تبیان، دستیار زندگی

گفت و گو با مهناز افضلی كارگردان مستند «مادر زمین»

زنى علیه زباله ها

پروژه «کارستان» شامل شش مستند درباره کار و کارآفرینی است که از مدتی پیش در گروه هنر و تجربه اکران شده اند.«مادر زمین» عنوان مستندی است كه مهناز افضلی ساخته ؛ با او دربار این فیلم ، چرایی دوری اش از بازیگری و چند نكته دیگر گپ زده ایم.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : احمد رنجبر
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
مادر زمین

هایده شیرزادی در حوزه‌ زنان کارآفرین و حافظان محیط‌زیست ایران، نامی آشناست اما نه برای همه. پیش از ساخت «مادر زمین» او را می شناختید؟


از نزدیك نمی شناختم،اما درباره ایشان جسته و گریخته شنیده بودم.

 و وقتی پیشنهاد ساخت مستند زندگی خانم شیرازدی مطرح شد،‌چه پروسی طی شد تا فیلم به تولید برسد؟

خانم شیرزادى در وهله اول موافق ساخت فیلم نبود،اما با پیگیرى هاى خانم صابر (پژوهشگر پروژه)و خانم بنى اعتماد(مشاور پروژه) قبول كرد.بعد تحقیق از طرف بنیاد كارافرینى شروع شد كه بسیار جامع و كامل بود و در اختیار ما قرار دادند،بعد از ان هم ما وارد پروسه تحقیق میدانى براى نوشتن فیلمنامه شدیم و فیلمنامه با مشاوره خانم بنى اعتماد و همراهى آقاى میرطهماسب(تهیه كننده پروژه) شكل گرفت.

تعبیر جالبی درباره «مادر زمین» به كار برده اید كه بر اساس دغدغه ساخته شده نه سفارش. وجه دغدغه مندی تان به فعالیت خانم شیرزادی غالب بود یا شخص ایشان؟

وقتى از دغدغه صحبت می كنیم، یعنى همه اینها.یعنى فعالیت خانم شیرزادى یعنى شخصیت خانم شیرزادى. و همه آن چیزهایی كه مربوط به یك كاراكتر است،نمی شود این ها را از هم تفكیك كرد.

 یكی از ویژگی های ممتاز «مادر زمین» از بین بردن فاصله است؛ یعنی مخاطب خیلی زود با سوژه همراه می شود و آرام آرام او را می پذیرد. برای رسیدن به این هدف پیش از ساخت مستند چه كردید؟

همان كارى كه معمولاً همه مستند ساز ها انجام می دهند،معاشرت و گفتگو و آشنایی با شخصیت، شاید بى نقاب بودن و  این كهخود خودتان باشید.

وقتی اسم كار و كارآفرینی می آید ذهن به سمت كلیشه ها می رود. دلیل اصلی رویكرد بعضا شعاری مستندها و برنامه های تلویزیونی است. این برداشت را قبول دارید؟

معمولاً همینطور است كه می گویید، اما خانم بنى اعتماد در این باره و كل مجموعه «كارستان» تعبیرى بسیار دقیق و زیبا مطرح می كنند،این فیلم ها درباره ارزش افرینى است.

و شما چه كردید كه «مادر زمین» به این دام گرفتار نشود؟

قرار نبود فیلم آن طور ساخته شود،من آن شكل فیلم سازى را بلد نیستم،من این شكل كار را بلدم .

تجربه «كارستان» نشان داد اگر بتوان به شكل اصولی سراغ مفهوم كار و كارآفرینی رفت حتما نتیجه خوب حاصل می شود. بنظر شما چنین كاركردی فقط از مستند برمی آید یا فیلم های داستانی هم می توانند تاثیر گذار باشند؟

حتماً سینماى داستانى  می تواند تاثیر گذار باشد اما همانطور كه گفتید اگر به شكل اصولى سراغ موضوع بروند.

دیگر مستندهای «كارستان» را دیده اید؟

بله دیدم.

حالا كه فیلم ها را می بینید، احیانا نمی گویید كاش فلان مستند را من می ساختم؟

نه نگفتم براى اینكه آن ها فیلم هاى بسیار خوبى ساختند.

آن طور كه مجبتی میرتهماسب گفته، قرار است «كارستان» ادامه یابد و 20 فیلم دیگر ساخته شود. به شما پیشنهاد نشده؟ اصلا مایل به همكاری هستید؟

هنوز پیشنهاد نشده،ولى اگر پیشنهادكنند،بله حتماً و با كمال میل قبول می كنم.

یك نكته ژورنالیتسی كشف كردیم. در میان فیلم های پروژه «كارستان» ، مستند«مادر زمین» تاکنون در 5 جشنواره حضور داشته و در این زمنیه پیشتاز است: دومین جشنواره بین‌المللی سلیمانیه، ششمین جشنواره فیلم سبز تهران،دومین جشنواره فیلم سلامت، ششمین جشنواره فیلم شهر و نخستین جشنواره ملی ایران‌ساخت.

نكته جالبی است،البته دو جایزه هم در همین جشنواره ها گرفته ودر فستیوال پراگ و تركیه هم قرار است كه نمایش داده بشود.

خانم افضلی، در كارنامه شما مستندهای تكان دهنده ای مثل «كارت قرمز» ،‌«بدون شاهد» و «زنانه» دیده می شود. تمایل تان به سمت آن فیلم هاست یا مستندهایی از جنس «مادر زمین»؟

در واقع براى من چنین تقسیم بندى وجود ندارد ؛ به هر حال موضوع «مادر زمین» هم به اندازه همان فیلم ها هشدار دهنده است،داستان زنى كه به مقابله با زباله برخاسته،ودر فكر نجات زمین است،به نظرم بسیار هیجان انگیز است.

ولی شهرت تان به عنوان مستندساز با «كارت قرمز»(درباره زندگی شهلا جاهد) فراگیر شد.

بله،شاید،به هرحال خود ماجراى «كارت قرمز » موضوع فراگیرى داشت،درباره ماجرایی بود كه همه در باره اش شنیده و خوانده بودند.كه خوب البته همین موضوع كار را براى ساخت سخت تر كرده بود.

در غالب بحث و گفت و گوها از شما به عنوان مستندسازی یاد می شود كه متخصص نمایش ملموس دنیای زنانه و احساسات آن ها است.می خواهید همین رویه را در انتخاب سوژه ادامه دهید یا علاقمند به تكثر فعالیت تان هستید؟

من خیلى قائل به این نوع تقسیم بندى ها نیستم،یا حداقل خودم را این طور نمی بینم.خیلى طبیعی است كه علاقه مند به تكثر باشم ومیل به تجارب دیگرى هم داشته باشم.

به فكر كارگردانی فیلم یا سریال داستانی نیستید؟

اگر پیش بیاید چرا كه نه،اما سینماى مستند براى من دل مشغولى و دغدغه است. چون در حوزه تفكر است و به نظرم زبان مدرن سینماست،مستند حتى زبان مدرن ادبیات است،الان در جهان كتاب هاى بیوگرافى فروش خیلى زیادى دارد و بیشتر خوانده می شود.

دل تان برای بازیگری تنگ نشده؟ این دوری خودخواسته است یا اگر نقش خوب پیشنهاد شود بازی می كنید؟

نقش هاى خوبى به من پیشنهاد شده در این سال ها،در فیلم هاى بسیار مطرحى،اما در لحظه ای كه من درگیر یك پروژه مستند بودم و ترجیحم ساخت فیلمم بوده .دلتنگى و پشیمانى انگار براى من تعریف نشده، چون درگیر گذشته نمی شوم ،‌منظورم حسرت خوردن و پشیمان شدن است.

این هم نكته جالبی است؛«سفر به هیدالو» آخرین بازی شما است كه متاسفانه در آستانه اكران به خاطر یك اتفاق فرامتن توقیف شد. هر چه هم مجتبی راعی اعتراض كرد فایده نداشت.

امان از دست اتفاقات فرامتنى،بله متاسفانه «سفر به هیدالو »نمایش داده نشد و من هم متاسفانه فیلم را ندیدم.