى دارند، چنین آورده است: «با توجه به عمر طولانى و مبارك ایشان ممكن است آن حضرت همسر و فرزندان متعدّدى داشته باشد كه بعضى مرده و برخى زندهاند&raquo.

بنابراین، آن حضرت فرزندان و نوادگان زیادى خواهد داشت كه شمارش آنها به سادگى ممكن نیست&raquo.^([34])

با عنایت و دقّت در مطالب كتاب مذكور توجّه به چند نكته ضرورى است:

اوّلا: نمیتوان به آن هفت روایت در اثبات ازدواج آن حضرت و در نتیجه وجود فرزندان و داشتن اقامتگاه استناد كرد، چرا كه برخى از آن روایات همان روایاتى است كه قبلا به آنها اشاره شد.^([35])

و برخى دیگر گویاى وجود همسر و فرزند براى آن حضرت نیست. و بعضى دیگر با خفاى شخصى و عدم اطلاع از مكان او سازگارى ندارد.

ثانیاً: وجود فرزندان بىشمار آن حضرت با فلسفه غیبت منافات دارد، زیرا ممكن است فرزندان در صدد تشخیص هویّت خود برآیند، و خواهان دانستن حسب و نسب خود باشند.^([36])

ثالثاً: چطور ممكن است شیعیان آن جزیره (بنابر نقل وى از كتاب إثبات الهداة)^([37]) تعدادشان از تمام مردم دنیا بیشتر باشد. با اینكه علم پیشرفتهى نقشهبردارى و جغرافیاى امروز در شناسایى نقاط این كره خاكى چیزى را از قلم نینداخته است، و امروزه جایى وجود ندارد كه ناشناخته باشد، حتّى مثلث برمودا،^([38]) كاملا شناخته شده و اسرارش (خواص مغناطیسى) آشكار گشته و تعداد زیادى به آن مكان رفتهاند و گزارشهاى متعدّدى ارائه كردهاند. بنابراین معقول نیست كه جمعیّتى چند میلیاردى بیش از جمعیّت فعلى جهان در مكانى زندگى كنند و كسى هم از آنها هیچگونه اطلاعى نداشته باشد.^([39])

به هر جهت اینگونه مطالب نمیتواند دلیلى قاطع بر اثبات ازدواج و در نتیجه فرزندان و مكان اقامت خاصّى براى آن حضرت باشد.

ىــ برخى ممكن است براى اثبات ازدواج و فرزند داشتن حضرت مهدى(علیه السلام) به كنیه مشهور آن حضرت یعنى «أبا صالح» استدلال كنند، و بگویند این كنیه به معناى پدر صالح است. و این دلالت بر وجود فرزندى بنام صالح براى آن حضرت دارد.

این نیز سخن درستى نیست زیرا:

اوّلا: با جستجو و تفحّص در میان كنیههاى نقل شده براى حضرت مهدى(علیه السلام) در كتابهاى معتبر، چنین كنیهاى نقل نشده است، بلكه به نظر میرسد این كنیه بر اثر كثرت استعمال در میان مردم، معروف شده است، و در بعضى از مجلاّت^([40]) و كتابها كه در پاسخ از این سؤال مطالبى گفته شده است، بیشتر جنبه هاى ذوقى و استحسانى، با احتمالاتى بدون ذكر سند و دلیل در نظر گرفته شده است، مثلا: گفته شده است كه این كنیه ممكن است از آیه شریفه (وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِى الزَّبُورِ مِنم بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الاَْرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِىَ الصَّــلِحُونَ)^([41]) گرفته شده باشد.^([42])

و یا میگویند: چه مانعى دارد كه ما به آن حضرت بگوئیم أبا صالح یعنى پدر تمام نیكىها و خوبیها؟

وممكن است برخى استدلال كنند به احادیثى كه در آنها واژه أبا صالح و صالح بكار رفته است.

مرحوم مجلسى(رحمه الله) نیز در این رابطه داستانى در بحار الأنوار نقل كرده است،، در حالیكه با رجوع به آن احادیث و دقّت در آنها معلوم میگردد، صالح یا أبا صالح نام جنّى است كه مأموریت دارد تا اشخاص گمشده را هدایت و راهنمایى كند.

در كتاب من لا یحضره الفقیه چنین آمده است: «امام صادق(علیه السلام)فرمود: هرگاه راه را گم كردى صدا بزن یا صالح! یا بگو: یا أبا صالح راه را به ما نشان دهید، خداوند شما را رحمت كند!»^([43]).

امّا مرحوم مجلسى(رحمه الله) در حكایات و داستانهاى اشخاصى كه امام زمان(علیه السلام) را دیدهاند «قضیهاى را از پدرش نقل میكند و او نیز از شخصى بنام امیر اسحاق استرآبادى كه چهل مرتبه با پاى پیاده به حجّ مشرّف شده بود نقل میكند كه در یكى از سفرهایش قافله را گم كرد و متحیّر با حالت عطش و بىآبى مانده بود، سپس صدا زد یا صالح یا أبا صالح ما را راهنمایى بفرما، ناگاه شخص سوارهاى را از دور دید كه آمد و او را راهنمایى كرد و به قافلهاش رساند، وى میگوید: پس از آن قضیّه من متوجه شدم كه او حضرت مهدى(علیه السلام) بوده است.»^([44])

روشن است كه این قضیه ارزش علمی و استدلالى ندارد، و صرفاً داستانى بیش نیست، زیرا معلوم نیست كه شخص مورد نظر واقعاً امام(علیه السلام)را دیده باشد.

ثانیاً: با توجّه به معانى مختلف كلمه «أب» در لغت عرب كه تنها به معناى پدر نیست، بلكه به معناى صاحب و غیر آن نیز آمده است^([45])، و همچنین در روایتى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم)آمده است كه فرمود: «من و على پدران این امتیم»، می توان استفاده نمود كه مقصود از این كنیه معناى پدرِ فرزندى به نام صالح نیست، بلكه أبا صالح یعنى كسى كه افراد صالح و شایسته در اختیار دارد.

ونیز ممكن است كنیه ابا صالح بدین جهت باشد كه امام زمان(علیه السلام)پدر و مجرى اصلاح جامعه است، یعنى او تنها كسى است كه به اذن خدا جامعه بشرى را اصلاح خواهد نمود.

بنابراین با عنایت به مطالب فوق و احتمالات متعدّد، نمیتوان از این كنیه بر ازدواج و داشتن فرزند براى آن حضرت استفاده كرد.

پس دلیل دوّم قائلین به ازدواج آن حضرت كه روایات است مخدوش می شود، و جایى براى استفاده واستدلال به آن باقى نمی ماند، لذا نمیتوانیم به آن روایات تمسّك كنیم.

امّا دلیل أوّل كه براى ازدواج آن حضرت به استحباب شرعى ازدواج، و سنّت بودن آن استدلال شده بود، دلیل محكم و قابل قبولى است، چون مقتضى موجود است، اگر چه زمان استنتاج هنوز نرسیده، و زود است تا قضاوت قطعى بشود، چرا كه باید دیدگاه مقابل را نیز بررسى كرد و از نبودن مانع و یا وجود امرى مهمتر از ازدواج نیز مطمئن شد.

آیا ازدواج امام(علیه السلام) با فلسفه غیبت سازگارى دارد؟

ـ نظریه دوّم: برخى معتقدند كه اساساً آن حضرت ازدواج نكرده است.

و تنها دلیل آنان این است كه:

ازدواج امام(علیه السلام) با فلسفه غیبت سازگارى ندارد، زیرا لازمه ازدواج داشتن همسر و فرزند است، و این امر باعث میشود كه حضرت شناخته شده و اسرارش فاش شود.

و از سوى دیگر غیبت به معناى خفاى شخص است، یعنى ناشناس بودن نه نامرئى بودن، در حالى كه با ازدواج كردن شناخته میشود، و حد اقلّ شناخته شدن شناسایى وى توسط همسرش میباشد.

امّا فلسفه غیبت بنا بر آنچه در روایات آمده است خوف از كشته شدن است، امام صادق(علیه السلام)درباره آن حضرت میفرماید: «براى غلام (مهدى(علیه السلام)) غیبتى است قبل از این كه قیام كند، شخصى پرسید: براى چه؟ فرمود: میترسد. سپس با دست مباركش به شكمش اشاره كرد.»^([46])

مقصود امام صادق(علیه السلام) از این حركت احتمال كشته شدن آن حضرت است، و همچنین از امام سجّاد(علیه السلام) نقل شده است كه فرمود: «در قائم ما سنّتهایى از پیامبران گذشته وجود دارد... و سنّتى كه از موسى(علیه السلام) در او هست، خوف و غیبت است.»^([47])

بنابراین، فلسفهى غیبت، دورى و پنهان بودن از مردم است تا اینكه صدمه و گزندى به او نرسد، و از شرّ دشمنان در امان بوده و هر چیزى كه خلاف آن باشد، بر آن حضرت روا نیست، و ازدواج با این امر و فلسفه منافات دارد.

در نتیجه میتوان گفت: ازدواج كردن امرى است مستحب و پسندیده و مهمّ، و حفظ اسرار و پنهان زیستى و حفظ جان از گزند دشمنان امرى است اهمّ و مهمتر، و هر گاه امرى دائر شود بین مهمّ و اهمّ، عقل اهم را برمیگزیند.

به عبارت دیگر مصلحت اهمّ و فلسفه غیبت بیشتر است از مصلحت ازدواج، لذا فلسفه غیبت مانعى است براى ازدواج و میتواند از فعلیّت ازدواج جلوگیرى كند، و حال كه ازدواج مانع دارد، ازدواج نكردن آن حضرت نمیتواند به عنوان اعراض از سنّت تلّقى شود، چون كه وى اعراض نكرده، بلكه امر اهمّ را اختیار كرده است.

ـ نقد و بررسى: با عنایت به دلیل فوق ممكن است برخى در مقام جواب بگویند: پنهان زیستى و خوف آن حضرت از كشته شدن مانع از ازدواج نمی تواند باشد، زیرا در روایات موارد دیگرى نیز وجود دارند كه به عنوان فلسفهى غیبت شناخته میشوند، مانند:

الف) به دنیا آمدن مؤمنانى كه در صلب افراد كافر هستند، درباره این مطلب امام صادق(علیه السلام)فرموده است: «قائم ما اهل بیت تا تمام كسانى كه (مؤمنان) در اصلاب پدران خود به ودیعت نهاده شدهاند، خارج نشوند ظهور نخواهد كرد، و هنگامی كه همه خارج شدند آن حضرت بر دشمنان خدا پیروز شده و آنها را میكشد.»^([48])

ب) امتحان الهى: امام كاظم(علیه السلام) به برادرش على بن جعفر فرمود: «براى صاحب این امر (امام مهدى(علیه السلام) ) غیبتى است، كه عدّهاى از معتقدین به وى برمیگردند، این غیبت محنت و سختى از طرف خداوند است كه با آن خلقش را امتحان میكند.»^([49])

ج) سرّى از اسرار الهى: در روایتى از امام صادق(علیه السلام) چنین نقل شده است: «صاحب این امر غیبتى دارد كه گریزى از آن نیست... راوى پرسید: چرا؟ فرمود: به دلیل امرى كه ما اجازه بازگو كردنش را نداریم. راوى پرسید: پس حكمت غیبت او چیست؟ فرمود: همان حكمتى كه در غیبت حجّتهاى دیگر خداوند بوده است كه پس از ظهورش كشف خواهد شد، همان طور كه فلسفهى كارهاى خضر نبى(علیه السلام) براى موسى(علیه السلام) تا هنگام جدایى آنها كشف نشد، سپس امام فرمود: اى پسر فضل! این امر از امور خداوند و از اسرار الهى و غیبى از غیبهاى خداست.»^([50])

با توجّه به موارد مذكور، و موارد دیگرى كه به عنوان فلسفه غیبت شمرده شده است، نمیتوان فلسفه غیبت را فقط در خوف از كشته شدن دانست كه با ازدواج آن حضرت منافات داشته باشد، شهید سیّد محمّد صدر در این رابطه مینویسد: «اگر بپذیریم كه غیبت آن حضرت به معناى مخفى شدن شخص وى است بدین معنا كه جسم مبارك او از دیدهها مخفى شده و با اینكه میان انبوه جمعیّت بوده و آنها را میبیند اما آنها او را نمیبینند، در این صورت باید گفت آن حضرت ازدواج نكرده و تا زمان ظهور مجرّد خواهد بود.

و این مسأله هیچ بعدى هم ندارد زیرا هر چیزى كه با غیبت در تضادّ باشد و آن حضرت را با خطر مواجه كند بر وى جایز نیست، چرا كه ازدواج باعث كشف شدن امر آن حضرت میگردد.

علاوه بر آن براى ازدواج لزوماً باید آن حضرت ظاهر شده و در معرض دید مردم قرار گردد، و این همان چیزى است كه باید از آن اجتناب كند.

و این فرض كه فقط براى همسر خود آشكار شود، اگر چه عقلا ممكن است ولى فرض آن بسیار بعید است بلكه فرض باطلى است، زیرا چنین زنى با خصوصیات خاصّ به طورى كه امام(علیه السلام)هویّت واقعى خود را از او مخفى نكند، و هیچ خطرى هم از ناحیهى او متوجّه امام(علیه السلام) نباشد، چنین زنى بین زنان عالم یافت نمیشود، چه رسد به اینكه بگوییم در هر عصرى چنین زنى وجود دارد

امّا اگر غیبت را به معناى پنهان بودن و پوشیدگى عنوان آن حضرت بدانیم بدین معنا كه او به صورت ناشناس در بین مردم زندگى میكند، در این صورت هیچ اصطكاكى با ازدواج ندارد و از آسانترین كارهاست، زیرا ازدواج به صورت ناشناس صورت گرفته و همسر وى نیز در طول عمر خود بر هویت واقعى او آگاه نخواهد شد، و اگر به علّت عدم مشاهده پیرى در چهرهى آن حضرت به هویت وى گمانى برد، حضرت او را طلاق داده و یا در شهرى دیگر، دورِ جدیدى از زندگى خود را آغاز كرده و دوباره ازدواج میكند&raquo.

سپس شهید صدر میگوید: «حال كه ثابت شد كه ازدواج آن حضرت در عصر غیبت ممكن است، امكان دارد بگوئیم این امر تحقّق یافته است، چون مهدى(علیه السلام) به تبعیّت از سنّت اسلامی سزاوارتر است، خصوصاً اگر معتقد شدیم كه معصوم تا جایى كه ممكن است به مستحبّات عمل كرده و مكروهات را ترك می كند.

بنابراین التزام به این كه ازدواج وى در عصر غیبت ممكن است در اعتقاد به آنكافى است»^([51]).

با عنایت و دقّت در دلیل قائلین به ازدواج نكردن آن حضرت و جواب مذكور، و كلام شهید سیّد محمّد صدر نكاتى قابل تأمّل است. از جمله:

1. مواردى كه به عنوان فلسفهى غیبت از روایات قابل استفاده است كه به چند نمونهى آن اشاره شد، در عرض یكدیگر نیستند، به این معنا كه اگر غیبت براى امتحان باشد، دیگر مسألهى خوف و ترس از كشته شدن در آن نیست. بلكه اینها در طول یكدیگرند، لذا نمیتوان با بیان موارد دیگر فلسفهى غیبت قائل به ازدواج امام(علیه السلام) شد. چون در عین این كه غیبت براى ترس از كشته شدن است، براى امتحان كردن بندگان و معتقدین به آن حضرت نیز میباشد، كه این هم جاى استبعاد ندارد، به عبارت دیگر فرضیّه ترس از كشته شدن در تمام موارد دیگر نیز جارى است.

2. سخن شهید صدر در معناى غیبت به دو صورت ناشناسى (مردم او را میبینند ولى نمیشناسند) و ناپیدایى (جسم و شخص او دیده نمیشود) و بنا كردن مسألهى ازدواج را بر ناشناسى، سخن جامع و فراگیرى نیست، چون نمیتوانیم به ناشناسى به تنهایى و یا به ناپیدایى آن حضرت قطع پیدا كنیم، چرا كه ممكن است آن حضرت گاهى ناشناس باشد و گاهى ناپیدا، همانطور كه این برداشت از روایات نیز قابل استفاده است.^([52])

3. شهید صدر معتقد است زنى كه لیاقت و شایستگى و به اصطلاح هم كفو آن حضرت باشد در عالم وجود ندارد، صدور این سخن از ایشان جاى تعجب است، چرا كه زنان شایسته و بایسته با فضائل اخلاقى و معنوى بالا در هر دورهاى وجود داشته و هست، زنانى همچون حضرت مریم(علیها السلام) و آسیه همسر فرعون كه در قرآن كریم الگوى دیگران شمرده شدهاند^([53]) و یا مانند حضرت خدیجه همسر پیامبر گرامی اسلام(صلى الله علیه وآله وسلم) بودهاند و هستند، و از سوى دیگر در روایات وارده در شأن و خصوصیات اصحاب و یاران خاصّ امام زمان(علیه السلام) آمده است كه پنجاه نفر آنان زن میباشند.^([54])

آیا اینگونه زنان كه لیاقت واقع شدن در زمره اصحاب خاص را دارند، و محرم خیلى از اسرار هستند، لیاقت همسرى آن حضرت را ندارند؟ چه مانعى دارد كه امام(علیه السلام) از میان آنان زنى را به همسرى برگزیند؟

4. به نظر میرسد كه ازدواج آن حضرت به صورت ناپیدایى امرى ممكن باشد برخلاف شهید صدر كه آن را غیر ممكن میداند، زیرا ناپیدایى امرى همیشگى براى امام(علیه السلام) نیست، و از سوى دیگر همانطور كه براى همراهان و خواصّ غائب نیست^([55]) براى همسر خود نیز میتواند غائب نباشد.

ـ نتیجه گیرى: كسانى كه می گویند حضرت مهدى(علیه السلام) ازدواج نكرده است، تنها دلیلشان فلسفهى غیبت است، كه آنهم ترس از كشته شدن و افشاء سرّ امام است.

ولى با توجّه به موارد دیگر در فلسفهى غیبت كه در طول یكدیگربودند نه در عرض، این امر نمیتواند مانع ازدواج آن حضرت باشد، گرچه در این بحث فقط به عدم اثبات مانع پرداخته شده است. چون اثبات عدم المانع نیاز به اطلاعاتى كافى و جامع و احاطهى كامل بر زندگى شخصى آن حضرت دارد، و این نیز در حدّ توان ما نیست.

از سوى دیگر در مباحث تحقیقى و علمی نیاز به دلیل داریم، و براساس مدارك و ظواهر به نتیجه میرسیم، بنابراین، گرچه با وجود این گونه مدارك، ازدواج آن حضرت امرى ممكن است، ولى نمیتوانیم با قطع و یقین به آن حكم كنیم، همانطور كه نمیتوانیم به عدم ازدواج قطع پیدا كنیم.

آیا سكوت بهتر نیست؟

ـ نظریّه سوّم: گروهى دیگر می گویند نباید به اینگونه مباحث پرداخت و نهایتاً باید توقّف كرد، و در جواب این نوع سؤالات كلمه «نمیدانم» و «نمیدانیم» را بر زبان جارى می كنند، چرا كه اصل ازدواج یا عدم ازدواج حضرت جزء اعتقادات ما نیست، زیرا در مباحث اعتقادى ما نیامده است كه باید معتقد شویم به امام زمانى كه ازدواج كرده یا نكرده است، این نوع موضوعات از مسائل شخصى است كه معمولا در روایات نیامده و كسى هم به آن نپرداخته است، حتّى امام عسكرى(علیه السلام) نیز در رابطه با ازدواج فرزندش چیزى نفرموده است.

نگاه اجمالى به تاریخ غیبت صغرى و كبرى حاكى از وجود نداشتن چنین مسائلى است، و حتّى كسانى كه توفیق لیاقت ملاقات با آن حضرت را یافتهاند، هیچگونه سؤالى درباره ازدواج آن حضرت از آنها صادر نشده است، و غالباً به دلیل مشكلات فراوان یا نیازهاى مادّى و معنوى و یا پرسیدن مسائل علمی از این گونه سؤالات غافل بودهاند، گرچه اساساً سؤال نكردن از ازدواج طبیعى است چرا كه خیلى اوقات پیش میآید كه سالها با اشخاص و دوستان زیادى آشنا هستیم ولى لزومی نمیبینیم كه از زندگى شخصى او سؤال كنیم، مثلا بگوییم آیا همسر دارید؟ اگر دارید دختر چه كسى است؟ آیا فرزند دارید؟ جنسیّت آنها چیست؟ و... لذا اساساً لزومی ندارد كه از این گونه امور مطّلع شویم و این مسائل در زندگى ما نیز هیچ تاثیرى ندارد، و به دلیل اطّلاع نداشتن مورد مؤاخذه قرار نمیگیریم.

ـ نقد و بررسى:

درست است كه اینگونه مسائل جنبه شخصى دارند، و دانستن یا ندانستن آن تأثیرى در زندگى ما ندارد، ولى امامان ما مانند انسانهاى عادى نبودهاند كه بىتفاوت از كنارشان بگذریم، زیرا آنها هادیان و رهبران دینى و اجتماعى مردم هستند كه طبق نصوص متعدّد از آیات و روایات، داراى مقام عصمت و مصونیّت از خطا و اشتباه می باشند.

لذا دوستان و شیعیان آن حضرت دوست دارند سیره و روش آن امام را در مسائل خانوادگى و شخصى نیز بدانند و به ابهامات و یا سؤالات احتمالى ذهن خویش پاسخى مناسب بدهند. و این مسأله مختص به امام مهدى(علیه السلام) نیست، همانطور كه هنوز عدّهاى میپرسند: چرا امام حسن مجتبى(علیه السلام) با جعده ازدواج كرد؟ یا چرا امام جواد(علیه السلام) با امّ الفضل دختر مأمون یعنى كسى كه قاتل پدرش بود ازدواج كرد؟ آیا از آنها فرزندى باقى ماند؟ و... امام عصر(علیه السلام) نیز ا ز این قاعده مستثنى نیست، بلكه قضیه برعكس است، و حسّاسیّت در امام زمان(علیه السلام) كه مهدى موعود است، و قیام خواهد كرد، و حكومت جهانى را تشكیل خواهد داد، و... بیشتر است.

بنابراین، اساس بحث از زندگانى شخص آن امام مانعى ندارد، گرچه به علّت موقعیّت استثنایى وى كه همان در غیبت به سربردن باشد، ما اطّلاع چندانى نداریم. و ناچاریم به همان مقدار از ادلّه و ظواهر و عمومات اكتفاء كنیم.

یاد آورى یك نكته:

لازم به یاد آورى است كه بحث اصلى ما ازدواج امام زمان(علیه السلام) است، كه مطالب مذكور پیرامون همین عنوان است. ولى از مباحثى پیرامون فرزندان و ویژگىهاى همسر آن حضرت كه لازمه ازدواج است خوددارى كردیم، و سعى بر این بود كه به مقدار نیاز اكتفاء، و از زیاده گویى پرهیز نماییم.

ـ نتیجه گیرى كلّى:

دلایل نظریّهى اوّل (قائلین به ازدواج آن حضرت) یا مخدوش است و رسا نیست و یا غالباً ناظر به زمان ظهور آن حضرت است، و از بیان ازدواج وى در زمان غیبت ساكت است.

و دلائل نظریّهى دوّم (قائلین به ازدواج نكردن آن حضرت) كه فلسفهى غیبت یعنى ترس از كشته شدن بود با احتمالات و ذكر موارد دیگر فلسفه غیبت و این كه آن موارد در طول یكدیگرند، نتوانست مدّعاى خود را به طور كامل ثابت كند. و دلیل نظریّهى سوّم (قائلین به توقّف) كه عدم اعتقادى بودن موضوع و عدم اطّلاع از مسائل شخص آن حضرت بود، با سیر تحقیقات علمی و اشتیاق شیعیان بر اطّلاع از این مسائل و پیدا كردن جوابى براى سؤالات و ابهامات ذهنى خود، سازگار نبود.

بنابراین، با توجّه به عمومات در استحباب ازدواج و مكروه بودن عزوبت و ترك آن در هر حالى و مانع نبودن فلسفهى غیبت، میتوان نتیجه گرفت كه وى ازدواج كرده است، و لازم نیست كه این امر باعث افشاء سرّ آن حضرت شود، و با فلسفهى غیبت منافات داشته باشد، بلكه همسر وى میتواند زنى پاكدامن و خودساخته همچون یاران خاصّ و یا ابدال آن حضرت باشد.

و همچنین لازم نیست كه این ازدواج، از نوع دائم آن باشد بلكه با ازدواج موقّت (غیر دائم) نیز میتواند به امر مستحب عمل كند، همانطور كه لازم نیست حتماً عمر همسر وى مانند عمر خود آن حضرت طولانى باشد.

و نیز لازمه ازدواج، داشتن فرزند هم نیست كه سؤال شود فرزندانش در كجا زندگى میكنند؟ بلكه ممكن است ازدواج كرده باشد ولى داراى فرزند هم نباشد، و نداشتن فرزند نیز براى آن حضرت نقص نیست، چرا كه وى میتواند صاحب فرزند شود ولى به دلیل انجام مأموریت الهى و حفظ خود از شناسایى دیگران، میتواند با اختیار خود صاحب فرزند نشود. پس اگر چه دلیل محكم و قاطعى بر ازدواج آن حضرت در اختیار نداریم، ولى مانعى هم براى ازدواج نمیبینیم، لذا با شواهد و قرائن و عمومات ادلّه استحباب ازدواج میتوانیم معقتد شویم، كه آن حضرت ازدواج كرده است. واللّه اعلم.

«كتابنامه»

1. مجلسى، محمدباقر، بحار الأنوار،مؤسسه الوفاء، بیروت / 1404.

2. نورى طبرسى، میرزا حسین، نجم الثاقب، انتشارات مسجد جمكران، چ دوم / 77.

3. سعادتپرور، على، الشموس المضیئة، نشر احیاء كتاب، چ أوّل / 80، مترجم: سید محمدجواد وزیرى.

4. حرّ عاملى، محمّد بن الحسن، وسایل الشیعه، مؤسسه آل البیت، قم / 1409.

5. مكى عاملى، محمّد بن جمال، اللمعة الدمشقیة، 10 جلدى، دار العالم الاسلامی بیروت.

6. نجفى، محمّد حسن، جواهر الكلام.

7. طباطبایى یزدى، محمّدكاظم، عروة الوثقى.

8. طباطبایى، محمّد حسین، شیعه در اسلام، انتشارات جامعه مدرسین، چ دوازدهم / 76.

9. نعمانى، ابن أبی زینب، الغیبة، انتشارات صدوق.

10. رضوانى، على اصغر، موعودشناسى، انتشارات مسجد جمكران، چ أوّل / 84.

11. سیّد ابن طاووس، جمال الاسبوع، انتشارات رضى، قم.

12. حرّ عاملى، محمّد بن الحسن، اثبات الهداة، 3 جلدى، مكتبة العلمیة قم.

13. عاملى، جعفر مرتضى، دراسة فی علامات الظهور والجزیرة الخضراء، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم ترجمه محمّد سپهرى.

14. تهرانى، آغابزرگ، الذریعة إلى تصانیف الشیعة، دار الاضواء، بیروت.

15. قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ناشران قم، چ أوّل .

16. باقى، محمدرضا، مجالس حضرت مهدى(علیه السلام)، نشر صدر، چ أوّل / 78.

17. طوسى، محمّد بن حسن، الغیبة، انشتارات بصیرتى، چ دوم.

18. صدوق، محمّد بن علیّ، كمال الدین، نشر اسلامی 2 جلدى.

19. صدوق محمّد بن علیّ علل الشرایع، دار احیاء التراث العربى، چ دوم.

20. صدر، سیّد محمّد، تاریخ الغیبة الكبرى، دار التعارف سوریه.

21. عیاشى، محمّد بن مسعود، تفسر القرآن، نشر علمیه قم.

22. كلینى، محمّد بن یعقوب، اصول كافی، دار التعارف، لبنان.

23. افتخارزاده، سیّد حسن، گفتارهایى پیرامون امام زمان(علیه السلام)، نشر شفق، چ چهارم / 79.

24. سیّد ابن طاووس، الامان، مؤسسه آل البیت(علیهم السلام)، قم / 1409 هـ.

25. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، انتشارات جامعه مدرسین، 4 جلدى، 1413 هـ.

26. إبراهیم بن علیّ، كفعمی، المصباح، انتشارات رضى، قم / 1405 هـ.

راه حل اول:

سوره ی جن را بنویسد . در آب کمی حل شود (با مداد یا آب زعفران)و موقع خروج از حمام با آن آب غسل کند   خانم مجرد ازدواج خواهد کرد

راه حل دوم:

از امام صادق (علیه السلام) پرسیدند تمام خواستگاری های دخترم به هم مبخورد چه کنم؟ایشان فرمودند سوره ی احزاب را بنویسد داخل ظرف در بسته گذاشته ودر مکان بلندی داخل اتاق بگذارد (مثل کمد یا هر بلندی دیگری)

و او چنین کرد و ازدواج کرد

راه حل سوم:

هر کس 45(ص) {منظور خود حرف ص  است نه صلوات}را در شب جمعه در کاسه ی چینی به مشک و زعفران بنویسد ودر حین نوشتن بگوید

(یا قاهِرُ یا قَدیم )

و آن را بشوید و بخورد اگر بسته باشد گشاده شود

(خزائن الاسرار/ ص 146)

السلام علیک یا اهل بیت النبوه

به علت هجوم فرهنگی بر علیه مقام والای امامت و ولایت در فضای سایبری از تمام شیعیان و محبین اهل بیت عصمت و طهارت(ع) طلب یاری می طلبیم.

اگر می توانید تمام برچسبهای وبلاگ خود را به نام امام نقی (ع) تغییر دهید زیرا الان تا نام این امام عزیز را بزنیم کاریکاتورهای زننده ای در مورد این آقا می آید.

باور ندارید می توانید امتحان کنید.

یک سوسک حمام می تواند 9 روز بدون سر زندگی کند تا اینکه از گرسنگی بمیرد.